RSS feed

CHANMARI WEST BR. YMA CHANCHINBU VOL. XXI.


Articles

Dt 21. July.2012 
 THAIBAWIH
 - Zova Tochhawng
               Mizoten Thaibawih kan tih, Sapin Henpeck an tih, Vaiin Joru Ka Gulam an tih, Kawlin nupui hlau an tih ve mai hi nupui te’n an duh duha an kawh kawi theih leh an thu hnuaia an dah theih pa ber sawina a nih chu kan hre tlang vek awm e. Ma’rawhchu, eng vanga Thaibawih nge an nih tih erawh Thaibawih lo leh a Thaibawih ate ngei pawhin an ngaihtuah zui ngai vak awm lo ve.
    Thaibawih an awm chhan kawng hrang hrangte chu, (1) Nu zawk mi hausa fanu a nih vang emaw, an nupa leh an chhungkuain hmeichhe chhungte an pur chamchi vang, (2) Pa aia nuin sum leh pai a lak luh theih zawka kawng engkima a zei zawk leh chhungkaw mawhphurhna latu zawk a nih vang, (3) Nu ber chu chhungkuaa lal ber leh thu nei ber nih thlahlel mi a nih ve hrim hrim vang leh nu nasa tak a nih vang, (4) Pasal te lu bera neih loh leh zah thiam loh hi mahni mawng inhlimna mai a nih bakah chhungkaw lungrualna leh zahawmna tichingpen vek thei a ni tih an hriat loh vang, (5) Pa ber chu mi tawng tam lo leh zaidam, mi thu ngaichang thei mi a nih vangte a ni ber thin a ni.
    Thufing pakhatin ‘Pa hlawhtling zawng zawng phenah thurawn petu hmeichhia an awm ziah thin’ a tih hi a dik vek kher lo a nih pawhin a dik tlangpui thin a. Nu fing leh felte chuan an pasalte hmalakna kawng hrang hrangah ngaih dan tha leh fing an lo thawh ve mai bakah anmahni ngeiin hma an lak vena avangtein an chhungkua a lo changkangin an khawsak a nawm phah a. Pa ber chu tling lo leh kaihhruai ngai zawk pawh ni se, hmuhsit nan leh inlulin nan an hman phah kher ngai lo va, hmingthatna chu an pasal te an khumtir hlauh thin. Nu fing chuan hmingthat leh lansarh tum kher mah suh se, an felna chu tu’n an hai ngai lo va, fak leh ngaihsan an hlawh phah hlauh thin.
    Hla phuah thiam Patea (Thavela tih anga lam) fapa, Thaibawih an tih fo thin chuan, ‘Mipa tan nupui te ngam loh tak tak thu a awm lo. Tuk tha, ni tha hmuh kan duh avangin ngawih kan chuh mai mai thin a lawm.’ a ti a ni awm e. Pa pakhat paw’n, ‘ Ka nupui ngam tur chuan tualthah ngam a ngai a sin’ a ti e an ti bawk. Heta tanga chiang taka lo lang ta chu, Thaibawih kan tihte hian an nupuite an hlau hrim hrim bik a ni lo va, an nupuite chu mahni thuduh leh luhlul, ancheh leh mawihawih dawn nachang hre lo, ka chauhva ‘Hmeichhe lu chu mipa a ni.’ tih ching mi an ni thin tih hi a ni.
    Hmeichhiaten an cheng an man phawt chuan mipate hi bawng pachal hnarhrui thil ang maiin an duhna lam lamah lungawi taka an hnuh kawi theih an ni deuh vek a. Tawngtheihna, tihluihna leh chungtlaknaa hneh an tum erawh chuan an duhnate tihlawhtling lui thei pawh ni se, anmahni chiah an lungawi a. Nupa lungrualna leh hlimna erawh a chingpen zo va, pa ber thinlung chu pheikhawka lung te bun hnan ang hrimin a titohvin a khawhar ru reng thei thin a. Nu ber leh an chhungkua pawh miin an hmuh hniam phahin an nuihzat ru thin tih hi hmeichhe lungmawlte hriatthiam phak ngai loh a ni fan a. Tin, an pasal te Thaibawih an ni tih hi an pawm theih ngai loh a ni kumkhua bawk.
    Hmeichhiate zia hi a mak dangdai ve hrim hrim a. Mi hausate ina mo nia lawi lut thenkhat chuan ka theih tak emaw tiin an thenrual leh hmelhriat hluite pawh hre tha duh lova hawi pir ta mai an awm fo va. Zaikhawmnaa hleihluak taka lam leh ninawm khawpa Haleluia pek ching te, concert-a zai thiam larte hmuh vanga thidanga an zawn chhuah vu vu thin te, inkhelhnaa te chel chul thin te hi hmeichhia an ni ziah thin a. Mawihawih dawn lo leh nunphung pangngai ramri pel rawka khawsak chin hi hmeichhiate zia ve reng reng a ni ti awm ta sela, tu nge hnial fithla thei teh lul ang le!
    Nu fingte erawh chuan pa ber duhzawng leh tuizawngte tihlawhtling hmasain an rilru an hminin an hneh hmasa te te a. Pa ber a tihlungawi tawh ber chuan eirawng bawl, thleng sil, chhuat nawh leh nau awm thlengin phur takin an thawk zel tawh mai thin a. Pa ber tiha mawi leh mawi lo erawh an thliar hransak thiam a. An ngaih dan leh duh dana thil kalpui zel chung siin pa ber chu lawm takin an siam thiam a. Pasal te tithangtlawm chuang hauh si lovin nupa inrem, chhungkaw tangrual, mite awh leh entawntlakah an chang hlauh thin a ni.
    Kan sawi tak ang khan, Thaibawih awmna chhan bul chu hmeichhe mawl leh ancheh, pasalte aia lansarh leh chungnung zawk nih tum tlat thinte vang a ni zel a. Hmeichhiate hi thuhnuairawlh, inngaitlawm leh Pathiana tih tak tak mi ni vek sela zawng Thaibawih leh Thaibawih tih tawngkam hrim hrim pawh hi an lo piang hauh dawn lo a lo ni!


____________________________________________________________
Dt 15. July.2012 
 WHERE ARE YOU NOW?
 - Mangheta Râlte, V - Section
            A tawngkau chheh hi a dik em? tih pawh ka hriat loh? Ka hman hun hian Grammar ramrî a pel em? tih lam phei chu hla tak a ni ringawt. Mahni pianpui tawng a nih loh chu thuhran, Mizo tawng pawha, ‘a chhanna hrilh chawpin a biak theih sâwih sâwih e’ an tih tur chi, keini ang tan chuan, ‘a sang êm a, ka phak lo a ni’ tih mai loh chu sawi tur a vang khawp mai. A lo dik lo a nih paw’n, ‘Min dem lûl s’u, Lenrualte u’ kan ti leh mai a niang chu. Chuti ni si, eng vanga he tawngkam rawn pho chhuak ve ngawt nge maw ka nih lê? He tawng hriat lohina kan veng Football khawvel a tuam dan ka ngaihtuah let a, he tawngkam mawlte mai hian kan player-te leh veng mipuite chu  'Lungrualna Lammual Tlangah' min hipkhawmin, vawi duai lo Hnehna Hlado min chhamtir a nih si kha mâw?
    Tu sawi chhuah nge? tih lam kan ngaihtuah lo. Greek tawnga dah tur phei chu nise, kan vengah hian thiam kan tam kher lo ang.A sawitu sawi chhan hriat tum pawh kan awm lem lo. A tul ber bawk hek lo.Kan veng chhung bika he tawngkam hmang hmasatu tana he thumal tlemteina a rilrua thu a sawi thuizia leh a rilrua hmun a luah thukzia phei chu sawi ila, mak in ti hlawm viau ang. Pu Darthuama te'n, "Tlaini tinin ka zawng thin che a, Tawnni reng i awm si lo, Aw, khaw nge maw i awm le"? tia an lo thlirkual velte nen pawh khan thluk khata dah a, a phek indawt chiaha rem tur a ni e, pawh lo ti la, i tisual thui lutuk lo turah ka ngai ve ngawt a.
    Kan hruaitute hmalaknain Vodafone Cup 2012 khel turin ruahmanna alo awm a. Chutah lê, "Where are you now"? tiin veng chhunga Football player-te leh a tuimite a ko chhuak a. A tawi zawngin sawi ta mai ila, player-te'n theihtawp an chhuah rualin, he tawngkam hmang bawk hian, veng mipuite phungbawmah sawmin; mi inphalte thilpek leh veng mipuite tawiawmna zarah Pathian malsawmna dawngin tun dinhmuna kan veng tana chhinchhiahtlak hnumhma kan hnutchhiah ta reng mai.
    He tawngkam tawiteina mite thinlunga thu a sawi nasat theihzia hi kan ngaihtuah ngai em? Hruaitu, player leh veng mipuite chu, "Where are you now"? tiin kan inzawng chhuak a, kan tangrual a,'chenna ngai loh ram kan fang tlang ta' a nih ber kha maw? He zawhna hi a chhangtu an awm apiangin mihringte nuna harsatna hi engemawzat chu sutkianin alo awm thin a ni. Mordekaia'n a fanu (a pami fanu), Lalnu Estheri hnenah, "Lal nihna ilo chan hi hetih hun atan ngei han a ni dawn lawm ni"? (a tawi zawngin ""Where are you now"?) tiin tanpui turin a sawm a, chu sawmna chu tihhlawhtlina alo awm chuan Juda hnam pumin an him phah ta a nih kha.
    He zawhna ngai bawk hi Chanmari West hian a khua leh tuite hi min zâwt reng a. Min zawhna hun leh hmunte, min zawh dan kîte hi a inang lo mai chauh zawk a ni. Lumen zân te, Thlanlaihna hmunah te, Khawhar In leh Hnatlanna hmun atangtein âw nêm leh zaidam takin ""Where are you now"? tiin YMA member-te hi min ko asin. Heng hmunahte hian i hmel hmuh tum reng rengin YMA hian a mit a len ruai ruai thin asin. Khawi hmun atangin nge he kohna hi kan chhan dawn le? Mahni in chhung lum leh rizai hnuai atang ringawta chhan sen chi a ni lo. Hnathawh thawmhnaw nena, a thim avar thlu lova, he zawhna hi chhan a ngaih chang a awm fo ang.Aw Nula,aw tlangval, he khawtlang hmasawnna atana i theih tawk ti ve turin he zawhna hian a ko reng che asin. Mi dangte chhan tur chauhah dah bik suh. Sorkar leh Political Party-te hmalakna chauh i duhtawk chuan he veng hi i phatsan tlukah inngai rawh. He zawhna pawimawh tak hian i thinlunga awmzia a neih tawh loh chinah chuan mi pangngaiah miin an chhiar tawh miah lo vang che tih hi pawm thlap rawh. Chhuanlam tur i zawn chhung chuan i hmu êm êm ang. Mahse, i chhuanlam ang tho kha mi hian an tawng ve tih hria la, "I lênte kalsana he khawtlangin a mamawhna che hi i chhan a tul fo thin asin"
    Vodafone Cup leh EURO-2012 te kan thlir zo ta. International player leh kan Branch YMA player-te chuan eizawnna thuhmun, Football an luhchilh tak tak dawn ta. Club Football ilo tuipui pha chiah lo a nih pawhin mite inpekna tal hi chu i hriat ve loh ka duh lo ve. Mizoram Premier League (MPL) khelh ve ngei tumin CWSC pawh a inziak lut ve ta rup mai.Club Football tha tak leh nung tak nei thei tur chuan veng mipuite kan tanrual a ngai dawn hle mai. Tun dinhmunah chuan mi inphal thenkhatte'n 'an robawmte hawngin' kan veng Football-in hma a sawn theihnan an insengso ta ringawt mai. Mi tlemte thahnemngaihna avang chauh chuan he CWSC hi a kal reng thei kher lo vang. Nakin lawkah, "Where are you now"? tiin kut dawh a tul hun ala awm ngei dawn, chutih hunah chuan, "Engzatah nge min rin ngam ve dawn le"? tiin zawhna min rawn zawt ang, ilo inngaihtuah theuh ang u.
    Chhungkaw dinhmun chu a inang kher lo, thenkhatte Inrinni tuk bazar-na ringawt pawh hi keini ang tan chuan,'hun remchang chu awm se Pa ber hova Budget Session koh hialna tham' a tling mai thei. Mahse, hmeithaiin phal taka a neih chhun a pek khan Isua  a tilawm a ni tih hriaiin, 'Kal chhuak thei lote pawhin mawhphurhna lian tak kan nei, Thilpeka rawngbawl turin' "Where are you now"? tiin he veng hian min ko asin. Engtin nge kohna chu kan chhan dawn le? "Tui mal far te te"in Ram Nuam a siam theih chuan, kan tlin tawk theuhva kan tan tlan chuan he khawtlang hi a mualpho ngai lo vang tih hi i ring tlat ang u.
    A tawpnan, he zawhna mawlte "Where are you now"? hian a chhiartu zawng zawngte thinlungah thu sawi mawlh rawh se tih hi a ziaktu duhthusam chu a ni e. 


____________________________________________________________ 
Dt 8. July.2012 
 ZO HNAHTHLAKTE I INDUHSAK ANG U
K. Rohlupuia (Rote-a)
    Enge kan sawi tak ang le, khawngaihna chu alo pun leh zual theih nan tih ziak ang khan Zohnahthlakte hi i inkhawngaih ila i in hmangaih ang u. Engtinnge Zohnahthlakte hi kan induhsak a, kan in khawngaih theih ang le?
Entir nan :
(1) Inluah chungchangah : Engvangin nge khung Delhi-ah te, Bombay-ah te leh etc.. ah hian Mizoram anga hnamdang an tam tlur loh le. A chhan ni a ka hmuh ve dan chu In luah tur awmloh vang a nih ka ring, in luah tur hrim hrim chu Mizoramah aiin In luah tur chu a tam ngei mai. Mahse, anni chuan a chipui bak chu In luah a tan an ti vak lo niin a lang. Kan ram zimte Sq Km 21.087 leka zimah hian hnamdang Zohnahthlak ni hran lo 348494 kan khawi dur durna chhan chu kan In neitu ten kan In luah atan hnamdang kan luah tir thin vang niin a lang. Heng kan ziah Zohnahthlak ni lote hi In luah tur hmu lo ta se, heng zat zat hi kan khawi dur dur lo ang maw le. Heng 100/10 bak hi chu Zoramah hian hnathawk leh thil dangah kan mamawh in ka hre lo, a Zohnahthlakte hi In luah tur chungchangah hian kan Unau Zohnahthlakte hi induhsak ang u.
(2) Heng kan ziah mek lessonah hian thil dang inthup inhai lang leh lawk teh ang. Kan ram dep entirnan: Burma, Manipur leh etc.. atanga Mizoram lo chuang chhuakte hian zir ve tur kan nei ve tlat mai le. Kan awmna NGO leh YMA Section angahte hian theih tawp a kan  inhman ve deuh chu a ngai. Chhiatniahte hian inti mikhual lova chet ve bawrh bawrh pawh a ngai khawp mai, inti mikhual lo va awm a ngai, thenkhat chu an fel em em laiin mahni ina awm chut thenawmte chhiatni thatniah pawh lang lek lo pawh kan la awm hi chu a zia lo khawp mai, Zohnahthlak te i inngaihtuah chiang teh ang u.
(3) Kan ram neih chhun khawpui berah invei lawk teh ang. Kan ram khawpui ber Aizawl, chuta chhapah veng lar tak, kan ram khawpui darthlalang chu zing dar 6 atanga 8 inkarah i kal chuan i hmuh tam ber chu hnamdang anni ngei ti ila kan sawi sual lo ang. Zawlnei nih kher a ngai hran lo, heta tang hian Zoram chu a him tawh lo hle mai.
(4) Heng kan ram kan khawpuiahte hian hnam dang thilti thei tak takte neiin private company ang chiahte leh etc.. kan Mizo Zohnahthlakte chhawr kualin hlawh lah chu tam lem lo. Thlakhatah 3000 bawrin min chhawr kual mek a. In leh Lo luah chawp a khawsate tan chuan kan hlawh kham chu thil harsa tak a lo ni a, kan Pathian pawh hian sum chu indaih turin a siam lem lo nge ni sum ngainat chu sual tinreng bul a ni a ti hial a. Mahse khawvela cheng indaih lo hrim hrim kan ni na chungin kan hlawh ringawt chuan intunnun ngaihna a awm lo tih chu a hretu kan ni vek a. Kan hlawhte a tam loh avangin kan zahawmnate kan hralh hial a lo ngai ta hialin alang, kan nula tleirawl ten tunlai mobile phone changkang takte an lo duh zel bawk nen top up manah hnam dang lakahte an inhralh ve mek zel zawng ni ta berin a lang. Hengte hi ngun tak a kan ngaihtuah chuan kan In leh lote hnamdang miin an luah nasat luat vangte a ni thei hialin alang. Zohnahthlakte chu kan induhsak in kan inhmangaih tur a ni bik.
    Chanmari West-ah hian chhiatni thatni kan nei ve reng thin a, a bikin CHHIATNIah hian chhiat tawk ten an mamawh abikin tui lam hi a theih china kan veng thu neitute hian chiat tawk chhungte tan tui hi office emaw thiltih theihna kawngah hmalak sak thin nise a duh awm hle ang. Chhiat tawkte, mi Inhnuai luah ve mai mai nih theih a ni a, In neitute tui awm sa hman zawh sak vekte phei hi chuan a inthlahrunawm duh hlein ka hria a. Heng kawngah hian kan veng thuneitu ten Zohnahthlakte induhsak a inhmangaih tur a nihna a lo lang dawn nia.
    Kan veng, kan neih chhun hi a chhunga cheng ten kan inlungrual a, kan inhmangaih tlan hian a nuam  a ni mai, hei lo hi kan veng Chanmari West dang a awm chuang lo, kan lei Jerusalem neih chhun a ni.
    Hmangihna hrui vuanin, thinlung hmun khat puin tih hla phuahtuin a phuah kha i vawng reng ang u tiin ka sawm e. 
______________________________________________________________
Dt 1. July.2012 
PEM LEHKHA LEH PEM KHAWM VENG
- Mangeta Ralte
Section YMA thutkhawm apîang maia Pem Lehkha chhiar tur a awm deuh ziah mai hian kan veng hi Pem Khawm Veng tia veng dang mite’n min lo fiam thin pawh hi a mawh love. A ni reng lah taka, kan veng hi veng naupang tak (Branch YMA, Kohhran leh Village Council indan atanga chhutin) kan ni a. Mizoram hmun hran hran atanga lutkhawmin tun dinhmun hi kan thleng a, Mizorama veng lian pawl tak kan lo ni ta reng mai.
He venga kan awm tantirha (ala rei lo viau emaw tih laiin kum 20 alo ni ve ta rêng mai) kan chunga mi thenkhatte tawng dan, tun thlenga benga la cham reng mai chu, “Pem thar an nia, mi inhnuai luah lehnghal” tih hi a ni. Mahni a in leh lo nei ve ta lo chu, remchang apiang luahin kan insawn kual a tul a, mi inhnuai leh hnuai lote luah a tul thin reng a. Mi min sawi dan hi kan nihna chu a ni teh meuh mai. Mahse ngaihtuahna chu a tithui duh khawp mai. Tun hnua ka chhut let hian, khatiang tawngkam chhakchhuaktute kha veng tana mi tangkai leh khawtlang hmangaihtu berte an lo ni lem lo, tun thleng pawh hian an ni ta chuang loin ka hria.
Chanmari West lo pian hma leh a pian hunlaia he venga lo awm tawh, mahni in leh lo hmun nghet nei, mi engemaw zat an awm ngei ang. Heng mite hian he veng hi intineitu hliah hliah bik pawh nise a awm tho e. Mahse, kan ti hram teh ang, veng thang lian zel tur chuan kan pem luhkhawm hi a ngai ve tlat.
Ti zawng hian kan ngaihtuah ve ngai em? Pem thar (kan tawng tu’n lo haw lo se) leh la awm rei lo zawkte kan mitsir relh relh lai hian, veng mi hlun zawk nia inngaite hian khawtlang hmasawnnan eng chen nge tha leh zung kan sen ve le? Veng intineitu taka kan ruih thlek mai mai hian veng hmasawnna a thlen miah lo. Tawngkam ringawta “veng neitu leh veng hmangaihtu’ nih hian awmzia a nei bawk lo. Veng hmangaihtu tak tak chuan, a awm rei tawh lam a ngaihtuah lova, mi inhnuai luah a nih lam thlir miah lovin, thahnemngai takin a thawk mai zawk thin.
A chunga kan sawi takte khi chu Mizo hnahthlak kara thil thleng thei chauh a ni. Hei aia pawi leh hlauhawm zawk chu – Mizoram pawn, chhim leh hmar, chhak leh thlang atanga rawn lut mek, kan ze anpui ni miah lo leh, kan Hnam lam, Cheraw leh Khuallam te mawi min tihpui ve miah lotute hi an ni. Anni hi theihtawpa dan pawh tum ila kan dang seng dawn chuang lo tih chu a lang reng. YMA-in Pem Lehkha nen theih tawp a chhuah mek, a lawmawm thlawt, mahse kan inchiahpiah tual tual zel si chu a nih hi! Engtin nge kan tih tak ang le? Tuna veng chhunga Mizo Hnahthlak khawsa mekte hian, kan nundan leh chetzia hmangin, “Veng neitu leh veng hmangaihtu” kan nihna hi tilang ila, hnam dang unaute tana zahtlak turin, taimakna kawngah tan la thar ila, sual dona kawngah thahnem i ngai leh zual zawk ang u.
Khawvel ram zau zawk kan thlir chuan, Australia leh America (USA) ah te chuan a rama mi cheng hmasate chu Minorities an ni tawh tlat. Pem khawmin ram ropui an din a, a neitute an nek chhuak tawh a ni ber mai. Mahse heng ramte hi khawvela ram changkangte chu an va ni si ve? Chuti a nih chuan heng ramte hi kan entawn zawk dawn em ni? A tihchi ve kher lo vang. Keini mikhualte hi chuan changkanna lam aiin sualna lamah min ti hmasawn zawk tlat. Heng kan mikhualte khawsak tamna veng, Aizawl chhuah lam leh tlak lam veng thenkhatte dinhmun chu sawi tam ngai lovin kan hriat theuh hi maw? Chuvangin, kan Ram, kan Hnam leh kan Veng hi tun atanga kan humhalh loh chuan reiloteah kan khawtlang leh Kohhran hruaitute hming hi keini ang lehkha thiam lo chuan kan chhiar thiam lo mai ang tihte pawh a hlauhawm rum rum alawm le.

YMA Kum Puan, “Ram leh Hnam Humhalh” tihlawhtling tur hian mitinte hian mawhphurhna kan nei. Kan hmaa tihtur awm, kan tih theih apiangte hi taima takin thawk ila; hnam dang, ram dang mite tana hnathawh tur leh inbenbelna remchang kan siamsak loh hi a pawimawh khawp mai.
______________________________________________________________
Dt 24. June.2012

            UN  PRESS  RELEASE
- Lalchhanhima (Puia)
        Kum 2012 hi United Nation chuan Year of Coopetive-ah a puang

    United Nations General Assembly chuan Cooperative ten ei leh barte, khawtlang dinhmun chawikanna lamahte a tha thawh dan ngun taka a thlir hian ropui a ti a. Kum 2012 hi International Year of Cooperatives atan a puang  a ni. Resolution 64/136 chu 18 December, 2009 khan pawm a ni a, hetiang hian Assembly-ah chhinchhiah a ni; Cooperative chuan retheihna umbo kawngah te, hnathawh tur siam kawngah te leh mipui vantlang inpumkhatna kawngahte a thawhhlawk hle a ni.
    Cooperative chu pawl pakhat, mahni duhthlanna ngeia inrelbawlna hrang nei tura an din a ni a. Tum leh duh thuhmun neiin ei leh bara intodelhna tur te, mipui vantlang mamawh phuhruk leh hmasawn zel tur a thawkhoin, thuneitu bik awm loin, member tinten an remtih tlanna ang zela rorelna kalpui thin a ni.

    Mahni leh mahni intanpui pawl a nih angin a member-te mamawh a pek bakah khawtual mi, hna neilote tan hna a siam sak a, sum lakluhna kawngah mipui vantlang tan remchang a siam sak a ni. Cooperative chuan mipuite tan pawh remchang a siam sak a. Hnathawk tute chuan samkhai zawk nan shared service Cooperative dinin anmahni leh mahni an inchhawr thei thin a ni. Tin, thingtlang hmun, bank  awm lohnaahte chuan an memberte tan sum khawlna leh puk theih dante siamin bank ang maia hnathawkin a memberte mamawh ang zelin sumdawn bul tanna turte pawisa a hmanhawh tir ve thin a, memberte mai bakah mipui vantlang tan a chhawrnahawm hle.
    Cooperative hmalakna hian khawvel ram hrang hrang 100 velah member maktaduai 800 chuang a nei a ni. Khawvel pumah hian hna hrang hrang maktaduai 100 chuang fe siam angin chhut theih a ni bawk. Cooperative chakna leh a thlen chin chin entirna pe in han tarlang ila :-
    World Council of Credit Union hnuaiah hian ram hrang hrang 96 hnenah Credit Union 49,000-te chuan Member maktaduai 177-te tan hna a siam sak a ni. European Association of Cooperative Bank hnuaia Bank 4200 lai maite chuan mi hrang hrang maktaduai 149 te hna a siam sak bawk.
    Norway, New Zealand leh United State-ahte chuan bawnghnute tharchhuah za zela 80-90  te chu  Agriculture Cooperative hnuaia thar chhuah a ni. Republic of Korea ramah chuan sangha za zela 71 (71%) hi Cooperative thar a ni a, Brazil rama za zela 40 (40%) buh leh thlai tharte hi Cooperative thar an ni bawk.
    Electric Cooperative-te pawh hian thingtlangah dinhmun pawimawh tak an luah bawk a. Bangladesh ramah rural electric Cooperative  hian  mi maktaduai 28 te tan hnathawh tur a siam sak a, USA ah pawh 900 rural electric Cooperative hnuaiah mi maktaduai 37 ten hna an thawk bawk a, tin heng rama electric semchhuah a chan ve dawn laite hi Cooperative ta a ni.
    International Year atana UN in a lo puan ang hian kan ngaih pawimawh a kan cho phur leh zualna tur hian hmalak tur  a ni a. He kum puan bawhzuina tur hian Regional Assembly chuan Cooperative Awareness-te nasa taka beiin, khawtlang ei leh bar lama tan lak chhoh zelna tura rahbi pawimawhte dapin a kalpui dan tur ruangamte a duang nghal a. A zirchianna thupuite chhawpchhuakin. Member ramte chuan an ram pum huap committee din theuhin chu chuan kum puan tihhlawhtlina turin tum mumal tak neiin an thawk dawn a  ni.
______________________________________________________________
Dt 17. June.2012 
             YMA hi awm ta lo se!
-J. Nanga
        Kum 77 val a lo ni ta a, mihring danah chuan a uaithla lam ni ve tawh awm tak a ni. Mahse, chutiang a ni ngawt hran lo, a neitu leh enkawltu mizo thalaite an nih tlat avangin hniam lam pan a hnekin arh lam a pan zel zawk a ni. Kan hnam hi YMA in a chawm leh chen chilh tlat a nih avangin hma pawh a sawn zel ang a, sakhua ang a la tlat maite avang pawh hian a la lian tual tual ang tih a beiseiawm. YMA thlarauvin a chen chilh vek vek tawh te hi chu an tlawmngai rum rut a, an neih, an tha leh an nun thleng hian mi dangte tan hian an pe phal reng a ni. Tlawmngai hmingthang Taitesena pawh khan he YMA thlarau hi a lo chang lawk a ni hial a ni ta ve ang! He kum reilote chhunga thu mawi tak lo chhuak chu “YMA takin aw” tih a ni. He thu tawite hian YMA chu a tlawmngai a, mi dang tan a inpe a, nun mawi taka a nung thin tur a ni tihna a ni.
    Hetiang taka pawl pawimawh leh a thlarauin a chen chilh tlat a nih avang hian he pawl ropui tak hi awm ta lo se, buai fe fe chu kan tam khawp ang. HPC(D) te hian he pawl hi Aizawlah hian  rawn thiat ve ta ang se, sakhaw pakhat ang a lo hmang Pu Ngurkhuma te, Pu R. Lalhmachhuana te hi chu an buaiin awmdan pawh an thiam lo ngawt ang. Holiday chu YMA hnatlan nana hman tum tlat mai Pu C. Lalmuankimate hian holiday a lo thlen leh hun chuan a buai ru khawp ang. Kan YMA ruhkawl dangte pawh hian an nunphung an hloh vek ang a, a thlakna tur mizo thalai pawl dang din tho kan ngai hial awm e a.
    Kan YMA in a ken tel tlat chu YMA  AW hi a ni, YMA a awm loh chuan a ding ngawt thei bik dawn si lova, Pathara Sailo chuan hnapui bera a lo neih thin a nih avangin a ui ngawih ngawih a nga, chu aia pawiti leh buai, awmdan pawh hloh phah vek thei tur chu Big Boss Masangtea hi a ni. Boss hian zirtawp zing dar 5 velah YMA AW editorial board leh section secretary-te YMA  AW chhut zan a nih thu a hriattirna SMS a thawn thin pawh a ngai tawh dawn lova, news khawn kuala kal kual ruk ruk a ngai tawh dawn si lo va, a khawhar ve khawp ang le.
    Literature committee thu-khawm Pu Lianzuala’n a hruai tawh chuan uluk taka ngaithlak ngai thin te, Pu Chhuanawma (hmanlai YMA  AW-ah chuan ‘nawhreh dah tel’ tih alang thin) thusawi dik hmel bik riaute, Pu Chawia hovin radio-ah hun an hmang ang a, Pu Zorampelate doordarshan-ah hun hmang tura ruat bik tlat te (an hmel vang a nih hmel), thu tak pawh ni hlek lo va Pu Hruaia VL (YMA AW-ah chuan ‘VL’ tih hi ho tihna a ni kher lo tih a chuang thin) in a sir atanga a lo khai khawm ve ngawt mai te, mu chunga committee meeting kaihhruai han awm tawh lo tur te kha, hei vang hi a ni ngei ang Pu Ramus’n literature committee tawp mai tur ui a, tlai ni tla tur a’n thlir liam vawng vawng kha chu a tap lo chauh a ni e. Hei vang hian YMA pumpui thiah ni ta se kan buai dawn lutuk ngaihtuah ngam pawh a ni lo.
    Masi a lo thleng ang a, YMA a awm si loh chuan zan duty-a awm dawn si lova Pu Thuamluaia te, Pu Darthantluangate tihtur hre lo hian eng nge an tih tak ang aw.
    YMA thlarauvin a zem hneh tawh laklawhte hi chu an YMA em em mai a, an tel lovin YMA hi a kal thei lo va, YMA tel lo pawh hian an nung thei bik bawk hek lo. Chuvang chuan keini chuan eng tik lai mah hian thiah kan phal ve ngai lo vang.
______________________________________________________________ 
Dt 10. June.2012 
              HMING  ZIAHA  I  LEH  A  PAWIMAWHNA
Zova Tochhawng
    Mizote hian kan lai ah hming tawpah mipa leh hmeichhe nihna(gender) tihlang theitu I leh A kan dah thin a. Khawvela hnam heti zozai zingah pawh hetianga mipa leh hmeichhe hriat hranna hmang awm chhun  kan ni hial awm e. Hnam dangte erawh chu an hming sak dan phung hre sa lote tan chuan hmeichhe hming leh mipa hming a hriat hran theih ngai loh a ni.
    Mizote chuan kan ran vulh, ui, zawhte, vawk, bawng te chenin an hming kan phuahsak a nih chuan Sena, Dumi, Rangi titen I leh A telh kan bang chuang lo va. Mihring hming pawh a phelin sawi mah ila, a tawpa I/A kan telh thin avang hian a chiang em em tho thin. Hming tawpa I/A kan dah hian mipa leh hmeichhia kan hriat hran theihna mai piah lamah pawimawhna tak kawng thum a nei a. Chungte chu a mal te tein i lo chhui thuak thuak teh ang.
    (1)  I/A sang chhum hmaka kan lam rik hian, eng thil emaw neitu(owner) an ni tih a kawk thin a. Entir nan, “Buanga ui ka hmu” tiha A hi sang chhum hmaka kan lam chuan, ui chu Buanga ta a ni tih a kawk nghal a. A hi kan thluk hniam erawh chuan ui, a hming Buanga ka hmu tih a kawk hlauh thung.
    “Russia-a kan zin tum khan Leo Tolstoy in kan tlawh a.” tia ziah ni ta se, Leo Tolstoy-a hming lo hre sa lote chuan Leo Tolstoy In chu eng In nge tih reng an hre dawn lo va. Mihring in a nih ring teh reng pawh ni se, hmeichhia nge mipa tihah an la buai tho vang. Chuvangin, hnam dang hmingah pawh mipa leh hmeichhia hriat hran theih nan I leh A belh ve ngei chi a ni a. Tin, eng thil emaw neitu an ni tih a fiah nghal nan, ‘Leo Tolstoy-a in’ tih ngei tur a ni.
    (2). I/A sang chhum hmaka lam rik hian a titu(doer) nihna a kawk tel thei bawk a ni. Entir nan, “Liana sah hliam a ni”  tiha A hi sang chhum hata kan lam chuan, Liana’n mihring/ran a sat hliam tihna a ni a. Liana tiha A hi thluk hniam a nih erawh chuan amah Liana chu an sat hliam tihna a ni daih thung. Sport column-ah, “Beckham ball pek, Ronaldo thun kha a la mawi ber mai” tih ni ta se, Beckham leh Ronaldo te hre sate tan pawh Mizo bengah chuan a chhumbung riau va, a la hre ve lote tan lek phei chuan thlasik mumang ang ruai a ni ngei ang. “Beckham-a ball pek, Ronaldo-a thun kha..” tih a nih erawh chuan mipa an ni thu te, ball petu leh a pet goal-tu te a chiang nghal kuar a, bengah a lut mam zat mai bawk a ni.
    Hetiang hian hminga I leh A telh loh hian hriatna zau lo deuhte tan buai theihna a awm phah theih bakah awmze hrang a neih daih theih thin avangin hnam dang hming kan sawi leh kan ziah chang pawhin kan sawi tak anga a neitu an nihna te, a titu an nihna te leh an inthlun zawm dan te a chian zawk theih nan mathei lova I leh A ziah lan ngei hi a tha a ni. A changkang lova ngaih ngawt chi pawh a ni lo.
    TV, radio, ni tin chanchinbu, magazine, leh veng chhung YMA chanchinbu-ahte hnam dang mi larte chanchin leh thiltih an ziah leh an puan changin an hminga I/A telh belh chuang si lova an hming tawpa tel sa I/A ring nghalin, ‘Hemamalini’n Hawng’ tih te, ‘Brian Lara’n Pakistan Hneh Beisei’ tih te, ‘Barak Obama’n Nobel Peace Prize Dawng’ tih te a ni thin a. Hemamalini-in, Brian Lara-an, Barak Obama-an tia ziah/puan hi kan lo hman \hin dan kumkhua a nih bakah a chiang ber bawk. Tin, TV chanchin tharah mipa emaw, hmeichhia emaw sawi nan (thluk hniama)‘-in’ tihfai vek ching an awm thin a. -In tih hi hmeichhia leh mipa hminga kan belh thin in/an tih nen a hawrawp a inzah chiah tho va. Chuvangin, ‘Larsap Lakhera-an’ tih emaw, ‘Sonia-in’ emaw tih hi a tluka chiang a awm chuang lo va ni. Tin, an hminga I/A telh ve ngai lo Zo hnahthlak unaute hming kan sawi leh kan ziah chang pawhin, ‘J.Vialua-an, Ruotmawi-i, S.Ngodei-in tih mai hi hmeichhia/mipa, a titu leh a neitu an nihnate tichiangtu a nih avangin a fuh zawk fovin bengah a lut a mam zat nge nge \hin a ni.
    Khawvel hmun tinah mi hming \hate hming chawia eng thil emaw hming phuah hi an ching vek hlawm a. Eiffel Tower, Kennedy Space Center, Walt Disney Land te an ti a. Amaherawhchu, an hming vuahte ta nia ngaih theih turin aposthrophe S (e.g, Eiffel’s Tower) an telh ngai hauh lo thung. Zoram chhungah ngei pawh mihring hming chawia phuah Peter Street, Mary Joan School, Johnson College tihte pawh an hming chawite ta anga lang theiin an hmang ngai bik lo. A neitu leh a dintute hming chawia phuah a nih erawh chuan, Zohmingi’s Boutique, Aunty’s Kitchen, Veiwy’s Beauty Concept titein (’s telhin) an ziak ve mai \hin.
    Zabanga High School, Hrangbana College, Saikuti Hall tihahte pawh hian mahni kutkawih liau liauva thil dintuten anmahni hming chawia an phuah anga I leh A te kan telh thin avangin a kawh a dang daihin a dik hlel tlat thin. Pu Hrangbana khan college din nan sum leh pai \hahnem tak a seng ngei a, ama ta bil erawh a ni hauh si lo. Chuvangin, khawvelin a chin dan angin a neitu nihna tilang kher lovin, Zabang High School, Hrangban College, Saikut Hall tih mai pawh ni se, an hming chawia phuah a nih tu’n ka hai hauh chuang lo vang a, sawisel bovin a dik chiah bawk ang. Lawngtlaia Dokulh Hall te pawh saw, amah Dokulh-a hmingah A a tel loh avangin A telh loh hi a dik dan chu a ni hrim hrim a. Dokulha Hall tia kan sawi talh thin pawh hi kan ngaihtuah chian loh vanga kan tihsual a ni.
    Lianmawi Tailoring, Sang Sang Travel, Mosia Store tih angah te, JL Cinema, LV Arts, 3J Offset tih angte hi chu a neitu hming ni kher lovin tu hming emaw chawia phuah a ni thei a. Chuvangin, a dik chiah tho va. Hauva Building, Hrangbana Workshop, Ropuii Tailoring tih tea I/A telh a ni hi chu a dintute ngeiin anmahni hming an chawina a nih avangin a dik chiah bawk a ni.
    Sawi tak anga hming tawpa I/A kan telh hian awmze hrang hrang a neih theih \hin avang hian a hman danah pawh kan fimkhur thiam a pawimawh hle a. Zo hnahthlak unaute hming leh hnam hrang hrangte hming an sawi leh ziah chang pawhin Mathaia, Petera, Mari, Sari tia I/A kan ziah zawm anga ziah zawm kher lovin Mizote benga a luh mam zawk nan leh a awmzia a dik zawk theih nan I/A emaw, In/An emaw te hi hyphen nena hman kawp zel a pawimawh tak zet a ni.
______________________________________________________________
Dt 3. June.2012 
Kum 22 chhungin kan nghak chhuak dawn em..?
T-a
    Kum nga awrha upa, kawng tinrenga insiam rem lai tan chuan tlangnel taka ram pum huap intihsiakna hmachhawn turin rilru lamah kim lo tam tak a la awm.
    Tunah chuan tha, thei leh thiam ber huanga mi niin kan inhria a, he dinhmun kan luah theihna chhan hi a tira bultantu leh mi thahnemngaite thawh rah a ni lo thei lo.
    Chanmari atanga branch YMA a indanna a la rei lo. AR Lammualah rawlthar Zosangliana'n fuh deuh deuhin ball a pet a, a thai nalh thei viau bawk. A bul maiah kum 20 vel bawr, tha za leh harh zet Samuel Zohmingliana awmin ball a khalh thei fu a, ball a chan tawh chuan zam lo zetin a tlanpui ngam deuh zel.
    A hnung berah inthlahrun hmel zetin kum 20 la tling lo tih hriat tak Zohmingliana'n goal a veng a, mahse, a che vel a zeiin mit a la hle a, a tih tur a hria a, a hmaa ball chhuak lakah a tlawm duh lo.
    Tunah chuan Mizorama tournament ngaihhlut hlawh YMA football-ah Chanmari West-in hnuhma thar hnutchhiahin, kan khelh tawha kan la thlen san ber kan tawng mek a, trophy la thei turin final kan lut.
    Kan veng tana inkhel zingah hmana rawlthar duhawm tak Sangliana a la tel a, mahse, a tha a thum ve tawh; a taksain a rilu a um phak loh avangin a tisual va ta fo mai. Tournament tir lamah khel mah se, naupang leh zuanzang zawk phenah hun a hman a tul. Mahse, 1995 YMA tournament kan en lai kha mitthlaah a lo lang a, chiang taka lang chu kan branch YMA tan kum 17 chhung Sangliana a inkhel tawh a, trophy a nghak rei ve ta hle.
    Tun tuma Kawnpui Vengthar nen kan inkhelh tum khan kan veng player zingah naupang rual kum 20 bawr leh a aia naupang - Lalremruata, Eric Zomuanpuia, Vanlalnunpuiaten hun tawp lamah hmuhnawm em emin an khel. Hmanah beiseina sang pawh nei ngam lova inkhel kan en lai a, rawlthar Sangliana, Mahmingte bakah Samuela (US-a awm ta)-te hovin thiam taka football an khel kha ka ngaihtuah chhuak a, engtin emaw tak chuan ka awm niin ka hria.
    Football-a Chanmri boruak len vanglai 1990 kum tirah branch YMA a indang a, la naupang hle mah ila Chanmari nen veng khata kan awm lai boruak kha kan tem ve hman. Kan indan tirh laia football-a kan pachhiatzia leh hruaitute'n thahnem ngai taka team an kaihhruai dante pawh mitthlaah cham tawk a la awm.
    1990 khan Chanmari West-in a vawi khat nan YMA tournament kan hmachhawn a, PHE striker hmingthang tak Pu F Lalrova hovin middle school kawtah theihtawp chhuahin an inbuatsaih. Football-ah la hniam hle mah ila, hemi kum hian AR Lammuala khel pha team tha 16 zingah kan tel nghal a, kan branch YMA office bearer hlui Pu C Lalthazuala'n Vaivakawn field-ah duh tawka ball a khalh lai leh kan veng goalkeeper hmasa ber Pu F Zohmingthanga'n nalh tak taka ball a zuan vel lai kha a hmute tan theihnghilh mai chi a ni lo.
    Hemi kum hian team 68 an chhuak a, a che tha pawl kan ni a, kan inbeisei aia sang kan thleng ti ila kan sawi sual lo vang. Lammual ruahsur hnuaiah Chaltlang nen kan intum a, tihngaihna a awm tawh lo. Mahse, kan mi hmasate hian naupang zawkte thinlungah thil tam tak an hnutchhiah a, YMA tournament buatsaih a nih leh hmasak ber 1995-ah player naupang duhawm zawk Sangliana leh Mahmingate bak pawh an chhuak nual a, thleng sang lo mah ila mawi takin Lammualah an khel thei a, kan player thenkhat phei chu hetih hun laia Mizoram club thain an la nghal.
    A hnuah Pu Vanlalchhandama'n beihpuithlakin Chanmari West football chawikan tumin kum nga chuang rim takin player a kaihruai. First division-ah hial inhlangkaiin 2002 khan veng hlang deuhthawin Lungleiah club inelna sang MFA Cup kan khel thei a, mahse, YMA football-ah quarterfinal kal pel khawpin hnuhma kan nei zo lo. Aizawl district inter village-ah semifinal lutin uiawm takin kan tla a, kan vengah football boruak a lian.
    2000 bawr vel kha Chanmari West football boruak len vanglai tak tiin a sawi ngam mai thei. Hetih hun lai vel hian kan vengah mipa kum 12-15 inkar vel inkhel thin leh phur an tam em em a, an u-te entawna an puitlin huna veng aiawha Lammuala inkhelh chak an nih bakah, eizawnna kawng a inhawng tih hre tel chunga football khelh nuam ti em em an ni.
    Awmze neia kaihhruai an tul nia ka hriat avangin eng mah nei lovin club ka din ve ringawt a, mumal takin football khel thei se tih ka duh vang a ni. Rei pawh ka kalpui thei lo; chutih lai chuan kan kawmthlang lamah Pu Zarate'n naupang rual tan Ote-i club an siam bawk a, inthununa leh inzirtirna tha tak nen rei tak changtlung zawkin an kalpui a, player eng emaw zat an chher puitling.
    Tunah chuan Chanmari West YMA team chhuanawm tak a lo piang ta. He team-a player pawimawhte hi an naupang laia Ote-i club tana awmze neia vawi tam football khel tawh leh ka club-a ka enkawl ve tawhte an awm nual. Thawhrimna, inhlanna, khawthlir thui leh inthununna tha an neih avang a ni a, ka hriat chian em em chu ka club-a an khelh lai khan K Lalrinchhana leh H Lalnunzirate hi a thiam ber an ni lo va, a tir lamah phei chuan a tikimtu ang chauhin an tel ve.
    Champion thei kan ni tiin kum 10 kal ta atang khan kan venga football tuipuitute chuan au hla an nei tawh a, kan thleng sang thei si lo va, anchhia inlawh leh insawiselna thawm pawh a tam. Football a tlahniam leh hman a, mahse, Pu Malalaten thahnem ngai takin an bei a, a chhiat ber lai pawhin an kalsan duh lo va, sawiselna karah tun hi kan thleng.
    1997-a third division champion kan nih atang khan football-in min chiah hneh tan. Tunah hian 2000 bawra kan player rinrawl, tuna kum 30 chuang tawh Sangliana, Mangheta, Laltanate an la awm a, an teirei peih avangin an thian hlui leh an khelhpui thin tam takte thik tham hlawhtlinna changtu zingah an tel mek.
    Footballer vanglai, kum 22-28 inkar Ziona, Itana, Zirtea, Racy, Zorama-te an awm bawk a, anni hi tuna kan team neih mekah hian rinrawl an ni tak meuh. Player naupang zawk, nakin lawka kan inngahna la ni mai tur Maruata, Lalrinsanga,Eric-a, Rinzuala, Buanga, Lalnunpuiate an awm leh bawk. Kan squad hi en ila, a funkim em em a, naupang, vanglai leh upa zawkte nen kan inpawlh tha hle. Heti ang squad hi neih zen zen theih a ni lo.
    YMA football tournament vawi 17-na final-ah hian Armed Veng hneha kan champion thei a nih chuan trophy la thei 11-na kan ni dawn a, kuminah team 134 telin champion tawh chu team 10 chauh an ni. A din atanga kum 22-naah branch YMA-in football-a hlawhtlinna ropui a chang dawn tihna a ni a, 2015-a silver jubillee kan lawm hma ngeia champion theih hi thil chakawm tawpkhawk a tling hrim hrim.
    YMA volleyball-ah kan champion tawh a, tuna football team hian a vawrtawp an chuang chhuak a nih chuan YMA football chanchinah phek ropuia nemkai tur an ni dawn. Chu mai bakah kan veng football tan 'chhuan rangkachak' tia kan hriat zui turte an ni.
______________________________________________________________ 


Dt 27. May.2012 
(Chhiatrupna laka invenna chungchang hi a remchan dan anga chhuah zeuh zeuh kan tum thin ang a, thu ngaihnawm tak chu a ni lo mai thei; mahse, kan mamawh tlat si a ni.Ed)

LIRTHEI  CHETSUALNA  LEH  TUI  TLA
                                - Lalchhandama 
LIRTHEI CHETSUALNA :
    Traffic Police, CID (Crime) leh Disaster Management Centre  chhinchhiah danin kum 2007 chhung khan lirthei chetsualna 59 thlengah mi 63 an thi a: 119-in hliam an tuar. Kum 2008 khan lirthei chetsualna 110 a thlenga mi 63-in nunna an chan bawk a; mi 185 in hliam an tuar a ni. Kum 2009-ah lirtheih chetsualna vawi 86 a thleng a, mi 60 zet an thi a; 203 in hliam an tuar leh bawk a ni. Tin, kum 2010 (jan - April)ah chauh pawh khan lirthei chetsualna 157 a thleng hman a, mi 11 an thi a; mi 61 in hliam an tuar bawk.
     Kum 2007 atanga 2010 chhung khan motor accident vangin Mizoramah kumtin achawhrualin mi 55 thi ziah ang an ni. Kum 2010 hnu lamah pawh hian lirthei chetsualna hi a pung chho zelin a lang. Kan ram kawng a chhia in a zim a, Lirthei a pung chak bawk si, hei vang hian lirthei chetsualna hi a hluar deuh deuhin a rinawm.
Chetsual na chhan te: Lirthei khalhtu leh a chuangte zu leh ruih theih dang ruih vang, fimkhur loh vang, lirthei chiang kuan loh vang, tlan chak lutuk, kawng chhia, zim, nal, kawi lutuk, phur rit (over load) lutuk vang, Helmet khum loh vangte leh ke a kal ten lirthei an hlauh loh lutuk vangte an ni tlangpui.
Invenna: 1) Lirthei-a chetsualna laka kan him theihna tha ber chu fimkhur hi a ni. Motor khalhtute mai bakah ke a kalte pawh fimkhur thiam a tha hle. Rui chung leh lirthei chiang lo chung a khalh hi a him tawk lo hle bawk, Helmet khum hi Traffic-te tan a ni lova, Lirthei (2-Wheeler) khaltute tan anih avangin rundalah helmet themhlem tak tak khum lovin, chetsualna a thlen palh pawh a him theih ngeina tur Quality tha khum hi a finthlak hle ang.  Tin, Lirthei (2- Wheeler) hmanga zin thin tan pawh a khalhtu leh a hnunga chuang ten helmet khum hi a him hle bawk.
2) Lirthei Gear nei chin khalh thei tur hian kum 18 tlin a ngai a; mahse, khawlaiah School uniform ha, lirthei gear nei khalh an awm fur mai, lehkha an zir muang deuh a ni mai thei e!!!. Kum tling loin lirthei an khalh hian anmahni chetsualna mai bakah midang chetsualna an thlen hma bik hle. Nu leh pate pawhin an khalh thiam tho tih vangin kan fa kum la tling lote tan Lirthei leh Driving License neih sak thin lo ila. State thenkhatah chuan School uniform ha chungin Lirthei eng chi pawh khalh khap a ni awm e.
3) A bik takin 2-Wheeler leh Taxi khalhtute hi an fimkhur mai bakah hawihhawmna mamawh berte an nih a rinawm. Kawng chep tak karah rem leh rem lo a mi kara inzeh tum reng maite leh mahni duhna hmun hmun a din maite leh kalna tur lam hriattir lo a kawi thut maite hian chetsualna a thlen phah thei bawk.
4) Chetsualna a thlen lohna tur a Dan leh Thupek kengkawhtute an khawng deuh pawhin mipuiin thuawih thiam a pawimawh.
Tin, chetsualna a lo thlenin eng emaw  thu hnu awm thei anih avangin khawih sawn chi leh chi loh thliar thiam a tul hle. Chetsualna a vanga mitthi an awm phei chuan Police thlen hmaa lo khawihsawn miah lo tur a ni. Mitthi hmel leh thisen chhuak thlalak Computer, Internet leh Mobile phone-ah te thehdarhtu nih loh hi a finthlak hle.

TUI TLA:  Tui tla kan zawnna kawngah kan fimkhur tlan deuh a tul, pawng intih thiam lutuk a pawi fo, lui zei zia hriate thurawn pawisak te, tui tla an awm veleh pawh a inchhan na hmanrua e.g. hruizen/mau/ thing tlawn sei te ken a tha hle.
    Tui tla an awm in Tui hleuh thiam hauh lo pawh a thei thei kan liam duak a, luikamah kan thu nghuk mai a, an tlakna bula veng leh khua mipuite kan ti hah in kan ti hautak lutuk thei a, mi ruang zawnga tui a lut bakah kan ei leh in tur buaipuiin an buai fo a ngai thin hi a fel tawk lo hle. Chubakah ril a tam chuan lui kam hnaivai a thlai huan leh nul hmun siamte thlai lo khawih mai a lo awlin kan tihchhiat sak fova, an kum tluan thawh rah kan tih riral sak fo thin hi sim a tha hle.  A then phei chu tamchhawl, zu rui leh lo bo tawk an awm bawk thin. Hruaitute tan buaina bak an thlen lo. In lam a awm turte, lui thleng a kal tur te, lui leh luikama awmte tihtur leh awmdan turte, ei leh in inpek dan te ruahman na neih thin a tul em em a ni.
    Kan ramah chuan chhiat tawk an awm chuan a thei thei kan han che chhuak vat thin a. Hetiang hun a lo thlena chhanchhuahna hna kan thawh dan erawh hi chu kan bihchian deuh a tha awm e. Hmun thenkhatah chuan kan hel nuai deuh niin a lang a. Hliamtuar la chhan tlak ngawih ngawih pawh kan ti chau zual thei a, bungrua la hmantlak tur ngei pawh hmantlak lovah kan chhuah thei. A tawng ring ring thu hi a fing ber lem lo fova, val upa leh khawtlang hruaituten rang taka remruat zung zung thin ni thei se a duhawm hle. Tlawmngaia lo thawk chhuak ta chu han in hauh leh rih kha a rem tawh chiah si lova, a nawlpuia tih chi loh thilte pawh tam tak a awm thin a, a chang phei chuan tlawmngaia lo inthiar fihlim a tul tumte pawh thil awm thei a ni. Hetiang hunah hian ngaihdan hrang hrang a tam tawh thin a, chuvangin ngaihdan fing leh rem hriate ngaihchan thiam a pawimawh hle. Chuvangin chhanchhuah hna kan thawhna ah awmze nei (systematic) taka tih hram hram hi kan zir a va ngai ta em.
______________________________________________________________ 
Dt 20. May.2012 
DUAT
                                 - Zova Tochhawng
        Duat tih hi Mizote hian hmangaihna leh duhsakna lantirna sang berah kan ngai thin a. A dikna chin awm bawk mah se, tur (poison) kung lei tha vura tui pek thin a anna chin a awm thei fo thin. Mikhual leh inleng kan lo ngaihsaka kan theih ang tawka ei leh in, mutbu, an khawsak vel dan nuam leh awlsam tur zawnga duat theih erawh a hluin a mawi a, mi puitling leh zahawm kan nih theihna kawng khat pawh a ni ve reng a. Mizote hian khual chhawn leh lo duat vel hi kan neihten a la tlin loh bakah kan la thiam tawk lo fo zawk thin chu a nih hi.
    Tun tuma sawi kan tum tak zawk erawh chu kan laina hnaivai, kan nupui/pasal, kan tu leh fate duat kan tum dan zawk hi a ni a. Kan lengzem hla pakhatah pawh, “Run hmun kan len hun chuan ka duat viau vang che.” tih te pawh a awm kha. He hla phuahtu hi chu a bialnu hi a fel chi a lo ni lo hlauh ang a, an induat sual ang tih ka hlauhthawnpui tak zet mai, kan pi puten, ‘Hmeichhe vau loh leh vau sam loh chu...’ an lo tih kha a la dik tluang zel si a.
    Induat hi hmangaihna lantirna sang ber anga kan la ngaih tlat avangin kan fate duhzawng apiang tihsak kan tum a. Naupang te an nih lai atangin tapa an ngen tawh phawt chuan an ha muatna tur te, an pumin a ngeih loh tur te, an hriselnain a tawrh tur leh an hmasawnna tikhawlo thei tur pawh ni se, kan hlawhtlintir zel a. Mi inla changkang thenkhatte tih dan thikin, ‘Mate/Bawihte,’ tiin ka ko duat hliau hliau va, an duhzawng buaipuiin kan phi ruai thin. Duatna hian rilru pangchanna leh nona a thlen thei a, an rilru a pachan loh phah ang tih lam reng kan ngaihtuah ngai lo va. An taksain a mamawh ni si lo, an ei chak apiang leh an awhzawng apiang tihhlawhtlinsak kan tum tlat thin.
    An lo leikan deuh hnuah pawh an men peih chen chen mentira an mut duh chen chen mut kan phalsak a, lehkha an zir that peih loh pawn kan phun lungawi ve mai mai thin. Sikula an mamawh tawk aia tam pawisa kan paitir a, a lo rei deuh hnu chuan kawng dik lo zawh phah nan an hmang nge nge thin a ni. Naupang, an pi leh pute bula khawsa chu an pangchang duh an ti thin pawh hi an pi leh puten anmahni rila rah, an fate ngei aia an duat zawka an fate tana an phal loh bur thin pawh an phalsak zel thin vang leh an rilru a nem leh duai thin vang a ni fo.
    Sap missionary chhungkaw khat, an in atanga Lalnu Elizabeth-i te in lang pha ngat khawpa London khaw lailia khawsa thinte nen inthenawmin kan khawsa tawh a. An naute khuma an mut a tah a tah pawn an thiltih an thulh ngai chuang hauh lo. Tum khat chu an fanu kum 7 mi vel Mary leh ka farnuten Japan zawngtah kan tih mai, kutphah chen vela sei zawngtah phek chi mu an lo ei a. Mary haw hnu chuan a nu chu hmanhmawh taka rawn tlanin ka nu hnenah, ‘Pi Ngur, Mary-in eng nge a ei, a uih lutuk,’ a rawn ti a. Ka nu chuan hlauthawng takin,’Ka pi, hetiang mu hi an ei a,’ tiin zawngtah rah chu a lo entir a. ‘Theirah chu a pawi lo, a duh chuan ei rawh se,’ a ti a, a haw lehnghal ta mai a. Vawi khat pawh Sap nu hnenah chuan ka nu lo zualkovin,’Ka pi, Mary hi theihai kung sang tak takah a lawn a, a tlak ka hlau lutuk,’ a lo ti a. Ani lah chuan, ‘A tlak chuan a sim mai ang,’ a lo ti sam et a. Chumi atang chuan duat hmachhuan leh a no ngiak ngiak zawngin fate an enkawl ve hauh lo tih a lang chiang hle a ni.
    Fate hmangaiha an hmakhua tur thlirpui thiamte chuan duat tih hi an dah lal ber ngai lo va. An nun tha lo an sim theihna tur a nih phawt chuan tiang chelek pawh an hreh ngai lo. An fate duhzawng ni lovin, ei leh in tha, an hriselna, an silh leh fen, an zirnate leh an rilru leh taksa chhelnate an ngai pawimawh ber a. Sap kan tih mai khawthlangho phei khu chuan an fate tlema an lo leikan hnu phei chuan mi hrang en takin an en a. Chu chu an hmangaih loh vang ni lovin an fate an lo puitlin theiha an hmakhua anmahnia an sut kuak theih nan a ni. Anniho inenkawl dan ang siar siara inenkawl chu kan dinhmun leh khawsak phungin a la pha lovin a la inrem chiah lo mai thei tih hriat erawh a tha..
    Duat tih hi a titu lam rilru nona rah chhuah a ni a. Kan rilru hlimna leh kan lungawina kan dah lal ber vanga kan tu kan fate duh ang apiang tihpuitlinsak kan tum tlat vang a ni fo thin. Fa duat ngiak ngiak, fate duhzawng leh nuam tihzawng ringawt dah lalsaka enkawl thintute aiin chhel tur leh fel tur zawnga hmangaihna nena enkawltuten fate an chhuah puitling zawk fo thin tih erawh hmuh tur leh hriat tur kan haihchham hauh awm lo ve. Chuvangin, duatna (affection) aiin an hmakhua tana duhsakna dah lal thiam zawk nachang hre tura nu leh pa tinte kan inzir a hun ta hle a ni.

__________________________________________________________________
 Dt 13. May.2012 
YMA  NIHPHUNG  LEH  HRUAITUTE MAWHPHURHNA                               R.L.Thanhnuna, Secretary CWBYMA
    3. HRUAITU NIHNA
    Pawl a kan lo insiam hian hruaitu neih a tul a. Pawl chak leh chak lohna hi hruaitute tlin leh tlin lovah thui tak a innghat a ni. Hruaitu dinhmun a ding thenkhat chuan a hna leh mawhphurhna lam thawk peih lova, a nihna duh avanga hotu anga awm tum kan awm fo thin. YMA ah hian hotu kan awm lova, hruaitu kan ni tih hi kan hriatreng a tul. Hruaitu ni lova hotu nih duh hi chuan pawl a ti chak lo thei a, pawlin harsatna leh bahlahna a lo neihin tute emaw dem kual a, mawhphurhtir tur kan zawng leh ruai thin a ni. Hruaitu tling chuan an pawlho tan tha leh zung, sum leh pai thlengin an seng huam a, pawl thiltih that leh hmingmawina a lo thlen changin, thiante avang a ni tiin midangte a chawimawi a, pawl thiltih sualah leh hlawhchhamna harsatna a lo thlen chuan amah leh amah thiam loh a in chantir a, a mawh a la ngam thin. Hruaitu tha lo leh tling lo chuan pawl thiltih thatah “ka” an tizing dup a, a tha lo lamah erawhchuan “an” ‘in” emaw a ti hlauh thung.

    Hruaitu nihna leh dinhmun heng atang hian mahni theuh i lo in enfiah dawn teh ang u.
1. Hruaitu chu tihtak zeta thil ti mi a ni: Eng pawl pawh hian thiltha tih kan tum theuh a, a hlawhtlinna chu a thawktu a zir a ni fo. Hruaitu berin tihtak zeta thil a tih chuan tumah an dawngdah ngam lo. Tih tur rela pass zet a, zuzi san leh hruaitu dinhmun a ding chuan reiloteah hruai tur a nei lo mai thin.
2. Hruaitu chu a insiamrem thiam tur a ni : Kan khawvel hi a inher danglam chak em em a, naupang thanglian zelte hi an fing chakin an rilru thlek hmang leh zeiziate pawh a danglam chak em em a ni. Hruaitu chuan hengte hi a hmuthiam tur a ni a, hun inher danglam zelah, a in siamrem thiam tur a ni.
3. Hruaitu chu mi dawhtheih a ngai : Mi tam tak chu kan dawhtheih loh avangin kan hlawhchham fo. Hruaitu chu sawiselna karah pawh tuang tihchhah a ngaih hunah tichhah a,rilru kawih her mai mai theih loh, nghet taka ding thei mi nih a ngai.
4. Mahni inthunun : Tanpui ngaite tanpuitu kan nih rual hian, sual kan dova, thil tha lo tih kan khap a, chhiatna a min hruai lut thei thil kalsan tul hun a awm.Hruaitu chu entawn tlak in a awm hram hram tur a ni.
5. Sawiselna hlawkpui : Hruaitu nih hi a famkim lova, thil a ti diklo ve thei a, midangin an sawisel pawhin a ngaihtuah a, insiamthat a tul a ni tih hriain haw mai lovin kawng dik leh thu dik ngaihtuahin chung sawiselnate chu a tan hlawkna a ni zawk hlauh thin a ni.
6. Midang chher chhuah : Hruaitu chuan mahni hmasial lova, a awm loh hnu pawha fel taka pawl hruaitu tur a chher chhuak thin tur a ni.Hruaitu tha chuan a awm loh hun pawh a hruaitu tha a chher chhuah loh chuan hruaitu tha tak tia sawi harsat chang a awm fo thin.
7. Hmahruaitu : Hruaitu chuan hnathawhah te, thawhlawm thawhah te,rorel kenkawhah leh bawhzuina kawngah te,sual dona kawngah te leh thil tha tihna kawng tinrengah hma hruaitu a ni fo tur a ni. Kawktu leh mite thawh atana reltu ni lovin a taka hma hruaitu a ni thin tur a ni.
8. Hna sem : Hruaitu chuan thil zawng zawng a maha tih a tum chuan a in daih thei lo. Chuvangin hruaitu tha chu hna semzai thiam, mite rinna chang hria leh rin tur tha hre mi nih a ngai.
9. Taimakna : Hruaitu kan nih ang ngeiin kawng tinrengah memberte aiin kan taima in, hma kan hruai thin tur a ni. YMA hruainaa Qualification pawimawh ber chu taihmakna hi a ni. Kan memberte hian hruaitu nge kan nih hotu tih hi min chikna a ni fo thin. Hnatlan nikhua a hotu ang mai a kawh kual reng mai leh memberte tirh ngawt hi YMA ah hi chuan a remchang lo fo tih kan hriat a, a rimchhe lai, a hrehawm lai leh a pik lai tawn hmasa ngam hruaitu kan nih a pawimawh hle.
10. Committee thurel ngaih pawimawh : Hruaitu mawhphurhna pawimawh tak pakhat chu Committee ngaih pawimawh a ni. Committee a kan rel fuh chuan hmasawnna tak tak a tling a, kan rel fuh loh erawhchuan pawl chhiatna leh mualphona a thleng thei. Heti taka pawimawh a nih avang hian Committee ngaih pawimawh loh hi a pawi hle a ni. Pumpelh theih loh rokhawlhna kan nei a nih chuan,pawngpaw thulh mai lovin kal theih loh tur thu hriattir thin a tha.Committee a hun taka tan leh a hun taka kal thin hi mi puitling nihna pakhat a ni.Tin, hruaitu kan nih chuan Committee-ah ngaihdan sawi thei tura ngaih kan ni a,thenkhat chu ngaihdan pawh sawi lova thu tluan thak thak kan awm thin. Tin, thurelah kan ngaihdan a tluk loh changte hian kan rel a nih miau avangin kan pawm thiam tur a ni. Hruaitu thenkhat chu a ngaih dan a tluk loh avanga hmundanga sawi thin leh bawhzui phur lo an awm thin, hei hi hruaitute tan chuan kan tih loh tawp tur a ni. Tin,Committee a kan thurelte hmundanga lo sawi chhuak thinte a awm theih a,hruaitu chuan zep tur leh puanzar awm chu a thliar fel thiam tur a ni.
    Tin, hruaitu tha chuan a rel a ngaih pawimawh tluk chiahin thurel bawhzui a taima thin. President / Leader mawh-phurhna a awm a, Secretary mawhphurh-na leh OB dang mawhphurhna leh Committee Member te mawhphurhna turte pawh rel chang a awm thin a, mawh-phurhna nei tura ruat ten tha taka kan hlenchhuah hian hruaitu tha nihna pakhat chu a ni.
11. Hruaitu chuan pawl thil tum a hre tur a ni : YMA hruaitu chuan YMA thil tum a hrereng tur a ni.kan pawl thil tum kan hriat loh chuan engtinnge kan memberte kan hruai that theih ang.Hruaitu chuan “Tanpui ngaite tanpuitu”thuvawna neitu kan nihna te, kan pawl thil tum leh a dinchhan pathum - Hun awl hman that, Zofate hmasawnna ngaihtuah, Kristian nun dan tha ngaihsan te hi kan hre reng tur a ni.
4. HRUAITU  CHAK LOHNA
a) Chapona leh mahni chauh in rinna : Hlawhtlinnaah chapo a awl hle, mi min fakna reng reng hi mahni inhmuh ropui nante,midang sit phah nante hman a hlauhawm.Thawhpuite aia fing leh hre zawk a inhmuh te hi chetsualna awlsam tak a ni.Hruaitu fel leh tha thiamna sang deuhte,hruaitu senior leh kum tam deuhte zingah midang rin tawk lohna leh mahni ngeiin tih kher duhna a awm awl a,chu chu thawkho zingah harsatna siamtu a ni thei tih hriatreng a ngai.
b) Lar duhna : Mitin hian lar hi kan duh thlangpui theuh awm e,hei hi mitin thinlungah hian a awm hlawm a ni.Hruaitu tha chu a that avangin a lar lo thei lova,mahni intih lar tumna erawh sual hnathawh a ni thei.Lar duh avanga hruaitu nih chuh a awm theih a,chuting mite chuan chet sual hun an nei chawk thin.
c) Itsikna leh thiante rel : In itsikna hi hruaitute zingah a awm thei a ni. Thawhpuite itsik emaw dinhmun tha deuh an chan avanga thik emaw hi hruaitu chak lohna hlauhawm tak a ni. Miin kan thawhpuite an chak lohna lai leh an rahpelhte an sawi lo sawi zawmpui mai a awl hle.Miten kan thawhpuite rel leh sawichhiat an tum pawhin kan lawm zawng a ni lo tih an hriatthiam tur zawnga awm a tha.Tin,thawhhona kawngah inphut lutuk avangin thawhhona a chhe thei tih pawh kan hriatreng a ngai a ni.Engemaw hlekah hruaitu te zingah a awm lo a mualpho zawng a sawi vak thin te hi hruaitute tih tur a ni lo. Hruaitute zingah hman lo tak tak, thildanga buai tak te a awm theih a, thil engkimah an lang hman lo ang,chutiang kara midang harsatna hrethiam duh lo leh a mualpho zawnga phut tlat thin YMA hruaitu leh member nih a tha lo.
d) Inkawp lutuk :Hruaitu bawr thenkhatah thawhpuite leh memberte leng lek lova inkawm ngeih lutuk te,inkawp bik lutuk te hi a that rualin that lohna a awm theih avangin a chin tawk hriat thiam a tul hle.
e) Ngaia neih : YMA hruaitu nih hi ngaia neih a awl hle.Kan mawhphurhna hi thla tin kumtin a thar zela lak thiam a pawimawh. Kan lo tih tawh thin a nih avanga kan phur surh lo a nih pawhin,midang phur taka ti turte tihhnual rawihna tur siam loh hram a tha.Ngaia neih tawh avangin hmalakna turah in thlahdah a awl hle, kan thawh hi mahni tana thawk kan ni lo a,midangte tana thawk leh malsawmna an lo dawnna atana thawk kan ni tih i hre reng ang u.
    A tawp berah chuan, YMA hi tlawmngai pawl, hlawh pawh awm lova tlawmngaihna a hruaitu kan ni a. Heti chung hian hruaitu tha kan nih theihna tur chuan thalaite rilru put hmang hre chung leh ngaihtuah chunga kan khawtlang leh ramin hma a sawn theih nana thalaite hruaitu kan nihna theihnghilh lova, ‘Vawiina thalaite hi kan hruaitu turte an la ni dawn a ni’ tih ngaihtuahna nena kan hruaitu nihna kan hriatreng a, midangte tan malsawmna ni ngei hi angai a ni.

__________________________________________________________________
Dt 6. May.2012
YMA  NIHPHUNG  LEH  HRUAITUTE MAWHPHURHNA
                                  R.L.Thanhnuna, Secretary CWBYMA
           Mihring hi nungho tur leh khawsaho tura siam leh inmamawh tawn vek kan ni a. Chenhona reng rengah hruaitu nei lovin a awm theih tak tak loh a ni. Hruaitute a zir hian pawl chu a chakin a chak lo mai thin a ni.
    Hruaitu nihna leh dinhmun hrang hrang a awm a, a pawl a zirin mawhphurhna hrang hrang a awm a, tun tumah chuan pawldang hruaitute lam sawi lovin, kan Branch YMA chhung a Committee hrang hrangte kan zavaiin kan tel a ni tih kan hriat a tha awm e.
    Mi tam tak chuan YMA hi ‘Non Government Organisation’(NGO) tam tak zinga pakhatah an ngai a, a dikna chen chu a awm tho awm e. Amaherawhchu a hnathawh leh Mizo Society a a dinhmun han thlir hian NGO satliah mai ni lovin, khawtlang nena inngheng tlat leh kal kawp tlat a ni tih chu kan hre vek awm e.Hetianga khawtlang nena kalkawp tlat a nih avang hian YMA Hruaitu nihna leh mawhphurhna chu a sang em em a ni. YMA nihphung hrechiang mang lova, he pawl ropui tak kaihhruai hi a hlauhawm hle a ni. Tunlai khawvel (Computer Age)ah hian YMA nihphung, hruaitu nihna leh mawhphurhna a sang zual tawh hle a, kan memberte kan hruai dik leh dik loh, kan kawhhmuh fuh leh fuh lovah hian kan ram leh hnam hi thui tak a innghat a ni tih hruaitute chuan kan hriatreng a ngai a ni.
1. YMA NIHPHUNG:
    YMA nihphung hrechiang tur chuan YMA Flag rawng pathumin a entir hi kan chian a ngai a, a nihphung pawh Flag rawng atang hian a chiang ber awm e. YMA Flag rawng hi Mizo rawng neih hmasak ber a nih piahlamah awmze thui tak nei vek an ni.
    a) A sen : YMA chu pawl lar tak a ni. Kan Mizo Society-ah chuan YMA hi a bet tlat a, khawtlang nun hi YMA tellovin a kalh a kim thei lova, a bik takin chhiatniah a ni leh zual. Chutiang taka dinhmun pawimawh luahtu a nih avangin pawl lar tak leh pawimawh tak a nih avang hian, a hruaitu nih leh member nih chu inchhuanna tham a tling a ni. YMA hmalakna leh a thiltihna avanga mi zah a kai kan tih rualin, YMA lar vang leh thiltihtheihna avang a YMA hmachhuan leh nihna hmanga mimal emaw Sorkar emaw nawr vak vak erawh thil mawi ber a ni lo. YMA hi Pressure Group ni lovin tlawmngai pawl a ni tih hi kan hriatreng a tul a ni.
    b) A var : YMA chu pawl thianghlim, mitin huapzo, Politics rawngkai lo, tlawmngai pawl a nihna hi a ropuina pakhat a ni a, mitin huapzo tih hi YMA Member atan mitin a huapzo tih lam erawh a kawk lo a ni. YMA hmalakna leh thawhna hian mitin a huapzo a, mi lian leh mi te,rethei leh hausa pawh a diknaah chuan a thliar hrang lovin, angkhat rengin a en tih pawh kan hriat thar leh a tul hle. Kohhran chuan anmahni Kohhran chauh emaw a huap a, Mizote min phuarkhawmtu chu YMA hi a ni.Mizote kan insuihkhawmna chu YMA hi a ni a, kan lakah hian mipuite thikthu pawh a chhia a, thianghlim taka kal turin min beisei a, chutiang tur chuan min en reng a ni.
    c) A dum : YMA chu mi chanhai, riangvai leh lusun te thian a ni.YMA ten kan rawngbawlna langsar leh pawimawh tak, mite ngaihsan a nihna pakhat chu VIP atana mi chanhai, riangvai leh lusun te kan dah pawimawh tlatna hi a ni. Chhiatni eg thihna, leimin, in kang, mibo zawn etc a lo thlen hian a buaipuitu bera YMA a tan avangin, chhiatna lo thlen chang pawhin mite inthlamuanna, innghahna leh belh ber a la ni fan. YMA thuvawn ‘Tanpui ngaite tanpui’ tih kan kalsan hun hunah YMA hi a kehchhiat a rinawm a, chutiang a lo thleng palh a nih chuan a tuartu tur chu Mizo te tho kan ni.

2. YMA  KALPHUNG :
    YMA hi pawl danglam tak, a ang dang pawl awm leh thei tawh lo, nghet taka ding tlat mai, namthluk palh vaih erawh chuan tho leh thei tawh lo tura ngaih a ni. A len avangin a tlu har a, a tluk palh vaih erawh chuan sawp nasa tak tur a ni a nga, kan Mizo Society hian a pherh phah vek thei a ni. YMA hi a hlut em avangin hruaitu tam tak chuan a kal chak zawng aiin, a din ngheh leh ngheh loh an ngaihtuah a, chak taka kal anga a lan lai hian a dinna hmun a chhe ve mek a ni tih hriain, nghet tak a kal dan an zawng fo thin a ni.
    a) Pawl a rinawm : Sum leh paia rinawmna hi awlsam taka lang leh hmuh theih a nih laiin, pawl a rinawmna hi chu rei tak a thup theih a, thenkhat phei hi chu finfiah ngaihna awm lo a ni fo mai.Tlawmngai pawl a nih avangin kawng engkimah Sorkar leh vantlangin kan ring a.Chutianga Sorkar leh vantlangin a ngaih pawl a hruaitu nih hi thil chakawm tak a ni mai thei. Mase a nihna leh a thil tum te hrereng chunga hruaitute kan kal zel a pawimawh hle a ni.
    b) Thiltih a rinawm : YMA te hian kan thiltihah mite mit a tlun chhoh thin avangin mite thinlungah kan tla na a,thangthar zelin chu hming mawina leh mite rin ngamna chu an la seng dawn avangin,kan thiltihna apiangah kut tlingin thil kan ti tur a ni.Sawi fel thiam te, phatmar thiamte hi a tul chang chu a awmna meuh mai. Mahse kan tih chu kan tih nise la. Kan tih a nih chuan rintlak turin i awm ang u.YMA phiah chu fai sela, YMA siam chu tlo sela, YMA sawi chu dik sela, YMA in ‘NI’ a tih chu ‘NI’ chhunzawm zel sela, chu chuan zahawmna a keng a,chutah chuan dikna leh rinawmna a awm a ni.
    c) Tlawmngai pawl satliah a ni lo: YMA hi tlawmngai pawl satliah mai a ni lova, tlawmngaihna vawng nungtu pawl a ni tih hi kan theihnghilh loh a tha. Pawl thianghlim a ni tih kan hriat rual hian, a hruaittu leh member te hi chu mimalah mi thianghlim kan tling hauh lo rual hian;pawl ang chuan pawl thianghlim a nihzia kan hriat fo thin a ni. Tlawmngaihna leh inpeknaa innghat YMA hi tung nung zel tur chuan hruaitu thlan atanga kan fimkhur a ngai a, kan fimkhur loh chuan kan hmuh lai reng hian vuiliam a tul mai ang.
    d) Mi min hmuh dan : YMA-ah hian Mizo kan nih avang mai a tel ni lovin,midangte tanpuitu pawl, pawl thianghlim tak a ni tih kan hriat avanga tel tur kan ni. YMA hi zu daptu pawl, ruihhlo do pawl, mi vuak hrat pawl leh mi rikrap thin pawl angin mi ten min hmu ang tih a hlauhawm hle.Tin, hruaitu leh memberte hi YMA hlimthla kan ni a.Mite tanpuitu, mite tana malsawmna thlentu, mite thlamuanna thlentu kan ni tih hi miten an rawn hmuhtheih nan tan lak chhoh zel kan ngai a ni.


__________________________________________________________________ 

Dt 29. April.2012
CHHINLUNG CHHUAK  ZO HNAHTHLAKTE
K. Rohlupuia
       A hmasaber in he lehkha lo chhiartuten inlo chhiara in rilrua lo awm hmasa ber chu, anih leh Zo hnahthlakte chu tute nge? tih a ni ngei ang le? Eng hnam chin hi nge Zo hnahthlakte chu sawi kim sen chi pawh a ni lo. Chhinlung chhuak Zofate China ram atanga thlang rawn tla tan, Burma Khampata Kum 200 vel khawsa kan pi leh puten tuna Mizoram  A.D.1740 vela rawn luah, chumi thlahte zel chu a ni a, heng Vai, Tuikuk, Chakma etc te hi chu thlahtu dang anni daih mai le ?
    Zo hnahthlak tobul lam atangin han tan leh ila. China Ram Yangtse Lui ruam atanga thlang rawn tla tanin Burma Ram Chindwin lui an rawn zawh a, Khampat hmunah kum zahnih vel kum  A.D. 966 khan an awm tan a, kum A.D. 1170 velah thlang an rawn tla leh ta a. Kum AD.1740 velah tuna kan chenna MIZORAM hi an rawn luah ta a ni.
    Mizorama kum 272 vel a awm hnuah, Aizawl hi kum 1887 khan Sap pachal Superintentdent, RB MC Cabe an hming phuahin a din ta a ni. Kumin hi kum 125 kan luah champha alo ni ve ta. Nova lawng tuk kum120 ai chuan arei deuh chauh a, ala rei lo hle mai, kei aia hre vek chu inni ngei ang le?
    Amaherawhchu kan Ram neih chhun zimte sq Km 21,087 ah hian mihring cheng zat mi l091014 ah hian zo hnahthlak ni ve lo chu mi 348494 lai mai kan lo khawi reng tawh mai a, a va pawi tak em. Tichuan Muslim 10099, Sikh 379, Jain 198, Budhist 70498 leh Hindu 31562 sakhua bia pawh an lo awm ve ta reng mai a, tin, Kristian pawh ni lo eng emaw zat anla awm bawk a ni. Heng atang hian zo hnahthlakte kan ramah ngei ngei pawh kan chep tawh zia chu i hre ve tawh ngei ang le.
    British hoten Mizote chu chimral mai theih annih hre rengin duhsaknain Inner Line Permit (ILP) hmangin min lo humhalh tlat lo phei sela nang leh kei hian Ram sawi tur pawh kan nei dawn tawh lo a, chu ILP lah chu aneitu Mizo ten kan chawinung tha duh lova, kan neihna arei tawh vei nen hemi lam bika Cell hran siam a, Enforcement din tura hmalak emaw pawh a awm hek lo. China leh Japan ram ropuite chuan emaw, India ram state dangte chuan ILP hi lo nei ve ngat sela, State sorkar-in abik takin Cell hran an nei ngei ngei ang le. Anti-Tobacco Squad pawh tul an tih chuan an din mai alawm.
    Kan ram leh hnam him nan ILP, PAP kenkawha thlatina vak kual thei tur Mizo thalai staff tur kan tam ta. Mahni ramah mahni tawng kan thiam phawt chuan tupawhin an thawk thei. District tinah ILP Cell Enforcement awm ngei se, kartin emaw thlatina hnamdang check tura kan indan a pawimawh ta.
    Mihring chu inmamawh tlang vek kan ni a, Mizo In hnam dang kan luahtir nasa lutuk ta te hi a pawi em em a, mahni zo hnahthlakpuite ngei mai luah tir thin a tha khawp mai. Mizoram hi nakin zela i tu leh fate chenna tur anih dawn chuan tun atanga i lo inbuatsaih kha angai asin le.
    Sam:137 a kan hmuh angin Israel faten Aigupta sala an tanna thu kan hmu a. kum 70 chhung sala an tan chung khan,  Aw, Jerusalem ka theihnghilh che chuan, ka lei hi ka dangah bet tlat rawh se, an ti hial anih kha.
    Keini  Zo hnahthlakte pawh hian kan lei Jerusalem chu he MIZORAM ngei hi alo ni si a, hmunkhatah awm vek thei lo mah ila. Chhim leh hmar chhak leh thlanga miten kan la ngai ve vawng vawng mai ang tih a hlauhawm ta hle mai.
    Aw, Zo hnahthlak unau te u, kan ram leh hnam a him tawh lova, Puanven sawichhingin Zo hnahthlak pawl duhawm takah rinawm leh chhel takin awm ila. Mizoram hi Mizote chenna ram a ni zel ang em le ? ti chung in kan tu 1eh fa chhuan lo awm zel turte luah ve atan rochan i siamsak hram ang aw, nang leh keima mawh liau liau a ni e.


    Inner Line Permit ( ILP ) hi Bengal Eastern Frontier Regulation 1873. sec.2 hmanga siam a ni a, Dt 9.1.1933 Notification, 2106 hmanga hriattirna chhuah a ni, he dan hi Mizoram, Nagaland, Arunachal te chauhin an hmang a ni.
  
__________________________________________________________________ Dt 22. April.2012
YMA  KUMPUAN
“RAM  LEH  HNAM  HUMHALH”
T. Ngurkhuma
    YMA Conference vawi 66-na Kolasib a neih chuan, a vawi 7 na atan Kum 2012 YMA Kumpuan atan “Ram leh Hnam Humhalh” chu a puang leh ta a. YMA Conference dawn khan kan Branch Executive Committee pawhin he kumpuan rawtna hi lungrual takin Central YMA ah a thlen a. Kan duh ang ngeiin kumpuan atan thlan a ni ta. Chuvangin he kumpuan hi a rawttu zinga kan tel ve avangin tha taka bawhzui hi kan ba leh zual a ni. Kan ngaih pawimawh a, a hlawhtlin nana tan kan lak nasat pawh a tul hle mai. “Chanmari West Branch YMA Kumpuan” pawh ti ila a sual tam awm love.
    Mizoram khawpui ber Aizawl a veng pakhat Chanmari West-ah kan cheng a. He kan chenna veng hi veng nuam tak leh muanawm, inlungrual leh hlim tlang taka kan khawsak ho theih nana kan thawk thin hi a thain a ropui khawp mai. Kan tihtur dik tak pawh a ni. Amaherawhchu kan khawtlang nawm sakna leh thatna chauh thlira ngaihtuahna hmang a, kan Ram leh Hnam tan a, Chanmari West ramri pela ngaihtuahna kan sen loh chuan eng ang pawhin thawkrim mah ila kan veng, kan khawtlang nun leh kan chhungkaw nun hi a nuam tak tak ngai lovang. Chuvangin keini YMA te, Zoram hmasawnna ngaihtuah tura member rinawm ni tura in pe te hian, Ram leh Hnam chu engtin nge kan humhalh ang tih hi heti zawng hian i ngaihtuah teh ang u.
KAN  RAMIN  CHHANTU  A  MAMAWH :
    Kan pi leh pu te hun lai atang tawh khan kan ram hian chhan angai a. Ram hmangaihtu kan Lal te leh kan pasaltha te khan kan ram leh hnam, kan zalenna humhim nan nasa takin tan an lo khawh thin. An nunna ngei pawh ram tan an lo seng tawh thin a. Kan ram hian tun thlengin, kawng hrang hrangin chhung lam leh pawn lam atanga min runtu leh min tihchhiat tumtu leh min chimral theitu englai pawhin a nei reng a, heng do let tur hian hmalakna tur pawimawh zual tlem tarlang ila .
1. RAMDANG MI LEH HNAMDANG MITE :    Pu Rokunga (RIP) chuan ‘Hnamdang hmusit mai lovin thiana’n i sawm ang u’ a ti a. Ni e, kan hmusit tur a ni lova, kan tina ngawt tur pawh a ni lo. Dan ang taka kan ram a lo lutte chu kan biak that a, mamawh kan in thleng tawn pawh a tha e. Hetih lai hian dan lova lo lut te, mahni hmasial taka kan thau sawh tum a, thil tha lo tinreng rawn pu lut hreh miah lo vai leh Foreigner te erawh hi chu, thiana siam kan ba lova, an thianah min siam bawk lo sela, an lakah hian kan ram hian ‘Min humhalh lul rawh’ tiin min au a ni. Kan chhehvel State thenkhat te anga kan tlai lutuk hma hian tan kan lak a, kan inthlahdah loh a va ngai em !! Electoral roll chungchangah te, Village Census Record leh Ration Card, Gas Card siam chungchangah te, dan lova sumdawng dap chhuah chung-changte pawh kan ngaih pawimawh a tul khawp mai.
2. INTODELH  A  TUL :
    Kan Ram leh Hnam humhalhna tha ber pakhat leh chu kan intodelh hi a ni. Retheih lutuk leh intodelh loh reng mai chuan rilru tha a neih theih loh avangin thil tha lo tih hreh lohna neih a awl thin. Mahni inhralh duh mai na te, dik lo taka sum hmuh pawisak lohna te, rinawm tlakchhamna te a keng tel vek a. Hnam inlungrualna tak tak a awm thei lo. Chuvangin Ram leh Hnam Humhalh duh tak tak chu a thatchhe thiang lova, hnathawh hreh a nei tur a ni lova, a rinawmin a rintlak bawk tur a ni. Engtinnge ka dinchhuah ve ang ? tih hi YMA member rilru put hmang tur chu a ni dawn lawm ni ?
3. HNAM  ZIA (CULTURE) HUMHALH :
    Kan pi leh pu te kha an thatchhe ngai lova, an intodelh a, mahni hma an sial ngai lo. Kan hnam ze tha chhawm nung turin an tang mar reng thin. An hawihhawm em em a, tlawmngaihna an vawng nung a, rinawmna, chhelna, huaisenna an in zirtir reng thin. Hengte hi kan chhawm nun zel a tul. Aia upa zahna te hi chhawm nung reng turin YMA Member te hian mawh kan phur a ni. Kan veng tlangval te hi fakawm tak tak ka hmu fo thin, thlanlaihna ah leh chhiattawhna hmundangah leh hnatlanna hmunah te aia upa leh hruaitute mitmei veng thiam tam tak kan la nei a, a lawmawm ka ti thin khawp mai.
4.  HNAM  INPUMKHATNA :
    Tunah hian Mizoramah mihring nuai sawm leh singkua vel chauh kan la awm a ni a. India ram puma vai kan tih te nen in hel nuai dawn ila Mizo pakhatin vai sangkhat vel zel kan hmachhawn a ngai dawn a ni. Heti zat lek kan la ni chung hian a inla hrang zawng leh inthendarh zawngin kan la khawsa chho reng bawk. In pumkhat lo leh chibing anga inla hrang tham kan awm lo. Hetiang tireh a inpumkhatna tana hma lak hi kan tihtur pawimawh tak a ni.
5.  ZIRNA  UAR  LEH  NGAIH HLUT :
    Thalai, rual el, thiamna leh finna kawnga intlansiak a tul zia hria a bei mek tam tak an awm laiin, nu leh pa thawh chhuah ring a chawmhlawm hawi pir ve ringawt, thalai hmathlir nei miah lo, mi duh ang engkim duh ve tho si kan thalai te zingah kan pung chak hle mai. Heng mite hian Ram leh Hnam Humhalh tura ke pen turin chakna thahrui an nei thei ngai lovang. Thalai lehkha thiam  leh hawi zau kan ramin a mamawh tam deuh deuh dawn. Chutilochuan hnam dangin kan Sorkar hna lian an chang zo ang a, nakinah Industry lian pui pui kan la neih turah te hmun an luah zo mai ang tih a hlauhawm khawp mai. Tan lak ava ngai tehlulem!.
6.  ZU LEH  RUIHHLO :
    Zu leh ruihhlo hi kan khawtlang nun ti khaw lo tu, chhungkaw chawk buai tu leh ti tlaran tu, min ti ralti tu leh thihna tam ber thlen tu a nih avangin kan do lo thei lo. Chuvangin a zuartu te hi kan ram hmelma anni a. A tih chingte leh ruih avanga mi pawi sawi leh buaina siam chingte chu Ram leh Hnam Humhalh nan chuan kan zilh ngam tur a ni. Hetiang tih ching ten puipunnaah hmun tha leh langsar lai an chan pawh kan phal loh ngam a tha ang.
    Awle, heng kan sawi tak te hi a hlawhtlinna tak tak chu tun maiah kan hmu nghal mai lo a nih pawhin, kan kumpuan ang hian thahnemngai taka kan thawh chuan, engtik hunah emaw chuan Mizote hi Zoram nuam, khawtlang tha tak leh chhungkaw hlim tlang leh lungrual min neih tir ang tih beisei ila, chutiang dinhmun a kan la din theih nan he “Ram leh Hnam Humhalh” kumpuan hi hmang tangkai ang u.   
__________________________________________________________________ Dt 15. April.2012
'Boss' Masangtea 15 nei ta ila...
T-a
    'Masangtea 15 kan nei thei lo a nih pawhin 10 tal nei ngat ila chuan..; Chuti a nih loh pawhin section inkimin panga tal pawh ni thei se'
    A la theih loh fo a nih chuan pahnih chu ni theih hram se a duhawm ngawt mai, hmasawnna a zuana zuang mai lovin a thlawhin a thlawpui pha thovin ka ring. A theih ngang lo a nih pawhin vui thei kan ni lo.
    Pakhat chauh pawh hi; YMA AW-ah ngat phei chuan 'active' lutuk avanga ban ngai awmchhun a ni hial ang. Heti ang hi thil thleng thei lo tura ngaih a nih laiin, 'The Big Boss' Masangtea'n a thlen tir thei.
    2008 khan YMA AW editor-ah zingkar nei lo Pu Lalnunthara Sailo an ruat a, circulation manager-ah Tv Jacob "Boss" Lalrinsanga ruat a ni bawk. Hemite pahnih hnathawh dan mawlh mai hi...
    Hmanhmawh lo takin editor-in zirtawp zan dar kua vel atangin YMA AW-a thu chhuah tur a chhu tan. Tlai dar 5 vela chaw ei kham tawh Masangtea tan chuan zan dar 8-ah ril a tam leh hman.
    Mahse, thingpui hmeh tur chungchangah dar 8:30 vela zanriah ei editor a thu ber a, zan rei thlengin a ril a tam ve tawh si lo va, dar 9 vela mu thin Boss lah dar 11 tlang thleng thlengin YMA AW vangin a meng rei.
    "Eng vangin nge YMA chanchinbu avanga meng rei 'The Big Boss' hi ei tur tam tawk leh tuihnai tha kan chhawp loh."
    Zan lam harsatna chu ngaihtuah zui atan dah phawt ang. Harsatna chhah ber mai, inrinnia thleng, chhungril lama inhmuhthiam lohna mawlh mai hi..
    Pakhat zing dar 6-ah a tho daih tawh; dar 8:30-ah chaw a ei fel a, thu khaw muang ve ngial mah se chhungril lama turtu lian lutuk avangin a teihawi rei thei lo. Zirtawpni a intan atangin Masangtea thinlungah YMA AW bak a awm lo.
    Inrinniah Lois Bet-in an chhut turin a dah a ngai a, tlaiah a lam leh a ngai. Chutah agent hnenah a sem darh bakah, sub agent hnenah a sem zui leh zel a la ngai cheu.
    Amah delh rittu leh a thinlunga turtu lian tak avangin inrinni tukthuan ei kham a nih tawh chuan YMA AW chhutna, editor inah a kal lo thei lo. Mahse, mihring chiai lo zet nen an inhrawn miau a, an tum dan leh hmalak dan a in-zu-ra thei lo chiang em em.
    Zing dar 9-ah a ngainat em em PENDRIVE kengin editor inah Masangtea'n chhut fel tawh lak chhuah a tum a, a lo la tho lo. Kaihthawh mai chi a nih loh avangin Boss chuan section fang kual leh rihin, YMA hmalakna hrang hrang a en lawr.
    Chumi hnu chuan editor inah a kal leh. Chaw hma dar 11:00 a ni tawh a, editor a lo tho deuh chiah a, an varanda-ah zing thingpui a lo in. Zan lama an chhut zawh hman loh avangin nakin deuhah i rawn lam dawn nia tiin an inthlah leh.
    Boss chuan YMA hruaitu thenkhat a kan kual leh a, mahse, YMA AW-a a mawh-phurhna a la hlen si lo. Rilru pangkhing deuh chungin a tei ruk ruk a, dar 12 pelh hnuah a thinlunga awm lian ber editor inah YMA AW chhut zawh tawh lam tumin a kal leh ta.
    Editor chuan a dawrah zial pak khu tual tual chungin hmanhmawh lo zetin inleng a lo kawm a, mimal hna lamah buaina a neih avangin zan lama chhut sa bak a la chhut belh hman lo tih a lo hrilh. Boss ngaihdan a pel deuh nge hmun dangah kal duh tawh lovin a nghak ta tlat a.
    Editor lah chuan a hmanhmawh phah der bawk si lo. Tlai dar 3 a ri tawh a; editor chuan zan lama mi bak a la chhut belh hman lo. Boss lah a helhhawlh tawh bawk si a, chhut tur ber keng chuang lovin a chhutna hmun Lois Bet-ah a han kal ringawt a, rei tawk fang thuin dawr thuthlengseiah thang khat vel zet chu a han muthlu.
    A thim deuh thut thut tawh tiin Editor dawr lamah Masangtea a let thla leh a, editor chuan thil awm dan chu ning tawh hle mah se a tilang bik lem lo va. Editorial ziah chiah a hmabak tawh tih hrilhin Boss ngaihdan a ni bik tawh lo a ang hle.
    Tichuan, editor chuan editorial chu a ziak zung zung nghal chuang lo va, tlai dar ruk a ri deuh der. Editor chuan Boss muthlu chu sawi harhin a dah theih tawh tih a hrilh a, phunnawi miah lovin Boss chuan Lois Bet a panpui a, vawi li a lamnaah a hlawhtling hram a, tum hnih chiah a muthilhsan.
    Heti ang hian 2008 inrinni apiangin hun an hmang a, pakhatin a zo tlai thei bawka tlaiah lam tawh ang a ti lo kum tluan a, pakhatin a rawn lam hma thei sia kan zo hma deuh teh ang a ti chuang lo kumtluan niin a hriat.
    Tichuan 2009-a editor turin Pu Lalnunthara Sailo bawk an ruat leh a, kum hmasaa kal kim thlap Masangtea erawh ruat nawn a ni  ve ta lo. Eng vang nge tih hi chhui fe tham a nih laiin, a chhan hria U Nuntharate tan chuan sawi chhuah kher a tul lo.
    Masangtea pakhat chauhin thiltih sawi hmawr hawnna lek a ni a, amah hlir 15 nei ngat ila chuan aw....


Inkhel leh intlansiak
    European football zinga Mizote en nasat leh ngaihven ber English Premier League hmawrbawk a hnai tawh a, zanin hian Manchester United chuan inrinni zana khel Manchester City dinhmun hre chungin Aston Villa an mikhual dawn.
    City-in Norwich mualah an khel a, an chak chuan United aiin point hnihin an hniam dawn a, Red Devils-in point an hloh a nih chuan City-in champion thei turin hun tha an nei thei. A chhan chu April 30-ah City-in Etihad Stadium-ah United an mikhual dawn a, tunah hian goal difference-ah an tha zawk.
    Zanin dar 8:30 atangin United leh Villa-in an khel tan ang. Alex Ferguson-a team hian April 22-ah season tawp lama khawng tak Everton an mikhual leh dawn a, hei hi a pawimawh hle ang. City an tlawh hnuin Swansea an mikhual ang a, season kharna May 13-ah Sunderland mualah an zin chhuah a ngai bawk.
    City-in April 22-ah a mawng phah Wolves tlawhin, United an mikhual zawh hnu May 6-ah season tawp lama che tha Newcastle an tlawh a ngai a, May 13-ah QPR mikhualin season an khar ang.
    Season liam ta khan United-in a vawi 19 nan English title lain, 1990 atanga Liverpool-in title 18 laa record an kawl thin an khum fel a, a vawi 20 nan champion turin an dinhmun a tha. City hian 1968 hnuah English title an la leh ngai tawh lo va, 1992-93 season atangin Premier League kalpui a ni a, kumin hi season tawpa title inchuh zinga an tel hmasak ber a ni.
    Spanish league-ah Real Madrid-in kum thum a zawna champion tawh Barcelona kut atanga title laksak tumin Catalan team lakah hma an hruai a, an hmahruaina erawh ngaihthatpui tham a ni bik lo.
    Serie A-ah Juventus nge champion lai AC Milan champion nawn leh dawn tih a chiang lo em em a, point khatin Milan lakah Juve an sang a, inrinni zanah Milan-in an mikhual Genoa an hneh chuan point hnihin an sang ang. Mahse, zanin dar 6:30-ah Juve-in Cesena mualah an khel ve leh dawn.
    Vawiin chhun dar 12:30 atang hian 2012 F1 championship round thumna Chinese Grand Prix an tlan dawn a, kumin hi chak tur sawi lawk harsat kum niin an sawi. Chutih laiin season tir atangin Mc Laren car a tha hle a, mahse, Mercedes GP-in danglam deuh hleka an car thla hma an siam avangin Shanghai tlankawnga inbuatsaihna an neihah McLaren nen an inel tawk a, Mercedes car hian inhnialna a chhawk chhuak nasa hle.
    An tlan hnuhnun ber Malaysia-ah ruahsurin a tibuai a, beisei loh thil thleng zuiin Ferrari driver Fernando Alonso a chak ber a, pahnihnaah Sauber khalhtu, Ferrari hual Sergio Perez a thleng. Mahse, Alonso chuan an car-in hmasawnna lian tham a nei lo va, China-ah atan chet that zui a harsat turzia a sawi.
__________________________________________________________________ 
Dt. 8. April. 2012  
(Kar hmasa chhunzawmna)
CHHIAT RUPNA LAKA  INVENNA
- Lalchhandama
        Ramngaw/Thing kih chereu :- Lei man khawmtu ber thing kan kih chuan a zung a tawihral hnuah lei chu a che awlsam ta em em a. Lei man khawm thatu kit rem in Mau/Raw hung - zung kaih thuk lo kan zuah a, mahse heng te hi an rit em em tho si, an rih avang leh zung a kaih thuk loh avang hian ruah a lo sur hlekin an che/tawlh duh em em a ni.
    Septic Tank:- Septic Tank siam ah kan fimkhur lo hle , siam fuh tawk loh vanga leak te, ko hnaih lutuk leh In ban hnaih lutuk ah te kan siam a, heng Septic Tank leh Soak Pit leak hian an bul vel a leilung an chiahhmin duh em em mai a ruah lo sur thin nen lei an timin fo thin.
    Hengte hi a mal theuh pawh a leimin a thlen theih bakah chhan hrang hrang te hi thawk hovin leimin a thleng fo thin. Heng chhan langsar zualte hi mi tam tak hian leimin na chhan leh vangah kan pawm duh hauh lova, mahse anni tlat si, sum leh pai seng so tam si lo leh harsa lo tak a siam that theih te an ni a, tih kan tum bawk si lo va. Kan fimkhur lohna te avangin kan tuarin leimin leh in chim a lo awm a, kan fimkhur loh leh inthlahdah avang a keimahni leh midang tawrhna thleng thin hi in venlawk theih a ni tih hria-in, a theih ang anga invenlawk / inhmakhawsuih a tul tawh  a ni.
    THLI, RUAH LEH RIAL:
    Mizoramah hi chuan thlipui avanga tawrhna nasa tak, mi tam tak thihna la tawng chiah lo mah ila, a khaw mal ang leh tlangdung ang ten Thli, Ruah leh Rial hi kan tuar kum tin fo mai a. Kan khaw awmna hmun sang lai anih thin avang leh kan in leh lo te a that tawk loh avang leh a inven na lama hma kan lak loh thin avangin harsatna kan tawk thin.
    Tuifinriat kan hnaih ber Bay of  Bengal hi Cyclone inmun tan duhna hmun tak a lo nih tlat avangin ruah leh rial leh thlipui leh a siper hi kan la tawng kan la tawng dawn anih hmel a, hei vang hian India ram a Wind and Cyclone Hazard Map-ah pawh a hlauhawm ber pawl (Very High Damage Risk Zone B) ah min dah a ni.
    Thlipui chuan inmun chhung a neih bakah a kalkawng zawh awm te, a thawt chak zawng, engtik hunah nge chumi khami ram chu a rawn thlen ang tih leh a nihphung dangte hi a hriat theih deuh thin a, chung chu Television-ah te leh Internet lamah te puanzar a ni vat thin a. Hei hi keini Very High Damage Risk Zone a awm te chuan ngaihven ve deuh reng a ngai a. Inhmakhua lawk a, kan inchung leh kan bangte ruah leh rial lakah a him em? Inchung leh pawn lama kan bungraw dahte thli leh ruah lak ah a him em? leh thildang tam tak pawh a awm ngei ang hetiang zelin kan tawrhna tinep turin tan lak a tha hle.
    IN KANG :
    In kang tam tak hi Electric short kan puh thin na a, kan inthlahdah vang a ni fo. In kan na chhan thenkhat chu Mei tih mih chian tawk loh vang, Mombati chhem hlum loh vang, Ar in a eng chhit atangin, Khawnvartui leh Petrol atanga kangkai, LPG cylinder atanga put leh puak te leh Electric short vang te leh kan fimkhur loh vang hrim hrim te an ni.
    In kang tam takah Electric short kan puh hi chu a dik vek hmel loh. Kan inthlahdah avang emaw chhan dang dang vanga kangmei chhuak hi thiam lo nih duh loh vangin, mualpho hliah nan Electric short kan ti ni mai in a lang. Electric wiring dik leh hmanraw tha hmanga wiring a short mawh viau. Kut themthiam deuh, thiam ve tho a in ngai te kan wiring tir a, earth line siam dan dik a siam si lovin, a then chuan a hruipui ami te kan pawt ru a, kan pawh ruk chiah loh pawhin energy meter hmaah hrui pawt pengin kan hmang a, mi tam tak chuan kan connection load phal zat ang duh tawk lovin kan pawt peng darh vak thin leh nghal a, kan tek chhuai chhuai lo zawk hi mi dik lo vannei kan ni ringawt. Kan fimkhur tlan deuh a hun tawh khawp mai. Kang thei thil, Diesel/Petrol, Khawnvartui, LPG bur te hmun khata dah khawl teuh hi a him lo hle a ni.
    In kang kan beih dan pawh tlem a kan thlak deuh a tha hle ang.
    1) In kang kan hriat ve leh a thei thei kan tlan chhuak a, a hmun kan thlen hnuin hmanrua dap chawpin kang thelh kan tum thin. Kan in zawn buai chhungin tam tak alo kan hman thin a vangin, kan tlanchhuah pah in kang thelh theih na tur chi heng, Tui leh Bucket, Balu. Blanket, Buara etc. te hi thawhchhuah pui thin tur a ni.
    2) Kang thelh ve thei lo tur leh tangkaina nei lo, hmuhnawm thlira thlir tur ringawt tan chuan kal loh tur. Hnathawktu leh kang thelh tu te tan a hnawk a, duh angin a chet theih loh.
    3) Thirting te, Chem leh Plier te a tangkai duh hle. A la kang ve lote then nan te, kut lawnga khawih ngam loh rangva sa thiah nan te leh electric cerrent khawih nan te.
Hriat turte :
    a) Lukhum, pheikhawk, kutkawr leh thawmhnaw kang har chi  inbel tur a ni.
    b) Gas bur awmna leh mihring awmna hriat hmasak ber tum hram a tha,  Gas bur hi 400 oC aia sa-ah a puak tlangpui a, in kang tantir lamah chuan a hlauhawm lutuk loh avangin thehchhuah hmasak a neih a tha.
    c) Bungrua aiin nunna a hlu zawk tih hria in mihring chhan ngai an awm em tih ngaihtuah hmasak ber tur.
    d) Tui a kang kan thelh hian mihring din tlar a tui inhlan chhawn hian hna a sawt duh hle a, Tin/Bucket ruak in hlan chhawnna tur nen a siam tel ngei a tha. chhum lo chat lovin tui in mei a thelh reng theih dawn a ni.
    e) Meikang hian boruak tha (Oxygen) a kan ral thin avangin, inchhung a mite kan chhanchhuah vat theih nan, kawngkhar leh turverh leh bang kan thiah theih ang ang te thiah hmasak hram tur a ni.
    f) Kan thelh hneh dawn ngang lo va, in danga kangkai ngei dawn ni a alan chuan kha Ina bungruate kha lo thiarchhuah lawk a, hmun him fianrial (kang, rukru leh ruah lak a him tur) ah dah a, vengtu in dah ngei tur a ni. Hmun tam takah in kang avanga bungrua thiarchhuahte a bo fo thin.
    Kangmei laka kan him theih nan Electric wiring leh gas bur/stove endik fo tur a ni. Tin, Chenna in sak dawn reng rengin kangthelhna hmanrua lam chite ruahman tel nise a tha hle ang. Office, sikul, Biak In, Hall, etc. ah te pawh kangthelhna neih hi intihhmuh a tul ta hle. Kangmei laka himna tha ber chu fimkhur luat awm lova fimkhur hi a ni

Karleh ah chhunzawm a ni ang..............
____________________________________________
‘Football player hi an mawl vek lo’ 
T-a.
    Europe-in a ngaihsan, South African mipuiten mi ropui ber ang hiala an chhal thin; African ho zinga hmun sang ber luah thei zel, Asia khawmualpuiin a tuipui em em khawvela football player thate hi zir sang lo, khelmual pawn lam mihring mihrinnaa chhuan tur nei bik lem lo an ni deuh fur.
    Sumdawnna leh football a kalkawp tak tak hnuah phei chuan sum vanga player dem kai an tam hle a, footballer zawng zawng hi chhia leh tha hriatna fim hmang thiam lo leh sum tamna apiang zuan zel mai thin emaw tihtheih hial tur khawp an ni.
    Kumin kum tir khan khawvela football club ropui ber zinga mi Bayern Munich-in India ram rawn tlawhin, Indian national team nen Baichung Bhutia thlah nan an inkhel. Hemi tuma thu thar lakhawmtute hmaa Bayern Munich player thenkhat leh an hruaitute thu sawi chuan football tuipuitute beng a verh a, a hmuna kal leh anmahni kawmna hmuna tel, Mamuana (Y2Goal) nen a hnua kan titinaah, Bayern player-te nungchang leh thusawi a hriat atangin “Footballer zawng zawng hi an mawl vek lo” a ti.
    Khawvela midfielder tha ber pawl Bastian Schweinsteiger chuan sum chelek chiam chiam Chelsea leh Manchester City a ngaihsan lohzia leh it loh thu a sawi a, German a nih angin Bayern tana khelh chu a inchhuanna ber a ni a, sum tam tak aiin hun kal zela atana tha ber tur thlirin, German thinlung nena inzawm tlat Munich club lian tana khelh chu a duhthusam ber a ni.
    Tun nilaini khan Mario Gomez chuan kum thum dang Bayern tana khel zui zel turin contract a ziak thar. Kum 26 mi Germany striker hian season kal mek Bundesliga-ah goal 23 thunin top scorer a ni a, Champions League-ah goal 11 khung tawh bawkin Lionel Messi nen an khaikhin a; mahse, Gomez chuan khawvela player tha ber nena khaikhin a duh lo.
    Contract a ziah belh rualin Gomez chuan : “Ka sawi reng thin chu Bayern hi club ropui a ni a, he hmunah hian ka hlim a, infiamna kawngah kalphung leh hmathlir tha em em ka hmu (sum leh thil dang ni lovin)," a ti.
    Bayern hian kum 19 hlep nei theiin club an kalpui mek a, kum tin an sum hmuh 50% aia tlem player hlawhah an hmang thin. Player senior leh chhuak thar chawhpawlh rengin, player man to an lakluh rualin an hnen atanga zir chhuak an chhawr tel reng bawk.
    Mi hausa leh sumdawng kutah a tlu lut ngai lo va, neitu nihna 81% chu club fan, an member-te ta a ni. Football club kalphung fuh ber ang hiala sawi a ni a, player-te hlawh pe hnem lo mah se, he club hi German thisen nen a inzawm tlat. International tournament lianah mipui rin aiin Germany an tha deuh ziah a, a bulpui bera ngaih chu Bayern an nei. He club-a khel tawh German player thate hian an vanglai taka sawmna an dawn changin, hnam thinlung leh an hma lam hun thui tak an thlir avangin sum tam zawk umin club dang an zuan ngai mang lo.
    An club hotu ber president atan an player hlui an hmang thin a, club hotu lian dangte pawh Germany tana lo khel tawh an ni deuh zel. An innghatna bulpui ber chu sum leh thil dang ni lovin football a nih miau avangin, German mai ni lovin khawvela football hmangaihtute ngaihsan a ni reng mai a ni.     
_________________________________________________________________

Dt. 1. April. 2012
CHHIAT RUPNA LAKA  INVENNA
- Lalchhandama
    DISASTER (Chhiatrupna): Disaster (Chhiatrupna) chu mipui, vantlang, khawtlang leh chhungkaw khawsak phung pangngai nasa taka ti khaihlaktu leh ti bahlahtu, buaina leh tawrhna namen lo tak mai lo thlenna a ni a. Chhiatrupna, vanduaina emaw rikrum thil tiin kan sawi mai thin. Heng chhiatna leh buai harsatna lo thlen tirtu (Hazards) te chu Khuarel chhiatna (Natural Hazard/Disaster) leh Mihringte thlen chawp chhiatna (Man-Made Hazard/Disaster) hrang hrang te avang a ni thei
    DISASTER MANAGEMENT (Chhiatrupna laka inven): Hazards/Disaster ten pawi nasa tak an thlen tur tihnep leh tihtlem anih theih nana kawng hrang hrang a hmalakna a ni a. Chhiatna lo thleng tur laka lo inven te, lo inbuatsaih leh inrinlawkna te, dinhmun hlauhawm a awm mek, chhiatnain a khawih ngei tura rin ten an tawrh vak loh nana hmalakna te, chhiatna a lo thlen laia hmachhawn thei tura inpuahchah lawk a, lo inthawmthat lawkna te, chhiatna a lo thlen lai a hmachhawn dan tur leh a hnua chhanchhuah hna leh chhiatnain a khawih chhiat te dam khaw chhuahna, tanpuina leh chhawmdawl hna zawng zawng te, ngaiawh leh tura beihna te hi a ni. Chhiatna thlen hma, a thlen lai leh a thlen hnua hmalak dan zawng zawng bakah a tul anga ngaihven zuina thlengin a huam tel vek a ni.
    KAN RAM A CHHIATNA THLENG THIN THENKHAT TE -
LEIMIN :
    Kumtin a chhiatna leh buaina kan tawn ziah chu Leimin hi a ni. Mizote hi ngaihsam angreng tak, thil eng emaw takin min den/nuai loh chuan a inven lawk na leh fimkhurna lama insenso ngai pawimawh vak lo kan ni emaw chu aw ! a tih theih. Mi ramah chuan Leimin hi khuarel chhiatna (Natural Hazard/Disaster) anih laiin kan ramah chuan khuarel leh Mihring thlen chawp inbelhkhawm chhiatna kan ti thei ang.
    Mizote hian kham leh awih kan ngam hle, a awih poh leh kan in sak a chhawng tam ting mai a, mangkhawng kan inkam chilh a ni ber e. Khawpui chhunga leiminna chhan tam zawk hi chu a leilung vang (structure & lithology control) lam aimahin a chengte hian kan thlen chawp a ni a tih theih. Leimin chhan tlangpui (Leilung vang tel lovin) han tarlang ila.
    Kawng laih :- Kawng laih avangin kawng ko a minin a vung paih te pawhin leimin a thlen a, a bul hnaia in a chim zauh zauh tawh.
    In hmun laih :- Inhmun/ban khur laiin a thenawm te ram leh in a tih min thu kan hre fo bawk.
    Leivung/hnawl :- Kan inhmun laihzawlna leh bankhur ilo kan laihna vung paih fai mumal lo inchhekkhawl te, kan hnawl leh bawlhhlawlh paih khawm lo tling khawm te a rit tial tial a, tawlh thlak mai loh chu an tan chetna tur kawng dang a awm lo a ni.
    Tuidawn :- In tha deuh deuhin sa mah ila tuidawn kan ngai pawimawh lo tlang hle. Tuidawn kan siamloh thin avangin ahau-in lei lawngah a dir  tluah tluah ta thin a, chu chuan lei a relhin a chiah hnawng thuk telh telh a, lei a ti min ta thin a ni. Pawisa tam tak seng a sak RCC in chung zawla tui tling luan chhuahna tur tui pipe tawite lo lawr ngauh atanga kawng leh thenawmte ram a tui lo haw to to mai te hi kawng ei chhe tu leh leimin thlen tu an ni.
    Tui chhe paihna leh Tuihawk luankawr: Mahni ei rawngbawlna leh bualin/insukna tui paih fimkhur lo, kan Inchhung a pelh chuan duhtawk mai, pipe sei ngaihtuah lem lovin, huan/kawmthlang lama an luandan enzui lo, kawmtui/tuichhe luanna tur atan tuihawk luankawr tha tak kan siam loh avangin tui chu an duh duhna hmun rem lai laiah an luang bo ta vel a, reilote ah leimin a thlen ta thin a ni.
    Vawkin :- In tam takin vawk kan vulh a, thenawmte tan a rim chhiat chu thudang nise. Vawk in thli hi a kalna tur mumal taka siam leh tuihawk luankawr a luantir anih ngai loh avangin leimin a siam fo thin.
    Ramngaw/Thing kih chereu :- Lei mankhawmtu ber thing kan kih chuan a zung a tawihral hnuah lei chu a che awlsam ta em em a. Lei man khawm tha kit rem in Mau/Raw hung - zung kaih thuk lo kan zuah a, mahse heng te hi an rit em em tho si, an rih avang leh zung a kaih thuk loh avang hian ruah a lo sur hlekin an che/tawlh duh em em a ni.
    Septic Tank:- Septic Tank siam ah kan fimkhurlo hle , siam fuh tawkloh vanga leak te, ko hnaih lutuk leh In ban hnaih lutuk ah te kan siam a, heng Septic Tank leh Soak Pit leak hian an bul vel a lei lung an chiahhmin duh em em mai a ruah lo sur thin nen lei an timin fo thin.

Hengte hi a mal theuh pawh a leimin a thlen theih bakah chhan hrang hrang te hi thawk ho vin leimin a thleng fo thin. Heng chhan langsar zualte hi mi tam tak hian leimin na chhan leh vangah kan pawm duh hauh lova, mahse anni tlat si, sum leh pai seng so tam si lo leh harsa lo tak a siam that theih te an ni a, tih kan tum bawk si lo va. Kan fimkhur lohna te avangin kan tuarin leimin leh in chim a lo awm a, kan fimkhur loh leh inthlahdah avang a keimahni leh midang tawrhna thleng thin hi in venlawk theih ani tih hria in, a theih ang anga in venlawk/ in hmakhawsuih a tul tawh  a ni.

Karleh ah chhunzawm a ni ang..............
________________________________________
Dt. 25. March. & Dt 1.April. 2012  

Kum 50 hnuah Chanmari West

-  R.Lalchhuanawma

    Tun atanga kum 50 awm leh tura kan veng Chanmari West awmdan tur i han thlirlawk teh ang. (Kan Lalpa Isua Krista a lo la kal lo anih hlauh chuan leh lirnghingin min la sawp chhe lo te anih chuan) Kan veng hi Aizawlah pawh veng lian pawl tak alo ni ve ta reng mai a, Presbyterian kohhran phei chuan  kohhran indan tumin hma a la mek a, Biakin thar tur pawh an sa tlut tlut tawh a nih hi. Mizoram hmar lamah hian  Presbyterian hi  kohhran lian ber niin, kohhran an indan hian a hnu lawkah vengthar/ VC thar a piang zui deuh zel a, Chanmari West ngei pawh 1986 ah Chanmari kohhran atanga Presbyterian kohhran Preaching Station a awm tanin, 1988-ah VC hran neiin 1990-ah YMA Branch thar a lo awm ta anih kha.
    Kum 50 a lo vei meuh chuan Chanmari West ah pawh hian YMA Branch 4 (pali) a awm tawh ang a, chu’ng Branch pali te chu CHAN Branch YMA, MA Branch YMA, RI Branch YMA leh WEST Branch YMA tih hming pute pawh anni mai thei. YMA Branch hran ni tawh mah sela Joint YMA-in nghet takin a suihkhawm reng ang.
    power chungchang: Kan sawrkar hmalak mekna Tuirial Hydel Project MW 160 pe chhuak thei te, Chhimtuipui Hydel project MW 300 chuang pe chhuak thei tura ruahman te hi peihfel vek a ni tawh ang a,  power supply ah chuan kan hnianghnar tawh ngawt ang. Tin, Meidum khua leh a chhehvela ONGC Gas laihchhuahna hmunpui atang hian Oil leh Natural  Gas tam tawk tak tharchhuah a ni tawh bawk ang, chhim lamah pawh kan hman sen loh an siak chhuak rei rui tawh dawn a ni. Hei vang hian tunlai a Gas harsatna ang hi sawi tur a awm tawh lo anga, In tinah Gas connection (Electric wiring ang hian) a awm tawh ang a, Gas Cylinder put ngai tawh lovin a hmunpui atangin Pipe-in a inzawm vek tawh dawn a, duh hun huna on mai tur a ni tawh ang.
    solar energy: Power supply an hnianghnar tawh dawn avangin thil tih theih loh a awm tawh lovang a,  kan veng atanga Ni chhuak en tura khawthlang lam hawi ngai ziah pawh hi a reh tawh ang. Engvangin, Engtin maw ? Ele Rangvamual chung zawn velah khuan ni chhuah veleha kan veng rawn kap eng  tur Solar Plate (darthlalang chikhat ti mai ang) an dah ang a, chu chuan thlasik lai pawhin ni chhuah hun zing dar 10/11 vel nghah kher ngai lovin chhuah lamin ni chhuak an hmuh veleh a rawn en ve nghal ut tawh mai dawn a ni. A ban (post) phun dan tur leh a inkhaikan dan tur velah ilo buai a ni maw ? buai duh suh, thangtharte finna a sang tawh lutuk! tunah  pawh US unaute chuan Sikeisen programme hial an neih tawh hi!! He solar plate hi source of energy turu lutuk mai a ni dawn a, (Mizo tawngin a daih tlat lo, sap tawng kan zep zeuh zeuh ang, thil a changkang tawh dawn lutuk a, lo hrethiam mai teh u) he thil tangkai tak hi Pu Germanruna (L) thlah kal zel ten Israel leh Arab innghirngho dan an zir chianna lama an indona weapon chi khat atanga an hmuhchhuah a ni nghe nghe. He thil hi kan tlaklam unau Tuikual veng etc ten an awt em em ang, a Blueprint neih ve dan phet an ngaihtuah ang a, an hmuchhuak ve thei si lo ang. He Solar Plate hi Sector chi hrang 139 a thensawm niin, Sector khatah ngawt pawh hian sub-circuit leh cabinet sing chuang zet a awm ang. YMA Branch committee phalna in a Blueprint Sector XL pakhat chauh pawh cheng nuai sawmnga zelin an hralh chhuak ang a, chu chu section YMA sumtuakna  chikhat a ni ang. (Pu Lianchhuna  leh Pu T.Bualzika te hova iei laia YMA sumtuak ngawt ai chuan a hlawk deuh ngei ang!) He Solar Energy hian power tam lutuk a pechhuak dawn a, vengchhung ta bil anih dawn avangin Tuirial, Bairabi etc atanga a power supply te chu a hming chauhin an hmang ve ang.
    YMA park: YMA Park chungah hian Multi Purpose Centre zau tak mai siam a ni ang a, tuna Zawlbuk building hi ban thlang lam kilkhat a hmangin Kawrpui lam Khaungchera section YMA bungraw dahna velah hian ban kil lehlam a ding luah bawk ang, Pu Zarzoenga te inbul kawngpui rual/zawl hian hmun zawl zau tak siam a ni ang a, chu hmun chu khawl chi hrang hrang inbun khawmna hmunpui leh khawtlang thil chi hrang hrang tihkhawmna hmun a ni ang. He construction turu lutuk hi Pu J.Lalrova ‘V’ leh Pu K.Lalramhluna ‘CH’ thlah kal zel joint family ten an din  “J&K Construction Company, cw,azl. pvt.ltd” ten hlawkna um miah lovin, vengchhung tana rohlu tur anih hria in a sak hna hi an thawk ang. Park-a thingte hi a thih mai ilo hlau deuh a ni maw? hlauh thawn tur a awm lo, boruak thianghlim leh ni eng leh ruahtui duhthusam hmu thei a siamin, Green House changkang lutuk a ni ringawt ang.
    chhiatni thatni: Kan hnam culture hlu em em chhiatni thatni a kan in buaipui dan hi chhawm nun zel a ni ang a, tun ai hian tlawmngaihna pawh a nasa tawh zawk ang. Mahse ‘kan tih dan hlui’ ang diak diak hi a chhawm theih  tawh dawn lo va.Mitthi an awmin Multi Purpose Centre-ah ruang dah a ni ang a, lumen ngai pawh hetah hian lumen niin, Band chi hrang hrang, musical instrument chikim changkang lutuk nen hetih hun laia hla hit lutuk tur “Lungngaih tahna ka pelh hunin...” tih hla te chu an sa dup dup ang a, nula tlangval mitthi lumenna a kal nachang hre lo te chu an endawng tawh ang. Multi Purpose atang hian kan thlanmual panna tur Ropeway a thlur sung ang a, mitthi vui pawh ropeway ah hlir an tawlh tawh mai dawn a ni. He Ropeway thlur khatah hian thlan laihna khawl vuah a ni ang a, thlan  size chi hrang hrang 7’x3’, 5’x2’ leh hlamzuih thlan size 3’x2’ te awm in, he khawl hian duhna lai takah leivung hipchhuak in, line nalh lutukin thlan a lai tawh mai dawn a, tlangval tlawmngai thlanlai tura in punkhawm a ngai tawh lovang.Kuang siamna tur thingzai a awm tawh dawn loh avangin Plastic kuang mawihnai tak leh zang tak hman a ni tawh bawk ang.
    mihring pianphung: Ei leh in ah leh hriselna chungchang thu ah thangtharte an uluk tawh avangin mihring an lian in an vun rawng pawh a nalh tlangpui tawh dawn a, mipa rawlthar feet ruk vel leh hmeichhe tleirawl feet nga leh a chanve vel an ni tlangpui ang. Hetih lai hian Pu Sangzuala s/o Pu Hlira ‘T’ leh Pa Vena ‘V’section te thlah kal zel te vun rawng erawh a danglam chuang vakin a rinawm lem lova, Pu Muantea ‘K’ section tu leh fa te pawh chuti teh ual a an len erawh ring duh hek suh. Chutih laiin Pu Zawma, f/o CHDA ‘N’ section thlah kal zel te erawh chu an sang it it hle ang a, Pu C. Chawiliana tuchhuan te pawh an pi ( Pi Buati) lamah kal in Wrestler Mark Henry emaw Big Show emaw tiat tiat an ni tlangpui thung ang.
    faina lam: Khawtlang thianghlimna lamah mawlh hian an chhuanawm, Singapore kal thin ten an khawlai faizia hahipa an sawi thin ang mai hi a ni tawh ang a, “hmanlai kan pi leh pute hunah chuan khawilaiah hian ui an chhuak thin a, kawngpui dungah an duh na lai lai ah an e thin” tih te chu nuihzat takin fiamthu thawh nan an hmang tawh ang. Kawrpui rimchhe tak te leh khawi lai hmun emaw a septic tank rim nam vut vut thin te hi awm tawh lovin pangpar rimtui tak rim a nam chek  tawh ang.
    committee koh: Kan Branch YMA piantirh lai te kha chuan mobile phone chu sawi loh telephone nei kha in hnih in thum bak an awm lova, comt koh te hi a’n hahtlak mai mai thin khawp a, kal char char in, chawl miah lovin minute 57 ah ka sem chhuak hman hram thin (Pu Thlanga, JD (OP) Transport-in KTP Souvenir-ah khan minute 40 sem a ti) Kum 50 hnu ah chuan hun a hlut tawh dawn em avangin awmhmun atangin E-Mail through in “Zan in dar 10:38 - 11:27 PM ah Branch YMA committee meeting Video Conference hmangin neih tur a ni a, computer lo ready vek tur” an ti tawh ang a, Multi Purpose Centre atangin On/Off switch hmangin an control tawh mai dawn a ni. Pu T. Zorampela hi la dam thleng ngat sela chuan comt. kal taima zinga mi a ni ve ngei ang.
    in kal pawh na:  K section leh N section mawng atang pawhin Bazar kal a huphurh awm tawh dawn lova, Escalator (Millenium a mi ang) hmangin tar te te te pawh an tawlh chhuk/chho zung zung tawh ang a, mu ang in  thlawk em lo mah sela, chau lovin ke in an kal tawh ang.
    He hun hi tuna kum 20/30 kai tawh chin te hi chuan kan hmu ve phak tawh dawn lova, la dam chhun an awm anih pawh in ‘tar chhia’ kan tih ang hi an ni tawh ngei ang.    
_____________________________________________________________
Dt. 18. March. 2012  


Local Council tha i siam ang u.

- Dr. Hmingthanzuala

Kan khawtlang roreltu tur Local Council member kan lo thlang zo ta. Party hrang hrang atangin kan inchuh a, kan thlan tlin te hi party ta mai ni lovin Chanmari West mipuite chunga roreltu tur an ni tih hre renga thlan tlinte hian ro an rel a duhawm hle ang.



Democracy Sorkarah chuan rorelna tha siam tur chuan mitinte huapzo, a tam ber lungrualna, thlei bik neih lohna, rorelna lang tlang leh awmze nei leh chak, mawhphurhna hlen chhuak thei, MLA te leh Ward Councillor te thawhpui thiam leh dan anga rorelna keng tlang ngam an nih angai.



Hei hian a chung lama rorel theitu te bakah pawl hrang hrang, Sorkar Department hrang hrang, Voluntary Organisatin te thawhpui thiam angai. Entirnan, MUP, MHIP,VDP, YMA, BPL te hi kan area-ah chuan a langsar zual an ni ang. Hengte nena thawhhonaah Local Council ti danglam thei leh ti hmelhem thei tur lakah erawh chuan an inven thiam angai a ni.



Vengpum huap thil tha ber an ngaihtuahna kawnga hmalakna daltu an awm anih pawhin thiam taka sawipui a, an thuneihna hman a tul pawh a hmang ngam nih a ngai lawi si. Mi rethei leh harsate chanvo fel taka enkawla humhalh angai a. Hleih bik nei lova sem zai thiam pawh angai thin.



Vengchung hmasawnna tur ngaihtuahna senga an tha leh zung thawh tura mipui rilru chawhphur thiam a tul dawn a, Sorkara thil dil tur a awm pawh a plan & estimate(ruahmanna) felfai tak siam a tha fo. Mi hmasate hmalak tawhna chhunzawm duh lova hma thar reh fo hi hmasawnna daltu-ah a tang duh thin.



Ram leh veng hmasawnna tur anih phawt chuan Sorkar budget bakah Central leh NEC sum hai chhuah thiam a tangkai hle ang. Hetiang kawnga hmala thiam Local Council kan neih theih nan duhsakna sang ber mipuiin i hlan theuh ang u. Khawtlang rorelna tha siam tur hian thlan tlinte chauh ni lovin, mipuite pawh hi a mawhphurtu kan ni tih i hre reng ang u. Mahni theihna kawng kawnga tanpui leh thurawn pek hreh lovin i tawiawm theuh ang u.
______________________________________________________________Dt. 11. March. 2012

Biangbiakna :  
JEJE  PEKHLUA  KAWMNA

- Mangheta Ralte

            Mizorama chawlh a rawn hman zawk chhungin, Mizo Footballer piang tawh zinga hlawhtling bera chhal ngam, Jeje Lalpekhlua kawmna hun tha tak mai ka nei thei hlauh mai a, hun tha min siamsaktu Pathian leh Jeje-a chungah lawmthu ka sawi e.
 M = Mangheta, J = Jeje
M : I pian leh murna, in chhungkaw chanchin tlangpui nen?
J : 7.1.1991 khan Hnahthial khuaah ka piang a, unau paruk(6) zinga a naupang ber ka ni a, tunah hian ka nu leh pate’n Pathian zarah min la dampui.
M : Mizoram pawna inkhela ei zawnga i awm hma hian ram chhungah Major Tournament i khel hman em?
J : Kum 2006 khan Wai Wai Cup (MLA Constituency Tournament)-ah Hnahthial Constituency aiawhin ka khel a, khata tang khan Mizoram U-19 khel tura thlan ka ni a, a tawi zawngin sawi ta mai ila, National U-19 camp-a lut tura thlan ka ni ve leh a. Chumi zawhah tuna ka khelh mekna Pune FC hi kum 2007, November thla atangin ka zawm ta a ni.
M : Mizo Fottballer te’n a ram pawna an awm a harsatna an tawh ang chi hi i tawng ve em?
J : Pathian zarah tawk em em lovin tun dinhmun hi ka thleng a, Pathian hnenah pawh lawmthu ka sawi thin. “Lunglen” chang hi chu ka nei ve tho. Chawlh rawn hman a, kan hunpui lai, Krismas ruai theh ni ang tea kal a ngai thinte hi chu a hrehawm ve duh khawp mai.
M : Pune FC –a training in kalpui dan tawi fel deuhin min hrilh thei em?
J : Football season tan hma hian Pre-Season training kan nei a, he hun hi a hahthlak lai ber a ni a, zing leh tlaiah training chi hrang hrang kan nei thin a, season kan tan hnu hi chuan Fitness tha tawkah min ngai a, training pawh a hautak lutuk lo, mahse a inthlahdah theih miah loh a ni.
M : National Senior Team-ah Striker rinrawl i ni tawh mai a, Club lamah First Eleven chiang sa i ni em?
J : Hmun danga kan khelh dan hi an dah pawimawh lo khawp mai. Training kan kal that leh kal that lohte, training naa kan game a zirin min thlang ber. Tu mah hi “Chiang sa” kan awm lo.
M : Tuna i khelh mekna Pune FC-ah hian player eng zat chiah nge awm ?
J : Register player hi mi 33 kan awm a, I-League khel tur hian player 18 thlan chhuah thin a ni a, First Eleven mai ni lovin Jersey ha pha tur ringawt pawh hian kan bei nasa thei khawp mai. Kan inthlahdah ngam lo hrim hrim.
M : National Senior Team tan hian goal eng zat nge i khung tawh?
J : Goal 10 ka khung ve tawh a.
M : India ram pawn khawi ram nge Senior Team hminga i tlawh tawh?
J : Senior Team hming chuan West Indies, Trinidad & Tobago, New Guinea, Barbados, UAE, Qatar, Maldives leh Malaysia-ah te ka kal ve tawh a.
M : Rangers FC-a in zuk trial kha eng nge chanchin ni zui ta?
J : Kan trial period kha a rei lova, ni 5 chhung chauh kha a nia, Scottish League kal mek bawk nen khan hun a chep deuh va. Germany Club pakhat leh Rangers FC te Friendly match an khelh huna min khelh tir a, min enchhin an tum a, mahse  Germany kal tur khan Visa kan hmu thei ta si lova, an tum ang khan thil a kal ta bik lo.
M : Chawimawina i dawn lam te?
J : Chawimawina sawi tham ka la dawng lo. 2006 ah U-16 Tournament-ah Top Scorer ka ni a, 2009-ah Pune FC bikah Young Player of the Year-ah min thlang a, 2011 khan National Level-ah Young Player of the Year ka ni bawk.
M : In hlawh lak dan kalphung lam te hi?
J : Club-a contract kan ziah hian Season tluana kan hlawh turah inremna kan siam a, chu kan inremna atang chuan 50% ang vel hi a hlawmin min pe nghal a, a bak 50% chu thla biin kan la tlangpui. National Team-a kan khelh hi chuan hlawh hranpa vak kan nei lo, Lawmman min pe ve chauh zawk.
M : Tun dinhmun i thlen theihna chhan hi eng nge ni bera i hriat?
J : Thiamna lamah chuan ka inchhuang lo khawp mai. Mizo palyer-ah chuan ka pumrua a te bik lova (5’8” leh 80 kg a ni e), khangte kha a tirah chuan min thlan chhan kha ni ta maiin ka hria. Mahse National U-19 Camp-a ka awmlai khan Football-ah ka Piangthar ka ti mai a, “Mi paw’n an theih chuan ka thei ve ang, engtikah emaw chuan National Senior Team-ah ka la tel ve ang” tih rilru ka pu ta a, ka bei nasa, ka insum a, ka thawkrim ve khawp mai. Ka dam phawt chuan practise ka thulh ngai lo va, ka kal tlai ngai lo bawk
M : Zuk leh hmuam, ruihtheih thilah Club-in a khuahkhirh che u em?
J : Professional kan ni a, mahni tana tha tur chu hre tura ngaih kan ni, Self-Discipline a pawimawh ber. Zu han in ve zeuhte hi chu an awm a; mahse, an rui ve ngai lo. Zial an zu meuh lo vek.
M : National Level thleng tur hian chance kan neiin i hria em?
J : Tehreng mai. Mizo chu kan skill a tha tlangpui. Chapona lam ni lo se, tun dinhmun thleng tura ka beih ang hian bei ve se, Mizo zingah hian kei aia thleng sang thei tur an tam lutuk. Chutih rual chuan tumruhna, insumtheihna leh taimakna kan tlachham thin erawh hi chu kan hlawhchham fona chhan a ni tih hriaiin, kan thawhrim erawh chu a ngai khawp mai.
M : Player te hian Coach-te hi an Team enkawl danah te, game plan-ah te, formation te in sawisel thin em?
J : Hmaichhanah chuan kan sawisel thiang lo a ni ber a, Coach-in khelh dan tur a tih ang a ka khelh theih loh chuan substitute-a awm ka hmabak a ni mai. Chuvangin Coach mittlung ngeia khel thei turin kan bei nasa thin khawp mai.
M : Ei leh in leh in hriselna hi?
J : Sa leh hmuihmer ei tam lo turin kan Club Doctor-te hian min hrilh tam khawp mai. Alu hian weight a siam a, kan ei nasa. Kan training-na hmunah Club Doctor-te hian min vil reng a, na (inhliam) kan neih chuan kan hrilh mai zel. Hliam leh na te hi zep ruk chi a ni lo, kan game-ah a lo lang a, kan tan bawk a pawi thin.
M : Hetia Professional Club-a khelh a National Senior Team-a khelh hi ilo suangtuah tawh ngai em?
J : Ka inkhelh tantirh chuan ka suangtuah pha bik lova. Mahse ka sawi tak ang khan National U-19 Camp-a ka awmlaia ka rilru ka siam khan nasa takin min pui a, kan Coach min fuihna kha ka chhawr khawp mai. Hei aia sang thleng zel tur pawh hian ka bei zel ang a, India ram pawn a khel thei tur khawpa beih ka la tum zawk asin.
M : A tawpna nan, YMA rawngbawlna leh kan Kristian-na hi eng nge i hmuh dan?
J : A ropui ka ti khawp mai. Kei chu ka inhman ve hmain tihian ram pawnah kan hun tam zawk chu kan hmang a ni ta mai a. Hnam dang zingah pawh Mizo nih tinuamtu a ni a. Sakhuana lamah hi chuan sawi tur ka nei tam lo. Mizo Kristian inkhawmnaah hian ka hman chuan ka kal ve thin a, mahse Pathianni te hi kan inkhelh hun a ni thin a, tel tam chu a har khawp mai. Mahse heti chung hian heng hlawhtlinna ka chan zawng zawng hi chu Pathian vang a ni tih erawh chu ka hria, ka lawm khawp mai.
M : Huntha tak min pe a, ka lawm e. I kal zelna turah duhsakna ka hlan a che.
J : Kei pawh ka lawm e.

___________________________________________________________________

Dt. 4. March.2012 

Local Council Inthlan thunawi

  -R.Lalchhuanawma

  Khawvel piantirh ata a hmasa ber atan Chanmari West Local Council inthlan chu kan lo zo fel ta a, tling an awm laiin tling lo pawh a tam zawk an awm. Tling ve zo ta lote kha in lo inthlahrung palh ang e, inthlahrunna chi a ni lo. A hmasa in a tling hote kha enge an tlin chhan ni ang a, a tling lo te hi enge an tlin loh  chhan ni ang aw tiin ka ngaihtuahna a vakvel a, heng vangte hi ni ta berin ka hria.
A tling te:
Pu C.Lalmuanpuia: Ani hi eng vanga vote hmu sang ber nge ni ang aw tiin ka ngaihtuah a, a chhan tamtak zingah Pu Chunga (L) makpa rangkachak a nih bakah Tv Mawia’n pa ena a en, a pa Pu Liankhuma, lam taima tak (regular dancer) a lo ni leh zel bawk vei nen. Lam malsawmna a chang ni berin a lang.
Pu Lalliansangpuia: Salvation Army nih leh LS Bakery neitu nih fawmkemtu a ni a, heti ang mi hi zawng ta ngat ila Mizoramah hian an vang khawp ang, LC member nih mai  loh chu hmabak a nei lo.
Pu F. Zosanga: Ani hi a nupui duh lai ngawih ngawihin hun lo takah mual a liamsan a, a hnu lawkah a nu duhtak a boral leh zel bawk nen (min lo hrethiam ula) Ngaihte-an a lo experience tawh atanga a sawi danin “nupui sun chu  Local Council inthlan vote zawn nan leh tlin ngat phei chuan nupui thar melh na’n thil tangkai lutuk a ni”a ti. (a risk sang vet vet tak a ni.}
Pu H.Lalramhluna: Pi Zodingi makpa a nih hi zep rual a ni lo. ZNP han lam rikin Chanmari West-ah na na na chuan a pa Pu Tlangliana (L) kha mitthlaah a lang thin, chu mai bakah a u Pu H Laltanpuia hi INC ticket-a VC/LC member ni lai ngat kha a ni a, tling lo rual a ni lo.
Pu RL Thanhnuna: Sande Sikul report leh Pawl insiam rem vel a han puang hi ropui tak a ni ropui tak. Presbyterian kohhran member vote nei chin tan chuan a thilpuan dan atang ringawt pawh hian vote loh chi a ni lo reng reng.
Pu H.Vanlalvena: Vanapa Section leader lo ni hrep tawh, kum khat chawl lailawka assistant leader ni leh mek, Puanthui thiam Angaihi meuh pawhin iai hauh lova a thlan ngam ngat a ni a, a symbol “UI”hrim hrim hian mi a lem em a, Local Council member nih phu vet vet tak a ni.
Pu HLalthuama: Pi Rualchhani pasal, kan veng mai pawh ni lo Mizoram pum huap pawha music thiam hmingthang Tv H.Lalthazuala pa ni bawk, amah thil inrem lo chuktuah rem thiam mistiri a ni lehzel bawk nen, thlan tlin a ni hi thik rual a ni lo.
    Heng zawng zawng bakah hian vote an hmuh tam bik vang liau liau a ni.
A tling lote:
    A tling zo ve ta lote hi in lo inkiltawih ringawt ang e. Inkiltawihna chi pawh a ni lo, achievement ropui lutuk khawvel pum huapa Mizoram Local Council member inthlan hmasa bera candidate hmasa ber ni phak chin, in thih hnuah pawh in thlanlunga ziak ngam ngat, hetiang deuh hian: ‘Min hmangaihtu MaSangtea, Khawvel pumhuap Mizoram Local Council Inthlan hmasa berah BJP Ticket-a candidate hmasa ber a ni a, mahse a tling zo ta lo ’ tiin.
    Ngun takin ngaihtuah ula han hawivel teh u, kan veng mipui zingah hian damchhunga Local council inthlana candidate ni phak lo tur an tamzia hi. In caliber-in a phak loh hrim hrim vang a ni lo a, a tlingte hi in tluk loh bik vang pawh a ni hek lo. Pa lam (dancer) taima deuh in neih ve loh vang te, nupui in la sun ve loh vang te, bakery in neih ve loh vang mai mai te pawh a ni thei. A chhan bulpui berah chuan Local Council seat hi a tlem lulai em a tin ni; tun tum inthlanah khan seat 16 chu awm ngat se la chuan in vaiin in tling ngei ngei ang tih hi chiang takin ka sawi ngam sak.
    Pu Huma, Ex VCP-cum, Ex Local Council Chairman hmasa ber, lo inthlahdah hauh suh, YMA takin ka ngen a che, MLA inthlan lo awm leh hmasa berah Chief Minister post chelh ngei turin lo intuaihriam nasa teh, kan veng mi minister pawh kan awm ve ngai loh hi.
(a hua hua sih hlawk ah)

_______________________________________
Electric kal sual kan tih leh thin hi
  - C. Lalzarliana
Chanmari Wesst
    Tunlai khawvelah electric kan hmang nasain, a awm loh hlek chuan enga ti nge? Tu sorkar nge kan ti ruai thin a nih tak hi ! Eng kan ti zo ta nge ? Puh mawh tur zawngin kan khu ruai a, keimah vang a ni chu kan ti duh der si lo.
    Thal laiah in han kang se, a tikangtu chu electric kan puh fai ta vek mai. Tawng thei lo ber, ngawi reng bawk si, a thiamthu pawh sawi thiam reng mah se sawi duh bawk si lo; puh zawng a nuam ber mai, court-a mitthi khin ang deuh a ni. A! Lal Isua dawta an puh, thiam lohna pakhat mah nei lo, a thiam thu pawh sawi duh lo ang deuh kha ni ber in a hriat.
    Mahse, thil mak tak mai chu electric pawh awm lo, in a kan tak avanga electric kal suala puh tlat mai te, hriat tur a awm. Maubawk in kang pawh electric awm loh lai a nia, mombati chhit atangin a niang then khatin an tih lai reng pawhin load shedding vang a ni an la ti duh tal nia maw le !
    Tun laiah chuan hmanruate pawh a tha tawh a, chu hmanraw tha chu hman a nih phei chuan electric short circuit a lo awm palh pawhin eng a sa lem lo. A tha chin kan la hmang pha lo a nih pawhin uluk taka zama zawm ni thei se, a zawmna te tam lo thei ang berin a connection lai uluka chip (tied)-a siam a, a khat tawka endik (check) reng tur a ni.
    Kan in tihen nan hian tam tak hi chu kan pawt kual vel mai mai a, a en theih chuan thil dang chhe thei lam kha ngaihtuah a awm leh chuang tawh lo. Electric short avanga vengtu santiri kan dah thin cutout-te pawh kan duh dan danin fuse kan hmang a, a then lah hian darzai emaw thirzai emaw kan hmang leh tawp thin. A chah har chuan cutout dah khan awmzia a nei lo tihna ani. MCB-te kan hman chuan lo ti short palh pawh ni ila, a lo veng tha em em thin a ni.
    In kang kan ti fo thin hi a fawhkai tha tak a bulah a awmte a nih loh chuan in han kang khawp tur hi chuan in wiring hi chu a awm har khawp mai. Electric short avanga kan puh fo thin hi chu a hmangtu te zir loh vang hi a ni chawk; a hma lama kan sawi ang khan puh tur awlsam ber hi puh a ni fo thin reng a ni. Connection kan lak tirha load kha ringin, kan pawh belh zel a, kan duh ang angin kan siksawi kual vel thul, connected load ngaihtuah lem lovin a tha tih vangin hmanraw tha electric hmang chite kan han lei ngawt a. Heng avangte hian kan wire hman kha thlak leh a awm bawk si lo, a zawh loh nghawngkawl kan bahtir a, wire-te pawh a lo kang thei thin. Mahse, electric short avang hi chuan in kang hi chu a awm har khawp mai.
Electric hrui in zawmna lai leh Switch bul hnaiah thil kang awlsam thei dah lovin Electric wiring reng reng a khat tawka check thin nise. Duh duhin siksawi kual kawi lo bawk ila, tichuan kan him tlang thei ngei ang.

___________________________________________________________________

Dt. 26. February.2012 

Ka veng VC ka ni dawn ta lo

Lalnunthara Sailo

        Khatia mahni pian seilena venga VC election-a vawihnih lai mai ka tlak dup hnu khan  hruaitu ni lovin mipui ni tur ka ni tih hi hrilhfiah hranpa leh chuan ngai lo hian ka hre ve thiam. VC inthlan hi awm leh thin pawh nise in tarlan ve leh chiah ka ngai tawh lo. Hei VC chu Local Council-in a thlak ta si a, kan vengah hian VC member chu ka ni thei dawn ta lo tih hi Luka ziak tlukin a chiang ta.
    Khawtlang hruaitu tur thlanna kan hmachhawn hian ‘house to house campaign’ hi ngai lo turah ka ngaia, candidate te reng reng hi vengchhungpa kan hmelhriat sa, khawtlang tana an hnathawh leh an inpek dan chin kan hriat sa anni tlangpui a. An lehkha semah thlalak, hming, pa hming, nupui te hming  nen chiang takin an tarlanga. Mipangngai tan chuan in-a an rawn campaign kher loh hian rilru a siam theih. Mahse chuti chung chuan kan inah pawh tum hnih tum thum rawn lut an awm a, kan kalpui dan hi a hun laia lehkha zir peih si lo exam hall a tang leh thut ang chi nen hian ka khaikhin deuh.
    Khawtlang hruaitu tur thlangtute hian ngaihtuahna kan seng peih lutuk lovin ka hria. Khawtlang hruaitu tur thlang na na na, biak inah khuang a pu thin, khawharinah thu a sawi peih, a hmel hi ka khawngaih zawng tak a ni. Kan party mi leh sa a ni a, kan khawchhuak a ni a, ka fate leh a fate an inkawm a, hmanah work camp-ah kan kal ho tawh a, kan kohhran lawina a in ang a, chi khat kan ni a, hmanah kan fapa leh an fanu an inngaizawng a, hmanah ngaihzawng kan lo intawm ti tih tawh a, ruahsur laiin nihliap min zawn tawh a tih vel avangin kan in vote leh ngawt thin.
    Khawtlang hruaitu tur kan thlanchhuah dawn chuan kan khawtlang tan a finna, a theihna, a thiamna, a inpekna hi  a tha ang em? Hmathlir a nei tha em? A rorel a lai ang em? Khawtlang tana tha lo tur huai takin a do ngam ang em? Khawtlang tana tha tur huai takin a bawhzui ngam ang em? A hun kal tawhah khawtlang tan eng tiangin nge ke a lo pen tawh tih te hi tehna kan hman tur zawk niawm tak a ni. Utawk pawh nise kan party mi leh sa a nih chuan ka vote tho ang tih ngaidan hi bansan a hun tawh hle niin kei chuan ka hria.
    Inthlanna thianghlim lo hi Kristian kan nih vang leh mihring chhia leh tha hriatna nei kan nih avangin kan huain kan do ngam turah ka ngai a. Ka hriatchian ve em em chu, voter tu emawin a vote kha thlak lova rawn ak chhuakin a rawn zuara, mahni duhna takah mi vote kha thlak turin lei theih in a awm a, ka lei duh lova, mi dang a zawrha, an lei ta em chu ka hre lova, kha tiang kha lei loh tur a ni. A nihna takah chuan Police man tir tur a ni.
    Tlin kan duh avang hian zu leh sa, pawisa dik lo taka chelek kan hnial lova, mi vote thlak ai thlak pawh kan hreh lo thin, hetiang thil tha lo hi kan sim a hun tawh. Kohhran, YMA, MUP, MHIP leh thil dik leh tha duh pawl thilah kan inhmangin kan tha hle a, political party thila thil chhe deuh kan duh leh si hi kan sim tur pawimawh tak a ni.
    Chanmari West-ah hian hmasawnna tur thil a lut lo a ni bik lo a, hmasawnna tura lo lut pawisa hi a thawh tur ang tak thawh tir loh vin, hlep tam kan duh luatah kawng, ko lungrem, luikawr rem etc hi a thawktute thawhchhiat avangin a tha lova, vantlangin thil chhia kan neih phah thin.
    Thil chhia kan neih chhan hi sawrkar lam thiam loh nilovin biak in khata kan lawipuite thiam loh a ni zawk. Hetiang a lo nih thin avang hian step tlabalah kan ke kan bilh a, lungrem chimin kan kawng a hnawh ping a, kawr lungrem chhiat vangin kan inhmun a min a, ruahtui leh thildang puh tur kan zawng a, a bul kan chhui thleng lo thin. Khawtlang hruaitute hian khawtlang thil tur thawktuten an thawk tha lo a nih chuan siamthat tir ngam a, an thawh lai enpui a, sawisel ngai sawisel sak ngam a hun ta hle.
    Tunah hian VC/LC vawiriat kan thlanna a ni a, kan thlantlin ten kan veng an enkawl tawh dan, dan leh thupek an lekkawh tawh dante kan la hre reng hlawmin ka ring a (Ui khawlaia chhuak i la hmu ngai em? In kalpawhna kawng a tha hlawmin i hria em? Luikawr a tha tawk em? Thil kalphung pangngai baka tha leh rotling vantlang min hnutchhiah em?)
    India ram a changkang chho zela, Mizoram pawhin hma a sawn zel a, Chanmari West pawhin hma a sawn ve zel tur a ni. Kan veng hmasawn leh sawn loh hi mipuite kutah a tlem zawk a innghata, a tam zawk chu kan hruaitu atana kan thlantlinte kutah a innghat a ni.

___________________________________________________________________
 Dt. 19. February.2012 
Local Council inthlan tur hi 
___________________________________________________________________
LR Ralte N Sect
    Kan hma lawkah kan khawtlang hruaitu tur kan thlang leh dawn a, Candidate pawh vote zawngin an hmanhlel ta hle mai, Candidate-te chau ni lovin an party mipuite leh an chhungkuate pawh an thu mai mai hman ta lo.
    Hei lo chu “Ka Veng” tihtur kan nei lo, khawtlang hmasawnna tur atan leh veng dangten an entawn tur khawp a thianghlimna ngaina mi kan thlan chhuah theihna turin rilru fim tak pu a vote kan thlak a va tha em!
    Khawtlang thatna tur kan duh a, veng hmasawn leh thianghlim tak kan neih theihna tur atan Candidate zawng zawngte khawsak dan thlenga kan zirchian a tul anih pawhin nakin lawka kan phun kan phun a ngaih dawn ai chuan tun atang hian taima takin i zir chiang hmasa ang u.
    Candidate-te zingah Ui, Ar, Vawk etc vulh pawh an awm ang, an ran vulhte zun leh ek thlite vantlang tana rimchhia leh hnawk an ni em? Nge khawtlang zahthiam takin midang tana rimchhe lovin fel takin an luankhawm tir zawk, hengte thleng hian kan chhut tel a tul asin. Chutiang ni lova an Ui vulh te, an Ar vulh te leh an Vawk vulh te veng tana hnawksak leh rimchhiat pawh pawisa lo, sum a khawtlang ti lungawi leh mai thinte kan thlan chhuah leh mai chuan, a phun turte chu thlang tling tute bawk anni leh dawn a, chuvangin, veng tana thahnemngai tak rilru pu a, khawtlang hruaitu tur, veng hmangaih tak taktu, veng hmasawnna duh tu, veng thianghlimna ngai pawimawh tur, rilru zim ni lo, rilru zau tak pu mi kan thlan chhuah theih nan ngaihtuahna tak tak i seng theuh ang u. Kan “Veng” tan a ni si a.
___________________________________________________________________
DERDEP  LEPLER
Ti-a
Tawn khatin tawn sawm a tawng tawh a,
Tang khatin tang sawm a bel nuam bawk;
Tawnsabawp tam tak a tawng zel a,
Tawntirh a tawn tin, a nel huam bawk.

A zunpuiin a uai diai duai;
Anka thlum tam a fah liai luai.

A rawn seih sak chu laikhum thlehnem,
A ngurchuai chuan ningzu a mamawh;
A biahthu di chu kuangkuah tangnem,
A sel che chuan thatna tih hre rawh.

(2000-a a phuah a ni a, mi dangte tan hla phuah a chhuah theih tih entir nan chhuah a ni.)
___________________________________________________________________
Ningzu rui Zodika Pa
Lalhmingliana T 
Ami  lengte’n raltiangah thiam run bel a,
Tinkim an dawn laiin, chheih raw! ZodikaPa’n;
A dawn sual senzu a dawn, eng dawn lovin.

Raltiangah hriat loh run laichhuat mam laiah,
Chham ang a zal, zal pui tur chu vana rah ang;
Thlarauva thar tawh, tisa a thar nawn chu!

Lengzawngte’n amte’n tang an belh lai khan,
Chhuatpui mam a bel lungsiin, Zodika Pa’n;
Awi maw! mahriakte’n run lam haw a zuam lo.

Tisa a siamthar chu senlai nau iangin,
Bawk vaka haw zai a rel! awi! Zodika Pa’n;
A meng phelh phung, a thle bur bur a thlunglu.

    Theitui chu Uain a chang ta em ni?
    Siktui an hung sual em ni?
    Theitui an dah TENG a tin ni?
(2002-a a phuah a ni a, a phuahtu hian ningzu hi ning tawh se kan va ti em Ed)

___________________________________________________________________ 
BRIEF  CASE  HRANG 
                 J.Nanga
           “Sir chu a chhuak ta em ni a?
    Aw chhuak ta anih kha.
A inkhai chhuak nghal em?
    Aih, khai chhuak lo, a lo kir leh dawn a ni ang.
    Inkhai chhuak nghal law law se tha tur aw.”
    Ni e, inkhai chhuak nghal law law se chuan pisa atangin an haw ve nghal mai thei tur a ni a; mahse, pu ber room chu chu Brief case chuan a la luah tlat avangin nutling patling rual chu an la haw ngam lovin an la awm thup mai a ni.
    Chu Brief case chuan thiltihtheihna ropui tak nei awm hmel a pu hran lova, hlauhawm awm tak pawhin a awm chuang hek lo. Brief case tha pangngai tak a ni a, a man pawh a neitu phu tawka tam chu a ni ngei ang, mawi tawk tak a ni. A that lehna riauna lai chu a neitu awm loh lai pawhin a nauteho a la thunun tha zel thei chu a ni.
    Brief case chhungah chuan pawisa leh lehkha pawimawh hmel tak tak hlir mai lo chu thil dang a awm lova, ropui rapthlak pawh a ni lovang. Chutihlaiin, rap leh tihbaiawm hmel tak pawh ni chuang bawk si lo, hetia amaha a awm mai mai lai pawh a, pisa chhuahsan ngam lova an han awm ta tlat mai si hi chu a mak ngawt nia, he Brief case hi a hrang a ni chiang ang.
(Kan Adviser Pu Biakthanga leh Pu Rothuama te Brief Case pawh hi an naute tan chuan a hrang ve mai thei a ni!! Ed)
 ____________________________________________________________

Dt. 12. February.2012
KAN  VENG  ZE  THAR 
                 Hmingthana V Sect
            Central YMA President kal chhuak ta Pu Lalchungnunga'n Kum 2012 chhunga kan Branch hruaitu tur thlan zanah "Veng  hrang hrangah thiltihna hrang hrangah hian ka kal tam tawh hle a, in veng aia YMA kalkhawm Discipline tha hi ka la hmu ngai lo" a ti a, mi hlim chu ni ila Halelui lo pek thawt na chi a ni. He thu hi vawi 1 mai ni lo vawi 2 Programme tan tir mai ni lo, ban dawnah ala sawi nawn leh thei ngat a ni. Ka rilru alo lawm ve veng veng mai a, mahni ngaihdan tlang taka sawi mi, zahpah leh mi mitmei veng miah lo,  mahni ngaihdan a thling baw hawk a sawi thin mihring, mi dik ni a inchhal ngam, dik ni a a hriatah chuan tu pawi  mah sawi hlau lo, Pu Chunga ka atanga chhuak ani kher kha a lawmawmin in fak derna a ni lo tih a chiang a ni. Banah khan fiamthu ti takin, "Ka Pu he thu hi Veng danga i kalnaah sawi chhuak thin teh", ka ti ang ka tih rilruk laiin kan Leader-in thil dangah mi lo be buai chhen a ka lo mangnghilh a, ka hrilh hman ta lo a ni. He thu hi reh hlen zui mai tur chuan a uihawm em avang leh kan nungchang mawi tak kan chhawm nun zui zelna kawng a min kaihruaitu anih beiseiin ka han tuihnih lawk a ni.
     He a thusawi tawi te mai hian  'kan veng ze thar' hmanni lawk atanga ka lo hmuh, tha leh mawi  ka lo tih ruk  ve em em, mi’n engangin nge an hmuh  ve ka lo tih ruk mai mai  chu, veng dang mi Pu Chunga'n ka hmuh dan min rawn tawmpui vein ka lo thlir dan a dik chiah tih a rawn tilang chiang hlein ka hria. Kan Veng Thalai ten, kan veng kan chawimawiin "Award" ropui tak, a aia ropui thlan tur awm chuang lo kan inpe reng alo ni. Hemi zan mai ni lo ahma  lawka veng pum huap a YMA in Carol kan neih zan, mi veng rawn tel ve lohnaah pawh khan he ze thar hi a lang chiang viauin ka hria, khati zat thalai leh nu leh pa kalkhawmah khan tlem a zu kam nam deuh pawh awm nual mah ila (ka nam ve miah lo ania) khawsa mawi lo deuh leh che mawl fal deuh pakhat mah ka hmu lo kha a mak ka ti, a tawp kan kharna Pasaltha Neuva In kawtah te khan nawr luih ni miah lo 'Discipline' kan nei. Kan Section kan inthlan zante thleng pawhin he discipline hi a awm tho. Chanmari West  thalaite hian mi zinga awmdan mawi Manner and Etiquette kan lo hre chiang ve tawh khawp mai. Kan nungchang /ze mawi tak khan kan Veng thalaite kan in chawimawiin kan veng kan chawimawi tel bawk a ni. Kan veng hi automatic-in veng nuamah kan siam nghal a ni. Sap thufingin, 'The crown and glory of life is character' a tih angin kan  mimal nungchang theuh kha kan veng chawimawitu leh ti hmingmawitu alo ni daih a ni...  
    Kan vengah YMA in Section tha tak 5 bakah Kohhran pawl hrang hrang ten Thalai pawl KTP,TKP, SAY, PYD etc. te kan nei a, hengte hian mahni Kohhran theuhah kawng hrang hranga rawngbawlna an neihna kawngah awmze mumal tak neiin an inkaihruai theuh a, heng bakah NGO leh NGO lo pawl hrang hrangte tum mumal tak neiin an ding fer fur bawk a, hengho mumal taka inkaihhruaina atang hian  tu veng mah entawn ni chuangloin pawl lian ber leh huapzo YMA a kan han awmkhawmin  kan invawnna / inthunnunna alo lang chhuak niin ka hmu. Kan hruaitute zir vang nge ni Mitthi in/ khawhar in a kan thalai kal khawm nungchang te hi a mawi ngawtin ka hria, Pathian  Biakin a kan inkhawm ang tlukin kan khawhar in lengkhawm nungchang te hi a mawi ka ti, kum reilote hmun danga ka awm chhungin engtin nge kan hruaitute hian kan thalaite an lo zirtir thin te ka ti rilru. Nungchang  mawi lo deuhte pawh lo awm zeuh zeuh mah se kan Veng thalai kal khawm zingah chuan a inthlahrung lo thei tawh lo, kan veng zia a ni tawh tlat lo. Lehkha thiam tih ringawt lam a ni lo, lehkha thiam sang ve ur si discipline nei lo, manner hre bawk si lo mihring chu a Education-ah a fail thak a ni. Lehkha thiam leh thiam lem lo mi hmantlak tak tak Thalai kan tam hi kan veng inkaihhruaina that vang hi a ni tih ka chiang. Kan veng inkaihhruaina hi awmdan mawi zirna Institution ropui tak alo ni reng a ni. Knowledge (thiamna/hriatna) hi Sap thufingin Power a ti a, Nungchang hi mahni tawkah Power a ni thei ka ti ve tlat a ni. Chanmari West Thalaite nungchang mawi taka kan nun a, aia Upate zah thiam (aia naupang zah thiam pawh a tul ) taka kan khawsak a, tihawm leh tihawm loh kan thliar thiam a, manner mawi taka kan khawsak zel chuan kan Veng hi veng hausa leh mi hausa mi thiam tamna ni lo mahse, Veng changkang leh nuam alo ni zel dawn a ni. Sap thufing bawkin ' The great hope of society is individual character' a tih angin punkhawmna  mai ni lo, khawi hmuna kan awm pawhin kan mimal nun theuh hi kan veng ti nuamtu leh kan veng nghahfak a ni. Chanmari West dam reng rawh se.
 ____________________________________________________________

Dt. 29. January.2012
YMA CHU A TIH A TIH A NI  
                 Felfela pa. Neuva Section
        Kan hriat theuh angin YMA chu Khawvel-a pawl inzawmkhawm (Association) lian berte zinga pakhat chu a ni meuh mai. A hna thawh lian berah pawh Mite tana malsawna nih leh Tanpui ngai tanpui hi a thupui ber a ni. Hetiang rilru pu, pawl thianghlim anih lai hian kan rilruah engtin nge a tlak chiah lo enchiang teh ang.
         YMA Member chu tunge? Member in enge a tihtur: Kan sawi tak ang hian YMA chu pawl lian leh thianghlim, tanpui ngaite a taka tha leh zung, sum leh pai senga tanpui thintu a ni a, he pawl lian tak a member ni thei leh ni pha chinte hi eng angin nge mite tan malsawmna kan nih a, YMA member-in a tihtur mawhphurhna a neihte kan hlen thin em le? Member fee pek a inziahluh mai hi a tam zawk chuan kan duhtawk der mai a nih hi!! YMA Member-a kan in ziahluh hian tihtur (duty) kan kovah a innghat nghal teuh a ni tih hi hriat a tha hle awm e. YMA Member chuan a tihtur YMA hmalakna hrang hranga tel te, Khawhar in kal, khawhar in riah, thlan laih, hnatlan, tanpuingaite tanpui, nungchang mawi, mite tana malsawmna nih etc, te hi a tih makmawh a ni, member-a inpe ve si, heng activities hrang hrang a lang ngai lo kan nih chuan in enchian a hun hle a ni. YMA Chu a tih a tih a ni si a!!
        YMA Member leh YMA thupui : YMA Member zingah hian kan thupui hre lo leh zawm lo hi kan tam hle awm e, heng 1) Hunawl hmanthat 2) Kristian Nundan tha ngaihsan 3) Zofate hmasawnna ngaihtuah, te hi kan thupui a nih laiin hunawl a ruihtheih thil tih nana lo hmang leh mi thil ruk nan a hmante hi a YMA  lo hle a ni. A pahnihnaah kristian nundan tha ngaihsan anih lai a, khawilai kawtthlera lo thut khawma Nula inkhawm bang lo chhaih leh hmelhriat kan ngamtlak deuhte inkhawm lo auh el vel hi YMA member tihtur a ni lo. Pathumna-ah chuan Member tinte hian mahni theuh-ah step khat talin hmasawn tum ila, kan hnam kan ramin hma a sawn thei dawn a ni.
        YMA Hruaitu nge YMA Hotu?? : YMA hruaitu tam tak te zingah pawh in enchian ngai tam tak kan awm in a hriat theih awm e. YMA hi pawl anih angin hotu ni lovin hruaitu anni tih hi hriat a tha. Hruaitu tam tak chu hotu emaw kan inti a, tha thawh tak tak si lovin a tawng leh a rel lamah kan chak em em a, Hruaitu dik tak chuan engkim a relah emaw a tha thawhah emaw hruaitu anih angin hmahruai zawk tur a ni tih hriat a tha hle ang, (hetiang hruaitu hi chu kan vengah hi chuan kan awm em lo ang chu maw?). Chuvangin tuna kan thupui YMA chu a tiha tih a ni tih hmang hian tute pawh inen chiang ila.
        Nu leh pa mawhphurhna : YMA chak leh chak lohnaah hian Nu leh Pate hian mawhphurhna tam tak an nei a ni tih hriat a tha, YMA Member kan fate thlan lai tur te, hnatlang tur te, khawhar In riak tur te in kan tir ngai em? Zanlaia mitthi an awmin kal turin kan kaitho ngai em? Hetianga kan ti ngai lo anih chuan Nu leh Pa ten khawtlanga kan mawhphurna kan hlen lo a ni mai awm e. Tin, Nu leh Pa tam tak hian khawhar in YMA hun hi thalai chauh kalna turah an ngai a, zai tui a har hle thin. Nu leh Pa ten an uap chuan thalai tan pawh tui tak a zai theih niin, zaite a nuam hle thin a ni. Tin, hei bakah hian YMA chakna turin nu leh pa te hian rilru kan seng ve thin em? Nu leh pa te chu YMA hruaitu leh Member te aia lungfing leh ngaihtuahna zau zawk nei anni a, YMA Committee ah hian YMA / Vengchhung thatna turin Agenda kan thehlut ve ngai em? Kan YMA hruaitute hi thurawn kan pe ngai em?  YMA chakna tur leh thatna turin hruaitu te thawhpui a, thurawn leh rawtna te pawh sihhmuh hi kan mawhphurhna a ni tih hria ila. Hetiang hi kan ti ngai lo anih chuan a nachangte hria ila, YMA leh nu leh pa te kan thawhhona a that chuan vengin hma a sawn ngei ang. 
 ____________________________________________________________
Dt. 15/1/2012
Section YMA hruaitute tan
 - (Member Phunchiar ho aiawhin - Mangheta Ralte)

Mahni in chhung pawh luah lum hman mang lo khawpin, kum pui lingletin, khawtlang tan, in tha leh zung, in thiamna leh finna, theihna zawng zawng sengin, mawng vawm ba ang maiin in chet chhuah leh chu a ngai dawn ta sia le!!!! In va han chhuanawmin, in va han awhawm loh si tak em!! Mi  hna hmu tharte chu chhung leh khatte nen chawhluite kilhoin an hna hmuh an lawm thin a ni ngai a, nang erawh chuan lawmpuitu i hmu kher lo ang. Thlan tlin i nih rual rual khan, mawhphurhna sang tak pek i ni tih hriatthiampuitu che chuan an lawmpui kher lo che a nih pawhin mak ti suh. I mawhphurhna, i kova tla hi a rit em a ni. I nupui fanaute phei chu an lungawi vak lo hial mai thei a nia. Mahse....Khawtlang Hmangaihtu, Y.M.A.Hruaitu i ni miau va. I hmaa awm apiang i hmachhawn a ngai dawn ta a ni.
    A ni reng lah taka, veng thler a zauin, YMA hmalakna pawh a lianin tihtur a tam reng a. Mitthi lumen, Khawhar Ina kal, Thlanlaih, Hnatlang, Committee...... a tam khawp mai. Chu a chhapah, mahni Kohhrana mi tangkai leh a pawimawh ber berte in la ni bawk si. I indaih lo viau dawn a nia. I insemzai thiamte pawh a ngai viau ang. Khawtlang Hmangaihtu, Y.M.A. Hruaitu i nih kha.
    Hlawkna tel tur pakhatmah, (sum leh pai zawng phei chuan) awm bawk si lo. Hlawk chu sawi loh, mahni ipte atanga i phawrhte pawh ala tul ang. Mi dangte tan i inpek ralraih te pawh ala ngai dawn. Khawtlang Hmangaihtu, Y.M.A. Hruaitu te tihtur a ni fo si.Chung lama mi khian i thiltih kha a hriatpui che a nia.
    “Chuti chu, khaw nge” tiin tan han la sa teh mahla, i hlawh tur chu a ngai reng tho. YMA thiltih nikhuaa i hmel kan hmuh loh a piangin keini member Phunchiara te ho hian kan rel leh hrep thin ang che nga. I lo kal pawhin engvakahmah kan la ngai chuang lo zui. “Hruaitu a ni a, a tihtur reng alawm” tih bak chu Chawimawina NOPUI hlan tur che kan la nei miah lo leh nghal.
    Khawtlang thatna tur leh hmasawnna a nih chuan tiin zan khaw tairek thlenga i thawh leh i vahchhuah pawh a la tul dawn chauh. Keini member Phunchiara te’n inthiam lohna nei  miah lova, zanlai au thawm leh Dar Ri Mawi Lo kan muthilh hnan leh mai theih lai hian nang chu, “Chanmari West Veng mipuite hriat tur...” tih rual rualin i mu zui thei tawh miah lo vang. Hruaitu i ni miau va. I awmna section huam chhung a nih ngat phei chuan Eizawnna tlansan thak khawpa i buai pawh a ngai dawn. Office emaw eizawnna lama i thawhpuite mitmeng kawi te pawh i hmu hial mai thei a. Chuvangin. i tuangte pawh han ti chhah deuh la. Hruaitu i nih kha.....
    I tihtur, i kova tla ni chiah si lo, i tih ve ngai ziah si, ka huphurhpui em em mai che chu, mi inchhung buaina, mi nufa leh pafa, unau kara inhmuhthiam lohna thlenga ban phar tura an rawn ko leh tur che hi a ni. Mahni inchhung ro pawh rel fel hleih theih loh changte pawh a awm ve lai kara mi fate sual zilh lo ngai leh fo bawk nen. Hei... ha..... Theih tawpa Khawtlang tana sual dova, mi fate awm tha duh lo thu tha i hrilh, i rawn haw lam kha kawngsir atangin keini member Phunchiara te ho hian, i hnung lamah kan nuih zui che tih leh zel hi chu ka hrilh tawh lo mai ang che. I rilrute pawh a na lutuk palh ang. “A fapa/fanu pawh....chuti...khati.....” tiin i chanchin chhelai ber ngaihtuah chhuah phet tumin kan rilru kan lo la seng ve leh ta nghal a. Aw...i dinhmun hi a khirh a ni. Khawtlang Hmangaihtu, Y.M.A. Hruaitu i ni miau sia le.
    A tawp berah chuan, keini member Phunchiarate ho thusawi leh kan lo teh vena che hi engah mah ngai duh suh, tih hi kan hrilhru teh ang che. A ruk tak chuan, keini member thatchhe ber berte pawh hian kan ngaisang chein kan zah ru ngawih ngawih che asin. Kan dah san lutuk vang zawk chein kan phut sang che a, kan beiseina che hi a sang ve leh zel zawk a ni. I lakah kan pangchang em mai a, i tel lova, YMA hmalakna a kal tur hi kan ngai ngam lo zawk mai a ni. Theih tawp chhuah la, kal zel rawh. Khawtlang Hmangaihtu, YMA Hruaitu i nih kha.  Tin, ka  member pui te u, kan mi duh zawng Hruaitu kan thlang chhuak ta bawk a, an hnungzui turin i inpe ang u. Mi fel leh dik ber berte an ni kher lo vang. Mihring ve tho an nia, tihsual chang nei thei, chauh chang leh theih loh chang nei ve thei an ni tih hriain, an dik lohna laia sawisel mai lova, thurawn pe tu nih i tum theuh ang u. 
YMA VUL RENG RAWH SE.

 ____________________________________________________________
8/1/12
Pu K.Lalengmawia (Pu Enga) Kha.
- C.Sangpuia
Pu Enga leh kei hi chu hming pawhin kan in ko hman mang lova, kan inhmuh chang hian ‘K Section them tlaw bera chu’ tih leh anin ‘Ch Section mihring lo ber’ tih chu kan in biak hmasakna tlangpui a ni thin.
Pu Enga hi a hming alo pu zo hle in ka hria. A mah hi Pa ngo tak leh mi langsar veng vawng leh hmeltha tak pawh a ni hauh lova. An Nu tih loh chu hmeltha ti tu pawh an awm ka ring bawk lo a. A hming dang leh chu Maumual Rambo ani leh nghal a, that vak ngaihna chu a awm lo a ni. Amaherawh chu a tum a ruh a, a rinawm a, a thil tihah a hlawhtling thin a ni.
Hla phuahtu chuan Lal Davida leh Hruaitu Mosia hi Lei Arsi lian an ti a, chutiang bawkin kei chuan Pu Enga hi Chanmari West Arsi lian ka ti ve tlat a ni. Pu Enga fam a chan ni khan khawtlang a thawng hle a, Chanmari West YMA-a a thawhpuite kan ngui hle a ni. Chanmari West YMA  Arsi lian a herliam ni meuh chuan a herliamna hmun thlen hmasak tumin an tlan ta zung zung a, tumah thian tha leh unau an inzai hman lova, a tute mahin inbiak buaina hun an nei thei lo ani ber e. Motor remchang changah an tlan liam ta chur chur mai anih kha. A hmun zuk thlen meuh chuan Sairang Khawpui pawh a reh thuap mai zawng anih kha. Tumah engtizia nge ni ta a tia inzawh buai pawh a awm hek lo, mipui lah chu atam amakin an ding ngawi thup mai a ni. Chanmari West Branch YMA hruaitu te leh pawhin pawi anti...... a  ni mai lova an thinlung a kehsawm a ni tih hai rual lovin tu hmel hmaiah pawh a lang nghal a ni.
Chumi hnuah Sairang YMA tawp chin nei lova mi tlawmngai ten kuang mawi tak minlo siam sak a.Thlahna hunserh Ropui taka an hman zawh tawh hnuah Motor tam takin a hnung lam leh hmalamah kan zui chhova, a In pui ngeiah arunrem dawhsangah a sakruang chu zalh alo ni a. Tlaivarin mipuiin kan zaipui a, hemi zan hian Chanmari West Branch YMA OB leh a thawhpuite thusawi thei tumah an awm lova, an dem awm love. Chhingmit luaithliin a lehkhalh zel si a, a tawpah khua avar hnuin Branch Vice President Pu Valtea’n lungchhe takin tinna hun a siam thei chauh anih kha.
Pu Enga hi Salvation Army a ni a, an pawlah hian atui lo a ni reng reng lova, Lal Isua duhdan tanpui ngaite tanpui kawngah zau zawka rawng a bawl theih nana thil tam tak angaihtuah avangin an Biakin-ah pawh a lang tlem deuh mai thei a. Amaherawh chu an Kohhran hi buaipui tlat se khawtlangah a lang tlem deuh pawh a ni thei bawk. Chuvangin, Bengsika angaihtuah hnuah Kohhran Pawl Pakhat maia rawngbawl lovin, INDAIDANNA thiattu YMA chu a luhchilh ta a, khawtlang tan theih patawp chhuahin a inhmang thin ta a ni. Tanpui ngaite tanpuiin, Kristian Nundan tha te, hunawl nilo mahni hun pawimawh, chhhungkua tan hunhlu kalsanin, mi chhiat tawh ni khuaah zan lai eng ang pawh  nise a kal chhuak a, mite tan a inhmang thin a ni. Chung chu alawm Vengtawp lehlam atanga lehlam kilkhawr thlenga mi hriat a hlawhna leh a enna tak chu. A hming a pu zo hle in ka hria a ni. Miin chhiatna harsatna an tawhin a kal hmasaah atanga, mite angin asirah athu ve mai mai ngai lova, hna hautak ber kuang siamtuah atang hman ziah bawk a ni. Chanmari West mitthi kuang tam tak a siam a, thlan tam tak a lai a, thlan tam tak siamnah a tel ziah bawk thin. Mahse, AMA KUANG ve chu a thian ten kan siam sak ve lo ani. Rilru ana duh hle mai.
Atan Branch YMA huntawp hman zan kha i hriat ve ka ring. A thawhpui YMA-te leh khawtlang Nu leh Pa te kan thahnem hlein ka hria, ralna leh thildangah alang a ni. A laiah ka thu a, ka sirah Baptist Upa te, dinglamah UPC engemaw zah, veilamah Salvation, hmalamah Presbyterian leh Kohhran dang dang kan thu kim hlein ka hria. A mah Pu Enga thiltum alanna ropui tak niin ka hre bawk a ni. Zai a nuam a, tui takin Lalpa Pathian fak leh a Kohhrante tana a buatsaih ram ngaiin kan zai mup mup mai a nih kha. Zion Ram inlungrualna tlang a entir berin ka hria.
Awle, tupawh hian kan zinna ram hi kan hawsan dawn a, reilote...... kan cham chhung hian Pu Enga anga tanpui ngaite tanpuia mite tan Samari Mitha nih i tum theuh ang u. 
____________________________________________________________
01/01/12
ZONUN MAWI 
- Lal Chungnunga, Ex. CYMA President. 
Bus-ah i chuanga, i bula ding, seat chang ve lo kha engatinge i seat-ah i \hut tir? bus fare a tumsak che em ni? tumsak lo, nang aia a upat avangin i zah a, i seat i kian mai a ni. Ruai\hehnaah chaw dawh turin i intlar a, i ril pawh a \âm ve tawh. Mahse i hnunga putar chu i kiana, i dawh hmasaktir \hin. Hei pawh eng dang v^ng mah a ni lo, i Zonun zemâwi lo lanchhuah v^ng a ni. Zinnaah mi motor chhia a lo ding a, motor chhe siam thiam miah lo chunga "engtizia nge"? ti-a i din chilhna chhan pawh zonun zemâwi hawihh^wmna nangmaha nung reng kha a lo chhuah vâng mai a ni. Zing dar 2 a ni tawh a, mitthi dar ri val val chuan i muhil tui lai a tiharh che a, YMA tlangau-in tunge thi, engvanga thi nge tih a rawn puanga, vanneihthlak takin i chhungte an ni lo hlauh mai. Mahse i muhil zui thei ta lova, chutiang ang hunah chuan \anpui ngaite \anpui turin ruahsur hnuai-ah pawh kê i pên \hin. I exam hun a hnai, a nih loh leh a t<="" vawng="" ve="" vâng="" zel="" zet-o-zo="" zirtir="" zêl="">
Shillong-a lehkha zir kan intih hmuh \an tirh lam khan Khasi ho chuan "Mizote chuan mitthi an l^wm a, tui tak leh hlim takin ruang an zaipui tlaivar a, a tûkah phûr takin thlan an lai leh \hin" min ti. Mitthi lumena hlim viau thu a awm lova, thlan laih phûr viau thu a awm hek lo, kan mizia an hre lo a ni. Kumin kumtir lam khan Tlungvel tlangval pakhat a bova, nasa takin khawtlangin an zawnga, mibo zawng tlangval tlawmngai hnatlangte z^nah an lo h^wng a, d^wrk^wn ah nulaten thingpui nên an lo hmuak a, pa pakhat chu lo ding chhuak in "Mizo kan ni kan hmel a \ha" tih hla thu hi a sawi a, mibo zawng tlangval tlawmngaite hmel kha \ha a ti hle a ni. Rîkrum thil a lo thlena kan fuankh^wm thuai \hinte, damlo mangangte hnena a thlawna thisen kan pe \hinte, hmeithai In kan sak sak \hinte leh \anpui ngai YMA ten kan \anpui \hin hi chu a ropuiin a hlu êm rêng a ni. Ngaihtuah ngun ngai ta chu a chunga kan sawite khi tuna kan dinhmun, tuna kan mizia hi a la ni em? tih hi a ni.
Vawi khat chu YMA programme hmangin thingtlang khua, Aizawl a\anga km 170 vela hla ah ka zina. "Aizawl zaithiam rawn hruai hram ang che" an tih avangin mipa pakhat leh hmeichhe pakhat ka hruai a. Kan haw lamah chuan pitar kum 70 mi ka phur tel a. Chu pitar chuan "motor hi ka rui leh \hin, tukverh bulah ka lo \hu ang e" a ti a. Ka zaithiam hruaite chuan motor an rui lo, mahse an kian duh lo. Aizawl city bus-ah hian a ^wm nêm z^wk hmeichhia hrim hrim chu sawi loh, aia upa tar chak lo seat kian thei lo, ken tur a ni tih pawh hre lo, High School naupang chu sawi loh, College zirlai leh \halaite zingah an va tam tehlul em! Mizo zia hre lo \halai duh aiin kan pung chak ta hi a pawi a ni. Anmahni thiam loh a ni vek lovang, a zirtirtu tur nu leh pa thiam loh a ni tel ngei ang.
Ei leh in-ah hian tunlai hian Mizozia hawihh^wmna a lang ta lo bawk. Fatu-ah ka \ang fova, \halaite zingah hawihh^wmna hmuh tur a v^ng ta hle a ni. |um khat chu mo lawmna ruai\hehnaah chawei tur an intlar \hup a, tlangval pakhat chuan a hma chiah a ding putar pakhat chu " ka pu, ka hmanhmawh deuhva…." tiin a hmakhalh a, zahna ch^ng hre hauh lovin zu b^r tûn tûn ngam a! Kawng laka motor chhia, ûksak miah lova tlan pêl \hin driver an tam s^wt hle mai. Hawihh^wmna hi kan m^wipui a ni tih hria a kan zir thar a \ûl takzet a ni.
Doctor, super specialist pawhin en se "nula, tlangval, nang zawng i hrisel e" an tih ngei ngei tur khawpa hrisel si, eng mitthi d^r mah ina a kaih harh zawh loh mutui \halaite zîngah an pung zel hi punna \ha a ni lo bawk. A thuhrimah, eng mitthi d^r mah in kan thin a \h^wng ta miah lo mai hi a MAK ta a ni. Tunhma chuan thih dan rapthlak deuhva thi an awm chuan Zoram a dêng chhuak \hin a nih kha. Mizo nih tinuamtute leh kristian zirtirna lan chhuahtirtu kan nunze mawi, mi zawng zawng tana entawn tlak kan neihte hi khawvel hriata kan hming ti thangmawitu a nih zêl theih nan uar leh zualin i ch^wi nung zel ang u khai.
____________________________________________________________
25/12/11
Stiker invawrh sang Van Persie, Gomez
T-a
Krismas vuakvet hi Premier League buai hun lai tak a ni a, Bundesliga erawh chuan thlasik chawlh an hmang thung.
Spanish Liga-ah Lionel Messi leh Cristiano Ronaldo an intlurbing leh a, tluk rual lovin player pahnihte hi European football-a che tha ber an ni dun leh mek.
Goal thun thei hi striker an ni mai a, Messi leh Ronaldo hi tunlaia striker ropui pahnih an nih laiin, Mizoten striker tia kan sawi deuh bik centre-forward  aiin winger lama khel tam zawk an ni a, mahse, striker dik tak an ni thung.
Centre-forward zingah mi pahnih thur chhuah ngam khawpa che tha an awm. Arsenal captain Robin van Persie leh Bayern Munich hitman Mario Gomez an ni. Van Persie hian calendar kum chhunga Premier League-a goal khung hnem ber ni turin goal hnih a la mamawh a, kuminah khelh hnih an la nei.
2004 khan Gunners boss Arsene Wenger chuan man tlawm takin Van Persie a la lut a, Dutch club Feyenoord atangin pound mtd 2.75 sengin a lei.
Kum eng emaw zat hnuah Arsenal player ropui zinga mi Dutchman Dennis Bergkamp-a hnung zuiin London hmar veng club innghahna lian a thei ta a, Arsenal tana goal thun tam ber Thierry Henry-a hmun ruak a hnawh khat bawk.
Kum 28 mi Van Persie hian 2011 chhungin Premier League-ah goal 34 a thun a, Arsenal tana calendar kum chhunga goal khung tam ber Henry-an 2004-a goal 34 a tihluh a tluk chiah. Netherlands striker hian calendar kum chhunga Premier league-a goal thun tam ber Alan Shearer a hnaih hle tawh a, 1995 khan Blackburn tan Shearer hian goal 36 a khung.
"He hlawhtlinna avang hian ka hlim a, ka inchhuang; ka tum ber erawh a ni lo. Kumina ka khelh dan danglam ta thut hi kei pawhin ka hrethiam lo va, goal ka thun thei a ni," a ti.
Van Persie hian Arsenal-ah season sarihna hmang mekin season hmasa ber 2004-05-ah league goal nga, a dawtah goal nga bawk, goal 11, sarih, 11, kuate thunin season a hmang chho. Season hmasa khan hliamin tihbuaiin chaw hma lam a khel thei mang lo; chuti chunginleague-ah goal 18 a thun a, hengte hi kumin January-May inkar veka a khung a ni.
Tun season-ah league khelh 17 hmachhawnin goal 16 a khung tawh a, top scorer a ni. Season kal mekah hian inelna hrang hrangah vawi 23 inkhelin goal 20 a tilut.
Season tirah Arsenal an talbuai a, August khan Manchester United-in 8-2 in an hneh. Hetih lai hian league-ah 17-na an ni a, mahse, tunah hian pangana luah chhovin palina Chelsea aiin point khatin an hniam a, hmahruaitu Man City nen an inkarah point 12 a awm.
Henry chuan Arsenal-a a khelhpui hman leh a record tluktu Van Persie fakin, heti ang dinhmun hi a thlen a beisei ngam lo tih a sawi a, tunlai striker zingah Messi leh Ronaldo tih lova tha ber a ni a ti.
German league lamah Gomez chuan amah atanga a tha ber leh vawrtawp a hmang mek tih a sawi. Bayern Munich striker hian tun season Bundesliga khelh 16-ah goal 16 a thun a, Champions League-ah goal sarih tilut tawhin Cup nen inelna hrang hrang khelh 25-ah goal 24 a kawl mek.
Kum 26 mi Spanish thisen kai Germany international hi Bundesliga striker zinga sawifiah harsa a ni a, a vul laiin a vung em em a, a hniam laiin a che chhe hle thin. Mahse, season liam ta atangin Gomez hi a puitling a, Bayern player pawimawh ber pakhat a ni chiang ta hle.
Stuttgart atangin a hming a chher a, 2009 khan Bayern-in leiin Bundesliga player man to ber a ni. A man peng dang nen euro mtd 30-35 vela hlua ngaih a ni.
Gomez hian kum thar Euro-ah ram tan hnuhma lian hnutchhiah a inbeisei a, Bayern atangin  Germany international striker tha pahnih Miroslav Klose leh Lukas Podolski pet chhuakin a luahlan fel tawh a, Germany rinrawl a nih ngei a inbeisei sang hle.
2010-2011 season khan Bayern tan inelna hrang hranga khelh 45 hmachhawnin goal 39 a thun a, 2011 calendar kum chhung hian league-ah goal 31 a thun.
Gomez chuan : "Ram tana khelh phak ngei tumin ka theihna engkim ka chhuah. Euro thlenga ka khelh dan ka vawnghim thei a nih chuan coach thu a ni a, heti chunga min thlang lo a nih chuan kei chuan tihtheih ka nei tawh lo," a ti.
Gomez hian German club ropui Bayern tan season thumna hmang mekin, Bundesliga-ah tum 113 inlan tawhin goal 76 a khung. Bayern player ropui leh club tana khung tam ber Gerd Muller-an Bundesliga tum 427 a khelhah goal 365 a tilut ve thung.
Khelh zat atanga chhuta thun tamah Gomez hian Muller a khum tawh. Mahse, a thun zat tluk turin hmabak a la ngah hle a, 1971-72 season khan Muller hian season khat chhungin league goal 40 a thun thei a, Bundesliga record a la ni reng.
____________________________________________________________
11/12/11
HRUAITU LEH HOTU
- Zova Tochhawng
Ziaktu leh sawitu tam takin, ‘Hruaitu tih chu pawl pakhat hmalakna leh thil tihna kawnga hmahruaitute hi an ni a, Hotu tih chu intilal taka rorel ringawt tumtute hi an ni’ ti angin an hrilhfiah fo \hin. Mahse, hei hi hruaitu tih awmze dik leh Mizoten kan hman \hin dan chu a ni chiah lem lo. Hetianga a ngial a ngana thu lak chingte hi chuan \awng kalphung an bosal tihna a ni a. Hmaiphih tih vangin hmai vun a phiha phih turah an ngai ang a, puan\hui thiam tih vangin kawr leh kekawrte \hui thiam lova puan chiah \hui thiam turah an ngai ang a, lu met tih vangin lu vun tak tak ziah hiar hiar turah an ngai ang tih te pawh a hlauhawm rum rum mai.
A tak ramah chuan, ‘Kan hotute duh danin..’ tih te, ‘Kan hotuten \ul an tih chuan..’ tihte hi kan hman \hin dan kumkhua chu a ni a. Hotu tih vangin tumah dictator angin an khawsa ngai chuang lo va, hruaitu tih vangin kawng hre lote hruaitu(guide) ang leka hmahruai ringawt hi an mawhphurhna an ni chuang bawk hek lo. A Sap \awnga Leader tih kan sawina leh a tlukpui a ni ve mai.
Thiltihna kawng hrang hrang, a \ha lamah emaw, a chhe lamah emaw pawh ni se hruaitu leh hotu an awm zel a. Sual lam kawngah pawh a lo daidar hmasatu leh kawnghmang hre tawhte hian hotu chan an chang ber zel \hin. Sual kawng la zawh ngai lote pawh duhsak leh an hma ngai ni awm takin thiam takin sual khurpuiah an hnuk lut a. Mi bum, mi rawk leh mi suam thlengin an kaihruai a. Zu in leh ruihhlo hman lamah te, a zawrh leh a tawlhruk lamah te, KS leh nawhchi zawrh lamah te, mihring tawlh ruk(human trafficking) lam te thleng hian hmahruaitu an awm zel a. Hmahruaitu leh hotu ni kawp nghal pawh an awm fo \hin. Hetiang hi mihringte ze pakhat a nih avangin, “Kan unau, kan fate sual kawng zawhna chhanah mi dang puh tur a ni lo” ti bawk \hin mah ila, sual kawnga hruai luttu leh hotu an nei zel \hin tih erawh phat rual a awm lo va ni.
A \ha lam kawngah pawh hruaitu leh hotu hi an awm zel \hin a. ‘Hotu \ha i nih theih loh paw’n zuitu \ha tal nih tum rawh’ tih hi mahni infuih nan thuvawnah neih ve mah ila hotu \ha nih chu sawi lohva lum, zuitu \ha nih pawh hi ka tlin ngang lo tih chu ka inhre chiang a. Keima tawnhriat a\anga ka chian em em mai chu zuitu \ha ni tur pawh hian eng kawng emawa lo tlangnel tawh leh kawnghmang hre tawh min sawmtu leh min zaizaptu an awm a pawimawh fo tih hi a ni. A hminga nupui fanau nena kawi ve diah tawh hnua khaw thar, veng thara han insuan luh hi chuan keini ang rual pawl thiam lo te tan chuan tlangnel leh khawtlang thila lan tam a har hle \hin a. Hetiang hunah tak te hian zaizaptu leh hruaitu hi an pawimawh fo \hin.
Han sawi kual thui hret ila. Tu kan demna ni hauh lovin, Aizawl veng hrang hrang pathuma kan chen ve tawhnaah khawi vengah mah mi kawmnel tum leh khawtlang thila tel tura min zaitu leh sawmtu ka la tawng ve ngai lo. Keima mizia, khawsak phung leh eizawnnaten a zir loh vang a ni tih chu ihe lovin ka pawm thlap a. Min sawmtu leh chiauautu lo nei \ha pawh ni ila, eng kawngah mah zuitu \ha nih ringawt pawh ka tlin lo tih chu ka pha hauh lo. Amaherawhchu, zaizaptu leh hruaitu an awm phawt chuan mahni theih ang tawk te tea inhmanna tur erawh a bo bik hauh lo. Chanmari West indan dawna YMA-in Bung banglaa picnic an neih \um pawh khan \hianzaho ar sawhchhiarna pawha vawi khat mah la fatu ngai reng reng lo kha fatu atana min rawn ruat ve mauh mai a, a zei lo a zei lovin ka’n fatu ve hram a. Chu pawh chu min sawm leh min ruat ve vang liau liau a ni.
YMA AW editor kum rei tak lo ni tawh \hin, kawng hrang hranga tawnhriat ngah lama a ne pawh ka eh phak hauh loh khan Kum 2001-a CWYMA zai pawlin hla an zir khan enpui turin covener a nihna angin mi rawn sawm ve mial a, ka’n enpui ve nual a. A hnuah pawh, thiam ang tawka thu hohai te te ka lo thai ve \hin vang ni maw, Literature Sub Committee member atan mi hnuk lut leh a, ka tlin ang tawkte tein ka inhmang ve ta zel a. Tun thlenga chanchinbu leh radio lama ka kuthlei leh ka inhman ve zelna chhan pawh hi min zaizaptu leh sawmtu, min titlangneltu an awm vang tih ka chiang khawp mai. Min zaizaptu leh sawmtute chu min hruaitu an ni chiang a,(an huatthu suhah) ka hotu erawh an ni vek kher chuang lem lo. Hemi a\ang pawh hian hmahruaitu leh hotute danglam dan chu kan chiang mai awm e.
Muhammed Alia-a pawh kha a naupan laia a thirsakawr bo vangin Joe Martin-a( police) hnenah \anpuina a va dil a. Boxing coach ni bawk Joe Martin-a chuan Ali-a hawiher leh pianzia a hmuhin boxing lama lut turin a lo sawm hmin a. Joe Martin-a kaihhruaina hnuaiah chuan Ali-a kha boxing khawvela mi ropui leh hming dai tawh ngai lo turah a inchher chhuak ta nghe nghe a nih kha. Joe Martin-a kha Ali-a tan hruaitu leh hotu nih a kawp nghal a ni.
Kan sawi tak ang khan, mite zaizapa hmahruaitu leh hotu tihte hi awmze hrang leh mawhphurhna pawh dang daih ni mah se, mi pakhatah a inbilh khawm thei fo va. Chuvangin, hruaitu tih leh hotu tihte hi thuhmun rengin kan hmang fo \hin reng a ni. Mi ho khawm thiam leh fing, rorel leh hmalak thiam, mize dik leh rinawm, tlawm hun leh huai hun hria, mi inpe zo leh a \ul anga hmahruai zar zar theite hi pawl(organization) chang ni lo, \hianzahote pawhin kan mamawh ber, hruaitu leh hotu nih tlingte chu an ni e.
____________________________________________________________
4/12/11
CHANMARI WEST vrs FOOTBALL
-Mangheta Ralte
Kan ngaina, kan tuipui, kan buaipui, kan insual phah, veng pumin kan hmingchhiatpui tawh. Zep thu a cheng lo; kan veng baka Football-a rualawt leh ngaisang hi Zoramah hian an awm bik dawn em ni? Chuti chung chuan Mizoram pum huap inelna lian thamah Champion chu sawi loh, Final tak ngial pawh kan la lut lo hi chuan ngaihtuahna a tithui duh hle mai. Inter-Village a ni emaw, Central YMA buatsaih a ni emaw, tournament lian tham kan hmachhawn dawn apiangin – “Champion tura rinkai pawl kan ni” “Players en chuan kan Veng aia tha an awm bik lo” tiin kan inhmu lian ve viau. Mahse…… kan veng aia thiam bik lo leh tha bik lo nia kan hriatte’n Final an khel a, an Champion leh mai thin. Engvang nge ni ta ang le?Football lam zirmi (expert) ni kher lo tan pawh he zawhna chhanna hi chu rilruah a lo lut ve nghal mai a. Mahni hmuh leh hriat phak tawk atangin chhan tum ta ila. “A che che sih hlawkah” tih ang deuh khan “A hua hua chu in ni mai” Football-a hmasawn tur hian, Players, Coach, Manager leh Organising Body (Sporting Club/Football Sub-Committee) te hian mawhphurhna hran theuh kan nei a, tun tumah chuan Players bikte’n kan TIH TUR leh TIH LOH TUR te lo tarlang dawn ila.
i) MAHNI THUNUNNA : Kan veng Football players thenkhat (a tam zawk mah) hi chu an Discipline a tha lo a ni satliah mai lo va, Discipline hi an awmzia an hre fuh lo hrim hrim niin a lang. Coach emaw, players dangte emaw thlir mail ova, mahni inthunun (Self-discipline) hmasak a ngai. Thununna hnuaia awm thei lo mi chu eng kawngahmah a hlawhtling ngai lo. Field chhung leh pawnah mahni inthunnunna tha tak kan neih hma chuan kan inkhelhnaah hian kan hlawhtling ngai lo vang.
ii) TUMRUHNA/INPUMPEKNA: Football khelh hi intihhlimna ang vel chauh va ngai kan Veng Football Players zingah hian kan la tam mai. Peih chang changa chauhva Practise tur emaw kan ti a, kan tum a hniam tlat. Tournament khelh dawn pawha Champion tumna tak tak rilru pu miah lo, khel ve mai mai kan la nit lat hlawm. Tournament khelh tum ve si, chhuanlam kan ngah lutuk te hi inenfiah a tul khawp mai. Practise aia ngaihpawimawh, kan eizawnna leh tul tak tak ni si lo, kan ngah lutuk. “Birthday, Pass lawm, Mo lawm” tih vel, kan tel lo pawha miin an tih theih reng hi kan ngai hlu lutuk a, “Veng/Club aiawha khel tura thlanchhuah bik kan nihna hi kan hrethiam ngai lo. Hetiang rilru pu chung ringawt hi chuan hlawhtlinna hi a la hla deuh mai thei.
iii) NUNGCHANG/RUIH THEIH THIL: Tournament khelh dawn apianga Veng mipuite khawngaihna dil a, VEHBUR khawn thin kan ni. Players te hian kan theihtawp kan chhuah phawt chuan veng mite hian min tanpui an inhuam. Chutih a hnekin, kan Football pet tur leh kan Ballboot bun tur leina tur pawisa thawhtute hmaizahna nei map lova khawlaia kan han rui thle mai thin hi chu veng mipuite rilru hi a NA thin asin. Chak loh apiang maia “Chumi khami chu nizanah a rui em a nih kha” tih te “Practise an kal thatchhe em alawm” tih chhuanlam ngaihthlak hi veng mipuite hian an kham tawh asin. HARH A HUN TA. State aiawh, Department Players leh 1st Div. Players kawl ve reng chunga hma kan sawn thei miah lo hi Players zawng zawngte hian kan mawhphurhnaah i ngai theuh ang u.
Heng kan sawi bak pawh hi Players te hian tih tur leh tih loh tur kan ngah ang. Mahse heng chauh pawh kan hriat leh kan zawm hian hmasawnna chu a ni reng reng. Chutih rual chuan Players te in lo thawhrim tawhnate kan hriatpui che u. Tih tak meuhvin, tih tak meuhvin players te hian i bei ang u. CHAMPION NO MAWI hi kan ban phakah hian a awm ve reng a, mi veng ta tur a ni bik lo. Mahse a dawngtu turte hian a MALSAWMNA dawng thei zawng hian kan nung lo mai zawk a ni. “Miin a theh apiang, chumivek chu a seng bawk dawn si a” (Galatia 6:7) tih ziak a ni si a.
____________________________________________________________
27/11/11
MIZOTE LEH MIN HUALTU HNAMTE
 - Zova Tochhawng.
Hnam tinte hian khawsak phung, ei leh in, silh leh fen leh ngaihhlutzawngte kan nei hrang fir fer hlawm a. Hei hi, khawvel hnam hrang hrangte ze bil leh danglamna chu a ni reng a. Tun \umah hian min hualtu hnamte laka Mizote kan danglamna langsar zual deuh deuhte kan han thlir kual den den dawn a ni.
CHAW BEL   :   Mizovin silvar kan tih ve mai, aluminium bungbel la awm hma kha chuan Mizote leh min hualtu hnamte paw’n eisiam nan lei bel mum leh lei khuhhriang kha kan hman ber a la ni vek hlawm a. Vai siam(company siam tihna) silvar bel lo chhuah hnuah pawh Mizote chuan bel mum kha kan lo ngaina laklawh tawh a ni chek ang chu, bel mum ngata chaw chhum tur emaw kan la ti fan a. Cooker kan tih bel \hami lo chhuah hnuah pawh a hmang pha lote chuan bel mum hlira chaw la chhum \ang \ang zelin bai leh tlak chhuan nan pawh loh theih lohva hman ngei turah kan la ngai fo mai.
Kan chheh vela hnamte erawh chuan dekchi belin chaw an chhum a, a hminah a tui an thli mai \hin a. Antui leh hmeh dang siam nan pawh dekchi an hmang tlanglawn ber bawk. Kan chhaka Kawl kan tihho phei khi chuan aluminium bel mum hi an siam ve lo hrim hrim niin a lang.
EI LEH IN   :   Tun hma deuh te kha chuan Mizote chuan chaw kan eiin kan kutphahin chaw kan \ham \awk a, kan kaah a bengin kan beng lut \un \un a. Vawk pui koham ang hrimin kan \hial ri leh bawrh bawrh bawk \hin. Zung\anga chaw \hamte pawhin chaw kenna zung\ang pali zet kaa rawlh lutin kan bar ber \hin a. Fiana antui kan hawp paw’n a sutin kan sut ri hruih hruih a, \henkhat fian khel ri rup rup tawk lah kan bo nahek lo. Min hualtu hnam hrang hrangte erawh chuan zung\ang pangaa chaw \hamin zungpuiin an hnawl lut a, ka chip hmanin an \hial mai \hin. Antui pawh chhum tawp ni lovin an siam a, ri lo leh fian seh rup rup lovin an hip lut mai \hin.
Tin, chawhmeh lam pawh sahriak lam kan lo tlakchham \hin vangin chhum, tlak leh baite hi siam dan phungah kan neih a. Hriak(tel) lam kan hnianghnar ve hnu pawhin Mizote hrawk chuan a chhum lam kan la ngaina ber fan a. Chawhmeh tam tawka chhum hnur te, kan pawh hawp theih tura tui nei puauva kan te kan ching a. Kan chheh vel hnamte chuan tel mawm \ha tak leh hmuihmer dangte telhin tlemte, tui takin an siam mai \hin a. Sa te pawh tlemte tein an siam a, an hmeh zing thung mai \hin. Mizote anga ei ngheng leh in ngheng ang hi an ching ve meuh lo.
TLEREUH   :   Tlereuh kan tih mai zungbun, \hi, bengbeh leh ngun lam pawh khawvel ram dang chu sawi loh, min hualtu Kawl, Manipuri leh Vai kan tih maihoten an uar hle laiin Mizote chu min thlawh khum lehpek a. Tuna kan pitar leh putarte vanglai phei kha chuan inneih zungbun atan pawh hnang kual te an inbuntir mai mai \hin a nih kha. |hihna leh kartut(cartridge) ruaka siam dar zungbun pawh an la ngaihlu em em a, hla thuah pawh an hmang awl lo \hin. Chung hun hma daih a\angin kan chheh vel hnamte chuan tangkarua(silver) leh rangkachaka siam tlereuh an hlut tak zet tawh a. Pachhe ve tak takte pawhin kutni vangthla leh hun pawimawha inbel atan te, sum dah \hatna atan te an lo kawl im em tawh a. Nei lo deuhte tan pawh rangkachak tui luan tlereuh hawh theihna dawrte hial a siam \hin.
‘85 kum, rangkachek kan chher tirh lai pawh khan rangkachak ngainat nachang hria an nupuite rawn kalpuitu pa tam tak chuan, “Khang ai chuan sa leiin ei nghek ila, a manhla zawk daih ang,’ tih kha an thu chhakchhuak a ni fo. Min hualtu hnamte leh ram changkanga mite nen chuan kan danglam kher mai.
TAWNG   :   Kan leili inran hleizia hi sawi kan tum zawk chu a nia. Min hualtu hnamte fiah fuk fuk lo leh rang fea an dak zat zat laiin Mizote chu fiah fuk fuk leh muang churhin kan \awng chut chut a. Mi tam tak phei chuan intihrinawm nan leh inlak thupui fun nan muang ban cherhchawrha \awng kan la ching lui zui lehnghal a, nghahlelhawm fe fea \awng kan tam fe \hin chu a nih hi.
Vai \awng emaw, Kawl \awng emaw, Sap \awng emaw pawhin, ‘Chaw i ei tawh em?’ han ti ila, an mahni \awng dan nena khaikhinin kan \awng muanzia chu a lang chiang thei khawp mai. Thil mak tak pakhat chu \awng muang na na na chu kan che leh thil ti vel pawh kan muang fan deuh dulh zel a, thil zir kawngah pawh kan thluak a muang deuh nge nge zel hi a ni. Vai leh kawlte chu bazara tomato leh alu ilo an han thlang te hi ar buh chuk ang maiin an mal zat zat \hin a. Mizote chuan peih lo chung chunga ti ang hrimin kan mal chut chut \hin. Khawvel hnam upa leh changkang, \awng muang chuar chuar leh che muang \uih \uih an awm ngai loh danah hian Mizote hi kan la changkang tawk lo em ni tih hi ngaihtuah tham fe a tling awm e.
HMUNPHIAH   :   Hmunphiah kan hman danah pawh Mizote chuan a mumin kan tel tawp mai \hin a. Min hualtu hnamte leh khawvel hmun danga hnam changkang zawkte chuan eng thil pawh hmunphiah atan hmang se, tel mum ngawt lovin bawlhhlawh hui tam zawngin an phiar/cher phek deuh zel chu a nih hi.
Hmunphiah sawi takah chuan kan chemte hman dan te pawh hi a danglam bik ngawt mai. Mizote chuan thil kan velin kan \ang chhung lamah chemte kan hui lut zut zut a. Kawl, Vai leh Sapte chuan an \ang pawn lamah an nawr chhuak zet zet thung \hin a nih hi.
Kan han sawi den den tak, min hualtu hnamte leh khawvel hnam dangte aia kan danglam biknate kha a \hat zawk leh zawk loh lam sawi tum kan ni lo va. Kan pi pute’n hnam dang leh ram dang tlawh pawh lova an lo inkhurkhung \hin vanga kan khawsak phung leh ngainatzawng danglam bikzia kan tarlanna mai a ni a. Chhawm nuntlak a awm chuan chhawm nung zel ila, sim ngai a awm pawhin simin inzir thar zel ila, raltiang kan kai theihna kawng a ni thei hial awm e.
____________________________________________________________
20/11/11
KAN RAM LEH HNAMIN YMA-TE MIN AU
- Lalchungnunga 
Kan rama Association hrang hrang sangthum chuang awm zinga Mizo zawng zawng huap p^wl awmchhun chu YMA hi a ni. Kristian missionary-te leh ringtu hmasaten an lo din, p^wl ropui leh zahawm hi Mizote t^n rohlu a tling a ni. YMA mamawh lo khawpa hausa leh milian an awm theiin ka ring lo. Amite hmanga Pathian in a din a nih miau avangin nang leh kei tel lo pawh hian a kal mup mup zêl ang. Politics chirh intheh tawnna boruakin a tihchhiat kan phal tur a ni lova, eng party leh p^wl mah an inrawlh kan phal tûr a ni hek lo. He p^wl zahawm hruaitu apiang di a dintu hian a phatsan ng^i lova, a hruai zêl \hin a ni.
He p^wl hian he ram leh hnam tan hian agenda pawimawh tak a nei a, chu chu a chhe lai siam\hat a ni. Kan khawtlang nunah nunze m^wi chauh ni lo, chhiatpui tham nunze m^wi lo a awm ve tlat avangin, a m^wi lai inzirtir uar a, a chhe lai siam\hat hna kan thawh a ngai a, chumi thawk theitu chu YMA memberte kan ni.
October ni 11,2011 zing dar 8 velah Baptist kohhran nu pahnih, Lungsen ami leh Lunglei ami inthlahrung takin an lo lêng a. Ka lu chunga kut nghatin rei tak an \awng\ai a, an \awng\ai zawh chuan "Aizawlah kal ula, mi 3 hnenah ka thuchah hi an beng bul ngeiah va hrilh rawh u", Pathian in min ti a, 3 zinga pakhat chu Central YMA President hi i ni. Pathian thuchah chu 'he ram hian tuna vei thama a ngaih loh, hnawksak tham leh ngaihmawh thama a ngaih lohte hi ala chhiatpui ngei d^wn a, chumi vêng tur leh he hnam tungding tur hian YMA hi hmanraw pawimawh in ni, inti chak ula, he ram leh hnam chhan tur hian ding tlat ang che u' tiin an thu dawn chu min rawn hrilh a ni. Chaw ka eitir d^wn a, a upa zawk, (kum 65 vel) chuan chaw a b^r thei ta lo. A lu chunga kut nghata \awng\ai turin min ti a. "Lalpa, ka pîte hi i rawn tirh nge, tu tirh nge ka hre lo, nasa taka i hming lamin an au si che a, thudik min hriattir ta che" tiin ka \awng\ai ve a, nilêng in ka rilru-ah an awm a, kan ram dinhmun nen inmilin ka hre ve tlat a, ka ringhlel lo.
Kan ram leh hnamah hian a \ha lam tam tak a awm a, a \hate chuan a chhe lama min hnuh dawn loh avangin a chhe lamin a chhe leh zuala min hruai zel loh nan leh \an lak a \ul si zia kan hriat chian theih nan tun hunah hian a thim z^wngin ngaihtuahna kan hmang a ni. Kan ngaih leh kan mamawh avanga kan koh luh ni lo, Tuikukho hi kan zingah an awm rei ve ta hle mai. Hnam sual leh huaisen tak an ni ngai lova, mizote min zah a, keini pawh hian kan l^wm riau-a, fiamthu-ah Tuikuk thufing kan nei \euh mai. Hruaitu tl^ktl^i lo an neih t^k avanga mahni inbum chawp a kan ram tlan chhuahsan, lo luh leh duh si, chhuanlam eng eng emaw siam chawpa harsatna siam reng an ni a, min zah ta lo hle mai. R^wng tak taka 20 chuang min thah tawh hnu pawha kan la ngawi reng hi (i) Pathian thu kan ^wih êm v^ng nge? (ii) Kan hlauh v^ng nge? (iii) N^ kan tih loh v^ng nge ? (iv) Kan ngaihsam v^ng? Rilru tina êm êm \hintu chu a vun v^r leh a vun h^ng, kan rama Burma mite chanchin zir chianga lo kal \hinten YMA te min k^wm tel ziah a, thil \ha lo rawn tawlh luh chingte kan huat thu leh \ha taka awmte chunga kan ngilneihzia kan sawi \hin chunga Mizote (abiktakin YMA te) nasa taka an demthu an ram an thlen hnu a an sawi/ziak leh \hin hi a ni. Tunhnu-ah thudik kan hrilh awih lova, an d^wt sawi an pawm z^wk a nih chuan hêngho hi lo kawm chi ni tawh lovah kei chuan ka ngai. Ram hausate laka tl^ktlum duh av^nga kan \hatna haidera, d^wt phuah chawp hmanga min hêk sim thei lo khawchhak mikhual ch^mreite leh rawn lehl^ng \hinte hian Mizoram hi hrehawm an ti a, sual min ti a nih takzet chuan chhuahna d^r kan vuak hma hian thlawk chhuak rang teh se.
Kan Conference thurêl bawhzuiin kan rama hnamdang dan lo leh phalna nei lova sumd^wngte fimkhur takin kan endik a, Vai tumah kan hau lova, an bungrua engmah kan khawih lo chungin "YMA ten Vai d^wr an suasam, kut an thlak" ti-a d^wt hmanga inti lung^wi lo chawpin September ni 19,2011 khan Mizote d^wta min puhtu Vai p^wl hrang hrang 35 laiin Silchar-ah kawng an zawh a nih kha. Kan chêt dan hrechiangtu an mi leh sa, Aizawla awmten thudik an hrilh chungin an ^wih duh lo. An sum hn^r kan ni chungin kan lakah \hat an tum thei lova, \hatna rêng an nei duh lo. Min tihnawktute beih nan hian Nuchhimi chhungten Hmuichukchuridûni-nu chunga phuba an l^k dan kha i entawn ang u.
Mizo nunze mawi hrang hrangte uar taka inzirtir thar zêl tur te, kan khawtlang nuna a chhe lai siam\hat hna \hahnemngai taka thawk tur leh hnam dangten tihchhiat tuma nasa taka an beih mêk chhan turin nang, Mizo nula, nang pawh Mizo tlangval i ram leh hnam hian RING TAKIN a au ta che a ni.
(He thu hi CYMA President kalchhuak ta Pu Lal Chungnunga’n YMA Gen.Conference, Kolasib a  thu a sawi atanga lak a ni.)
KUM DIK TAK SAWI A THA  
Mizote hi kum kan nghah hle a. Kan pian kum dik tak bakah hian, School kum, Ration card kum, driving licence kum, Service kum leh infiamna kawnga khelhna tur a zira kumte etc. kan nei a. Hei hian thui takin kan zia a tarlang a ni. Heti tak maia mi pakhat pawhin kum kan nei hrang nuaih mai hi eng emaw laklawh thil leh tihsual palhte chu lo awm ve bawk mah se, a tam ber hi chu hre reng chunga kan tih sual luih, kum kan ziah danglam avanga ham thatna kan hmuh theihna tur emaw a ni tlangpui thin. Hei hian mahni hmasial kan nihna a tarlang a, Mizo hnam lo la awm zel turah zirtirna tha lo tak tuhin, rah chhe tak a chhuah mek niin alang a ni.
Thil danga kan rinawm leh rinawm loh chu thu dang ni se, kan kumah pawh kan rinawm loh chuan thil danga rinawm tura in zirtir leh inbeisei chu a harsa hle ang. Tunah pawh hian sorkar hnathawk zingah an kum an ziak dik loh avanga pension hun tawh tak si, service la ngah viaute pawh eng emaw zah an awm. Tam tak chu hre reng chunga tilui an ni ang a, tamtak erawh a ziaktuten duhsaknaa ngaia an lo tihdanglamsak leh an ni pawhin a pawina leh pawi lohna pawh hre chuang lo va an lo pawm liam ve mai maite pawh a awm bawk ang. Indem vak hleihtheih a nih loh laiin a dem awm ber lai chu hre lo va lo tisualtute pawhin an hriat tawh hnuah tal chuan tidik ta sela, a dik lo tih hre reng chunga pawm tlat hi a dik lo lian ber chu a ni zawk.
Infiamna chungchangah pawh tun hma atangin kum bithliah awm ang chiah kan fair lo hle tih chu infiammite hi a hre chiangtu ber an ni a. A bul atanga dik lo taka ti chunga thianghlim taka infiamna kalpui tum hi chu tui nu thal fim tum ang deuh chauh a ni. A thal tur ber a nut miau chuan a thalna lam chu eng pawh hmang ila a nu sa tawh hrim hrim. Dik tak leh fel taka ti tur chuan a to bul a dik a ngai. Kum bithliah awmah kum dik lo kan inhnim phum avanga lawmman pakhatna lakte hi thil zahthlak a ngaih tur a ni dawn lawm ni? Exam-naa entawna pass a, pakhatna hial nih hi a ropuiin a zahawm em ni, hengte nen hian engnge a danglamna? Heng kum dik lo chunga kan teltirte rilruah hian engnge kan tuh a, engnge kan zirtir? Thil tha leh hmasawnna kawngah an rilru a hruai miah lo vang. Eng ang pawhin lo puitling se, pawisak neih lohna, sorkar dan leh hraite palzut hreh lohna leh mahni inthiam tlatna kan tuhsak dawn a sin. Infiamna kawngah pawh hian lawmman latute an ropui a, chawimawi an phu em em laiin, dik loh avanga lawmman laksak leh ngai nihte hi thil zahthlak leh mualpho thlak, infiamna khawvel titawptu a tling.
Mizote hian kan zir tur pawimawh tak chu khawiah awm ila, eng pawh ti dawn ila, kan kum zat dik tak nih ngam hi a ni. Kan kumin min hnawl a nih chuan hnawhchhuah kher kan nghak tur a ni lo, mahnia inthiarfihlim ve mai tur a ni. Mahni nih lohna puia lan ropui ai chuan mahni nihna ang anga lan ngam hi a ropui zawk. Hei hi kan hmasawnna pawimawh ber pawh a ni.
( He thu hi Article awm tho mahse tunlaiin Under 17 leh Under 13 Football tournament khel turin kan inbuatsaih mup mup bawk nen, thahnemngaih thil ah ka han thai lang hram a ni e. Editor.)
____________________________________________________________
13/11/11
RUIHHLO DO
( Kumpuan ah nei lo mah ila a pawimawh) 
- Dinga ‘T’
Mizoram Presbyterian Kohhran Inkhawmpui lian ber dawttu Presbytery inkhawmpui hman zawh taka  thurel hrang hrang zingah Zu leh Ruih theih thil dang do kawngah nasa zawka tanlaka a tul anga YMA thawhpui dan synod-in ngaihtuah se, tihte pawh a tel a ni a. YMA Ceneral Conference lo awm tur Agenda-ah hian Kum puan tur rawtna hrang hrang zingah ‘Ruihhlo do’ tih pawh a tel ve leh bawk a.Marawhchu kan hriat angin thu a kal lut ta lo nge thlan tur pahnih zinga pakhat zawk Ram leh hnam humhalh tih chu kumpuan ah neih a ni ta zawk a ni.
YMA-in Ruihhlo do kum an puang tawh a, Zu leh ruih theih thil dang dangte a tawmimin a zalen lo hle a, man leh thubuai siamsak pawh tamtak an awm a. Chu tih laiin a dotute lam atangin eng emaw chet hleihluakna leh nunna hial inlaksaknate a awm bawk a. YMA-in ruihhlo do kum puana a han neih loh chuan ruihtheih thil chi hrang hrangte chu a rawn pawng leh ta tial tial tih hi hai rual a ni lo. YMA Ruihhlo do kha sawiselna leh fakna pawh atam hle a, chu tiang karah chuan YMA chuan an kum puan a nih angin an kal hmiah hmiah a. Sawiselna leh demna hrang hrang pawh an tuar nasa hle a ni.
Hmasawnna leh thil tha lo inher chhuak tur hian dem leh sawisel hi a hlawh duh khawp mai. Hei hi chu Khawvel huapa thil thleng a ni a, keini ramah pawh a thleng ve thin a, a lo la thleng zel ang. Ruihhlo do pawh thil tul leh pawimawh, khawvel pawhin a kalpui lai reng a ni a. A tuar nasa apiang tan do nat leh insenso pawh a ngai thin a ni. Keini pawh a tuar nasatuah kan tang a, a do tura tha thawh nasat leh insemso pawh huam lehzual turte zinga mi kan ni. Tunah chuan Kohhran inkhawmpui hial pawhin Agenda-ah neihin an passed tawh a, YMA leh Kohhran thawhho dan turte thlengin ngaihtuahna a awm mek a ni.
Beihpui thlak tur hi chuan thawhhona tha hi thil pawimawh tak a ni reng a. Thawhhona tha a awm loh chuan ruahhmanna tha tak pawh hi tih puitlin lohvin a awm fo thin. Tunah hian YMA hian Ruihhlo do kum hi a puang leh dawn nge thil dang a puang dawn tih kan hre lo va, khawmpui thu thu a ni a. A enga pawh hi kum puanah neiha, a hlawhtlinna atana pawimawh tur chu thawhhona tha tho a ni. Kan ram dinhmun kil hrang hrang atanga thlirin ruihhlo-in min tihchhiat nasat dan leh min tihbuai nasat dan hi kan hre theuh a. sawi thui a ngai lo. Sorkar chakna te leh pawlho chakna hrang hranga ruihhlo kan dona kawnga hlawk ber nia lang chu Kum puan kha niin a lang. Thil dangah pawh kum puan hi kan uarin sawt pawh kan sawtpui em em thin a. Heng aia hlawk lehzuala kum puan hi hman tangkai lehzual theih dante pawh a awmin alang a. Ram pum huap thila inzirtirna ngai leh nawr kan duh ang chiah hi chuan pawl hrang hrangte hi tangrual zel ila. Kuminah YMA-in khawmpuia ruihhlo do kum apuan tak loh ah chuan KTP/TKP-te, MHIP, MUP, MZP leh kum puang thin dang zawng zawngte hi chuan kum puan dang nei lovin, ‘Ruihhlo do kum’-ah puang ta vek sela, kil hrang hrang atanga kan hmalakna chuan awmzia a nei lehzual ngeiin a rinawm. Kum puan chungchanga Co-ordination Committee fel takte pawh siamin kum dang zel atana kumpuan hmanga thawhhona turte pawh a ngaihtuah zel theih dawn a ni.
Ruihhlo do kum hi puanglo pawh ni ila, ruihhlo do hi kan thlahthlam thei lo, kan hma lawkah hunpui a lo inher chhuak leh dawn. Kan do loh chuan a tlawm zawkah kan tang ngei ngei dawn a ni. Chuvangin ruihhlo do hi kan tih ngei ngei tur a ni.  Ruihhlo kan tihin a huam tur chinte pawh bithliah fel taka siam a pawimawh ang. Khaw hrang hrang leh veng hrang hrang ruihhlo huam chin a in an loh zung chuan eng emaw ho te vangin thawhhona a chhe thei a ni. Kum kan puang emaw puang lo emaw ruihhlo do tur hian Mizo mipuite hi eng lai pawha kan in peih a, kan inhuam a, kan chet chhuah hi a ngai a ni.
____________________________________________________________
6/11/11
CHIMRAL
- K.Rohlupua (Rotea)
    Mizoram State zimte, zofate luah mek chanchin hi tawite in ziah ve ka chak deuh a, India ramah hian, State-34 kan awm mek a,Mizoram hi Sq. km. 21,081 niin, mihring 10,91,014 kan awm a(kum-2011census). Tichuan , kum-2001 a a lan danin in ding zat chu 1,76,134 a ni bawk. Aizawl atangin Silchar, Assam hi kms 180 a ni a, khawchhak lamah Champhai, Zokhawthar - kms 242 nikhatah a thlen zung zung theih a, a zim hle a ni.
    Kawng hrang hrangin i han thlir dawn teh ang.
    Sakhua na lamah : 2001 census
    Kristian -7,72,809
    Hindu - 31,562
    Muslim - 10,099
    Sikhs - 326
    Buddist - 70,494
    Jain - 179
    Others -2,443 . 
    Hetiang hi kan zoram dinhmun chu a ni a, chimral a hlauhawm i ti ve em le?!! Keini ai tam zawk vai ram atangin Company chi hrang hrang ten thalai te hip nan hma an rawn la mek zel a, zofa te hi hnam intodelh lo tak mai kan ni a, karkhat vel Silchar ah kawng an dan a buai mai thin kan ni tih hi tumah hrilh kan ngai lemlo, kan hretlang vek. Central YMA 2011 khawmpui in “Ram leh hnam humhalh” a rawn puang leh ta. Aizawl leh Mizoram hmuntina in leh lo nei te hian hnamdang in luahtir lo ngam ila, in luah tur a awm loh chuan zoram a chen ve reng theih a ni lovang.
    Nupui pasal thu ah:
    Zoram zimte khua/veng - 988 awmna ah hian mizo mipa ten hnamdang hmeichhia nupui atana nei hi chhiartham lek an awm pheuh pheuh a. Mizo hmeichhia te erawh in hnamdang mi pasal atana nei erawh chhiar mawlh mawlh tham an awm. He thu hi ka hrechiang tawk hle a ni. Sum leh pai kan duh si a,kan sum leh pai duhna te hian min tichhe mek chu a nih hi. Mizoram hi tute ta nge? tute enkawl zel tur nge ni ang?  han dawn ve vang vang teh le!! Kum 1788 atangin India Independents 1947 thleng khan Mizoram hi kan pi leh pu ten, an tuchhuan lo awm leh zel turte tana, theihtawpa lu chhum leh ban chhum huam a, min lo humhalh sak avangin, nang leh kei - vawiin a thlamuang taka la awm thei hi kan ni asin. I tu leh fate ro awmna zel atan hian theihtawpin nang leh kei hian kan ram leh hnam hi kan humhalh dawn lawm ni? Hei lo hi khawilai nge ram i neih le? chimral dan hi kawng hrang hrang a awm a, tlem tarlang ila.
    Tawng thu ah, Sakhuana thilah, Chetziaah, Ei leh in ah, Economics ah,.Zirna lamah, Incheina thil leh adang tamtak sawi tur  a awm thei ang. Engpawhnise, kan mizo hnam culture kan ngaisang lova, kan hlamchhiah ringawt ang te sum lam ah te, intodelh loh avanga hnam tenau chinral a awm tawh te chanchin kan hre nual tawh awm e.
    A tawp berah chuan, Zoram dung leh vanga kan mizo pui duhtak te u, Zofate a darh zawng nilova, chhak leh thlanga mite insuihkhawm a awm in, hnamdangin min chimral mai hma hian, mizo takin lungrualna zion tlangah harhna thu puangin zofate insuihkhawm zai i rel ang u.
____________________________________________________________
30/10/11
MUSIC  leh Hringnun
- L.S. Pachuau V- Section
    Music han tih hian, Mizo tawng chuan rimawi emaw, awmze neia ri siam, tihna a ni deuh mai a. Mahse, ‘music’ (rimawi)  chu a ngaithlatu bengah a innghat in ka hria. Entirnan, zanlaia naute tap ri chu thenawmte tan chuan bengchheng a ni thei a. Mahse, a hmangaihtu, a bikin a nu leh pa te tan chuan rimawi a ni thei bawk a ni. Tin, music hi hla leh a remna (instrument) hmanga teh deuh ber a ni a. A awmzia, a hlutna, a thil tihtheihna leh a tobul chhui lo hian thenkhat chuan kan sa liamin kan tum (play) liam ve mai mai te hi a ang deuh thin. Tin, music hian mihring nun a tibuai thei hle bawk a. Abikin ‘Satanic music’ kan tih hian  a diklo lamah mihring nun a kaihruai thei bik lehzual a ni. Mahse a tangkaina leh a thatna lam a tam zawk avangin a thatlohna lam chu sawi vak ta lo ila. (Music tiin dah zel tawh mai ang)
    Music lo chhuahna bulpui ber hi chiangkuang taka han sawi fak tur a awm lemlo a. Keini, Kristiante chuan Pathian siam a ni tih ah hian kan innghat mai a. Mahse, mihringte hian engtik atangin nge kan hriatchhuah/hmuhchhuah a, engtik hunlai atangin nge kan hman tan tih erawh inhnialna leh ngaihdan hrang hrang a tam mai. Kum 50,000 vel kalta a Africa rama lo chhuak tanin vawiin thlenga kaihleh leh tihdanglam chhoh zel nita a sawi an awm a. Drums (a vuaka vuak chi) hi music lo chhuahna hnarkaitu pakhat ni a ngaih theih a ni bawk. Themthiamna  (Art) sang zawk atanga thlira music tobul sawi chhuaktu hmasa bertu chu, Dire Straits hla, ‘Money for nothing’ tiha, “Banging on the bongos like a chimpanzee,” hi a ni. Hei hi zawng chikatin Bongo (khuangte chikhat) a vuak sawina mai a ni a. Mahse, ngaihtuah chian chuan a ril angreng khawp mai. Tin, China rama phenglawng chikhat, saruh atanga siam, kum 9,000 vel kalta a mi kha hmuhchhuah a ni a. Tin, hetiang ang tho, kum 35,000 vel kalta a, Mammoth, sai chi khat ruh atanga siam, tunlai 4 note scale - do,re, mi, fa,- ri ang ti ri chhuak thei hmuhchhuah a ni bawk. Indian music pawh hi, Second Millennium BC, Vedic Period hunlai atanga hmuhchhuah a ni a. Tichuan, chuan ‘Raga leh Tala’ (hunbi neia vuakkah dan) tih hming chawiin awmze nei zawka siam  chhoh zel a ni ta a ni. Entirnan, Rag Bilawal hi ‘Bilaval that’ ah chuan a hmasa ber niin, Hindi/Urdu tawng ‘Rag’  tih hi Sanskrit tawng, ‘Raga’ atanga lak chhuah a ni a. A awmzia ah chuan “lungrun tak" tihna a ni mai a. Tin, rag hi a ngaithlatu tana lungrun tak leh ngaihtuahna tihthohna chikhat ni a ngaih a ni bawk a ni – ‘Bhilaval That’ - Sa Ri Ga Ma Pa Dha Ni – C D E F G A B - hi Hindustani Musical Mode, western Ionian Mode (major scale) nena intluk/inang chiah a ni. Tin, a dang tamtak  pawh hun rei tak ata tawh ziaka lo dah thlip thlep tawh an ni a. Hei lo pawh hi a dang han sawi tur tamtak a awm a ni.
    Keini Mizote nunah pawh hian music (rimawi) hian sulhnu chhuitur a nei hnem khawp mai. A bikin, Pathian emaw mihring aia thiltithei awma kan rin biaknan hla hi kan hmangin, heihi hla lo chhuahna hmasa pawla ngaih a ni bawk. Mizo hla hmasa ah pawh, “Pi biakin lo chhang ang che, Pu biakan lo chhang ang che,” tih kan nei a. Tin, Mizo history han chhui letin, hla hian indona te pawh a lo thlen hial a ni tih a lan theih na chu, hmar lam Sailo lal Vuta khaw thar kaina turah Lalpuithanga, Chhim lam Zadeng lal chuan a lo kai khalh a, mahse a awm hlen ngam loh avangin Chengteah a let leh a, Chu chu Vuta chuan, “ Buan hmun paiu ang pawm tawh hnu, Chengteah lam ang let e. Lalpuithang lema,” tih hla hmang hian a tihel ta a. Chhim leh hmar indona a lo chhuah phah ta a ni.
    A dang leh ah chuan damna lampang atan pawh music hi hman a ni bawk. Greek mithiam Pythagoras-a, 570 BC vela mi chuan, “Music in mi a ti dam thei,” tih thupui a hmangin taksa leh rilruna tihdamnan music a hmang nasa hle tih hriat a ni bawk a. Tin, music sawi dawn tak tak chuan, Johannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart, Wolfgang Amadeus Mozart ti a kan hriat lar zawk, Austrian composer, 17th century hunlai ami hi hmaih chi a nilo. Ani hian music 600 vel a phuah a, he a music phuah thenkhat atang hian  French damdawi lam zirmi Dr. Alfred A. Tomatis chuan kum 1991 khan “MOZART EFFECT” tih a hmuchhuak a. Hei hian Mozart-a music ngaihthlak atangin thluak lam tihdamna leh a tihchakna ah nasa takin kawngro a su tih a hmuchhuak a. Tin, Mozart Effect hi natna tihdamna leh thluak sawizawina atan khawvel hmun hrang hrangah hman niin, result tha tak a chhuah bawk a ni. (Hrechiang lehzual duh tan internet ah Mozart effect hi a zawn theih a ni).
    Bible lam han thlir pawhin music chu a hmasa pawlah tarlan a ni tho tho a. Genesis  4:21 ah chuan, “ A nau hming chu Jubala a ni a: ani chu tingtang leh phênglawng tumtuho zawng zawng thlahtu a ni,” tih ziak a ni a. Tin, Hebrai-te kha music ching chhuaktu hmasa an ni a. Chubakak, Tui let khan music a titawp in a tirem lo tih a hriat theihna chu, Genesis 31:27 ah tho, Labana khan Jakoba hnenah, “ Eng vângin nge arûka i tlân bo va, mi kal rûksan a, hlimna te nên, hla te nên, khuangtê te nên, tingtang te nên ka thlahna tûr chein mi hrilh loh va,” a tih atang hian a ni. A Pathian thu leh Kohhran huang chhung atanga han chhut pawhin hla tello chuan harhna te pawh hi a thleng mawh khawp mai. Tin, mitthi/khawhar inah pawh hla sa lova tlaivar hi kanla tichhin meuhlo in ka hria a. Tin, Pathian pawh hian music hi a ngaipawimawh a nih ka rin nachhan chu, tunhma ata tawh hla hmanga Pathianin a pawl leh inhmuchhuak an tam tawh em avangin a ni.
Tunlai khawvel changkang zelah pawh han chhut ta ila, Lemchan (movie) ah pawh background music nei leh neilo hmuhnawm dan inkar chu hla tak a ni. Tin, zai chungchangah pawh, hla a hang a sak ringawt ai chuan a remna nena inchawhpawlh hi a ngaihnawm bik a ni. Nula leh tlangval inlemna ah pawh music hian kawngro a su hnem hle tih hla tam tak atangin kan hre thei awm e. Mobile phone ringtone ah pawh music tello chu kan hmang tha duh meuh tawh lo a nih hi. Chuvangin, music hi mihring nuna hmun pawimawh tak luahtu a nih avangin, a tangkai zawnga nun kaihruaitu ah I hmang zel ang u.
____________________________________________________________
MIZO HNAM DANA NUPUI PASAL INNEIH DAN LEH A KALPHUNGTE
(kar hmasa chhunzawmna) .......pusum an tel thei a, chu chu ‘Pu phir’ an ti. Chu bak chu mantangah phir a awm ngai lo.
    Palal -    Khualkhuaa pasal nei chuan a va innghahna tur ‘Thlen in’ an tih thin atan hmelhriat tha leh bul deuh an zawng thin a, mi tupawh thisen zawnpui kher lo pawh an zawng thei. Chu chu ‘Palal’ an ti. Pasal nei khan duh duha chaw a lam ngamna tur a nih avangin ‘Chawthing zenna’ an ti bawk thin. A ni chuan nu leh pa biak hman loh thil a lo awmin pa chan a changa , pa hminga thil ti thei a ni.
    Ni-ar - Ni-ar hi a pa farnu (a ni) ei tur a ni. Ni dik tak a awm loh pawhin a aiawh zawn chawp theih a ni. Hei pawh hi a duh leh phur nazawngin a lo ei ve ngawt chi a ni lo.
    Naupuakpuan - Mo laizawn a u ei tur a ni.A nausen laia lo pawtu leh awmtleitu a nih avanga eitir thin a ni. U a neih loh pawhin zawng chawp theih a ni.
    Thian man - Hmeichhiain pasal a neihin thian a nei thin a; mahse thian man hi a awm ngei tur a ni chuang lo.
    Zawnchawp Pa leh zawnchawp Nuta - Nu leh pa nei tawh lovin pasal  an neih dawnin Palal eitu ang mai nilo, pa-a vawn tur emaw, nuta-a vawn tur a zawng thei chungte chu ’Zawnchawp Pa leh zawnchawp Nuta’ emaw an ni.
    Nu Man - Nupa inthen tawh fanu emaw, nulat fain emaw pasal a neih chuan a nuin a man a ei ve thin hei hi Nu Man a ni a, man tang a nilo. a hringtu, a nu dik tak chauhvin a ei tur a ni.
    Lawichal - Mo lawi tur hruaitu a ni a, hmanlai chuan mo lawi tur hi chirh ten an lo vawm thin a, chung huna mo chu a tluk loh nana hruaitu a ni. Hmeichhe lam nu leh pain an aiawha mi an ruat hi ‘Lawichal’ a ni. Khualkhuaa pasal neihna-ah pawh mawhphurtu ber a ni. Mo chu a pasal turte ina tha tak leh him taka a lawi theih nana hruaitu pa chan chang a ni. Lawichal man hi mipa lamin an pe thin. Tualchhungah chuan Lawichal man hi pek ngei tur a ni chuang lo.
    Tunlaia Lawichal kan hman dan hi chu fiamthu thawhna lam rawngkai mah mah hian a hriat a, kan pi leh pu te hunlaia a mawhphurhna pawimawh zia ngaihtuah chuan tuna kan hman dan hi chu Mizo Culture tihbawrhbanna lam a pawl mah mah. Lawichal hi fiamthu thawhna tur a ni lova, kan la hmang duh a nih chuan pangngai taka kan hman hi a tha hle. Lawichal chuan Mipa in-a a luh dawn hian, ‘Kha fanu fapa kan rawn lawipui e’ tiin hma  hruaiin an au thin, chu chu a tih tur pawh a ni reng a ni, Lawichalin Sikret man, kuhva man etc. a phut vel hi chu thil tih chi a nilo hrim hrim. Chuvang chuan tupawh Lawichala tang chuan mo kha him taka a lawina tur a hruaithlen kha a tawk fiamthu rawngkai emaw uanthuanna lam rawng kaia thil harsa pui pui phut  kha a tih tur a nilo.
    Man lova innei - Nupui pasala inneih dawna man leh mual awmlo tura palai hmanga mipa chhungte leh hmaichhe chhungte inberema innei hi ‘Man lova innei’ a ni.
    Man bo - Hmeichhia pasal nei tawh, sumchhuah emaw, uire emaw avanga inthen tawh hnuin, a lunglen vangin emaw, chhan dang vangin emaw man pawh phut lovin, nu leh pa remtihna pawh awm lovin a pasal inah lut leh ta sela, ‘man bo’ a ni. Nupa dik tak an ni leh a; amaherawhchu hmeichhung ten man an thing thei tawh lo. A bungraw chhawm erawhchu an chhuhsak thei a, an tuithlar thei a, an inremsiam leh thei bawk.
____________________________________________________________
23/10/11
MIZO HNAM DANA NUPUI PASAL INNEIH DAN LEH A KALPHUNGTE
Hmanlai atang tawhin nupui pasal inneih chung changah  Mizote hian kalphung fel tak kan nei a, Kristian kan nih hnu pawhin engemaw chen chu kan tihdan phungte ti danglam chuang silovin kan hmang chho zel a, Kohhran dan leh Mizo hnam dan kan kaikawp tlangpui, tunlaiah erawhchuan khang hmanlaia kan lo tih dan te leh kalphung hrim hrim pawh hi Westernisation hian a lo ti danglam ta dawrh mai a, Khawtlang nun siamthatna kawng peng khat a nih beiseiin tlem han ziah lan ka dun ve a ni.
Nupui pasal neih dan hi kawng hnihin a sawi theih awm w, a hmasa zawkah chuan inngaihzawnna avanga nupui pasala insiam a ni a, pakhat zawk erawhchu chu nu leh pa ten emaw pu ten emaw an sawi rem hi a ni. Hmanlai kha chuan a hnuhnung zawk khi an hmang nasa mah niin a hriat a, tunlai hunah erawh chuan inngaihzawnna atanga nupa a insiam hi kan tih dan tlanglawn ber chu a ni ta hrih a ni.
INNEIHNA CHUNGCHANG - Mizote hi hmasang atang tawhin palai hmangin mipa chhungte leh hmeichhe chhungte an inberem a, mipa lamin hmeichhe chhungte hnenah nupui man an pe a, hmeichhe chhung ten an dawng a,  hmeichhia chu a pasal tur te in lamah a lawi ta thin a ni, tunah erawhchuan sakhaw puithiam emaw inneihtirtu tura ruat  apiangin an inneihtir mai thin.
Inru emaw, inluhkhung emaw, infan emaw te chu eng chen pawh nupa anga awm dunin fate hial pawh nei mahsela man leh mual in hlanna emgmah a awm loh chuan nupa anga chhiar theih an nilo.
MAN LEH MUAL - Hmanlai atang tawhin inneihnaah chuan mipain a nupui man a pe thin a, chu chu “man leh mual” a ni. Man leh mual hi mihringte inleina a ni lo va, nupui pasala innei turte leh an chhungte ve ve, chhun leh khata insuihkhawmna tura inremna entirna a ni. Chuvangin kawngro nei taka siam a ni.
Man teltu chu pa ber a ni a. Pa ber a awm loh chuan a aiawha pa chan chang apiangin an tel thin, chumi ngei chuan man pawh a sem leh thin. Tunlaiah chuan intih changkanna leh intih remhriatna ni awm takin pasal neitur hmeichhia kha a man an sem tir thin, a then chuan inneiturte pahnih kha hmeichhe man an sem tir bawk thin hei hi chu mibak sawna intih bengvarna emaw intihchangkanna vang mai mai a ni. Mizo nih phungah hi chuan man sem tu tur chu man teltu ngei kha a ni. Man teltu chuan om a chu a theih angin a lawi anga, makchhiat a tawh pawhin a tuam hlawm tur a ni.
Man leh mual hi tangkaa bithliah a nih hma chuan ro thil, thi leh dar te leh sial te an hmang thin a. Tin, bel leh hriamhrei thleng pawha hman a ni bawk thin.
MAN EI TUTE -  Mizo inneihna chungchanga man eitute hi PALAL eitu tih loh a dang zawng chu laina bul tak tak an ni vek a, PALAL erawh hi chu khual khua a pasal nei ten a an hmelhriat tha deuh mo pawh lo tuam hlawm thei tur an zawng chawp thin. Tunlai ah chuan a duh leh phur nazawngin man hi an ei ta mai niin a hriat a ni. Inti Mizo hle si hetiang lama Mizo kalphung hre silo nih hi thil zahthlak tak te pawh a niin ka hria.
MAN TANG - Mantang eitu te chu a hnuaia tarlan ang hi a ni.
- Sumhmahruai : Sumhmahruai chu Mantang zinga mi, Pasal nei pa chanpual a ni a, a ni chuan a unaute emaw a fapa indang tawhte emaw a teltir thin.
- Sumfang : Hei pawh hi Mantang zinga mi a ni. Pasal nei pa chanpual a ni a, a ni chuan a unaute emaw a fapa indang tawhte emaw a teltir thin.
- Pusum : Mo pu (Mo hringtu nu pa) ei tur a ni. A pu chu a lo thi tawh a nih chuan a pi (a pu nupui) a la dam phawt chuan a pasal la dam tluka ngeih a ni a, a ni chuan a ei tur a ni. Anni nupa an thih tawh chuan an rokhawmtu ziding ber chuan a ei tur a ni. Pu dik tak ten pusum an tel lo a nih chuan, pu dik tak chuan ‘Pu ban man ’ Sial a thing thei. Pusum tel tur dik ber a thih tawh chuan a fate zinga mi pakhat aia tamin pusum an tel thei a, chu chu ‘Pu phir’ an ti. Chu bak chu mantang eitu zingah pusum teltu chauh.. (Karleh ah chhunzawn leh a ni ang)
____________________________________________________________
AW ZAWLBUK LUNGPHANG SUH
Chanmari ‘W’ Veng hi Aizawl tlak lam, veng thlir nuam em em lem lo, a boruak ah chuan zau ve tak a ni. Chumi chhungah chuan mi rethei te te cheng khawm, tunah tak phei chuan veng lian ve tak a lo ni  ta. Amaherawh chu hmun pawimawh tak awm lem lohna a ni si. Kan hmun leh mual neih chhun te lah chen fakawm tak2 awm lem lo a chen fakawm tur pawh a siam awm lem bawk si lo an ni.
Chutih lai chuan YMA ten hmun tha ve tak Zawlbuk kan han sual ve ngawt chu a ni a, Sorkarah te a theih ang kawng kawngin fund te han dil ve bawk thin nain hmuh chhun lah a bei tham thin si-a ban pahnih khat han siam ila a zo der mai zel si. Bei nge sei run dung tih ang hrim in mipui ah a meikhu chhuahin han khawn bawk thin mah ila, a lut tam thei tak tak bawk si lo.Thu nei thei deuh leh huhang nei deuh te lah hian han vei ve thin mahse an chil perchiah bak chan tur a awm leh thin bawk si lo. Mut mawh hnar mawha neitu tan chuan bei te pawh hi a dawng rum rum thei mai awm e. Han ngaihtuah ve teh!! Enge i ngaih dan le.
Aw Zawlbuk ka va han khawngaih tak che em. Pi Pu te hun lai kha chu ni se, Veng  nu leh pa ho hian Zawlbuk te chu an sa zo thei ngei awm si a le. Mahse lungphang suh a chhunga cheng YMA te hian YMA member han pun khawmna tur tal chu an khawr phui ngei ang chumi atana hun leh tha thawhtute zawng zawng chungah lawmthu a sawi rualin la tang fat fat turin kan in ngen ani. A lem hi a takah chang zel ang-Zawlbuk.
____________________________________________________________
16/7/11
THANTHUAMLIANI  MEMORIAL : CWBYMA SPORT 2011
( Issue hmasa a mi chhunzawmna)
     - Hmingthana, V Sect.
A  ni hnuhnung ber ah hian Game hmasa berah V Sect A leh CH Sect A te inkhelin CH lam hi an tang thei em em mai a, an 1st Div player te khel phei se chu chak thei mai awm an ni, V lam tan an lone striker Eric'an Goal hmangin an chak tawk a ni. 2nd Match ah tu zawk nge Champion ang kan tih ruk rauh K leh N te an inkhel zui nghal a Fitness ah an tha dun bawka an hmuhnawm ngei mai, K lam an rawlthar rual che rang tak tak te an hmuhnawm ngei mai, N lamah  Goalkeeper rorum veteran Tluanga'n  tleirawl rual te rawn ho in khawi zawk nge khel tha zawk tih hriat miah lohin K lamin Ziona hmangin hma an hruai, huntawp dawn tep ah  N lamin Roberta hmanga rawn sutin Tie Break ah N lam an vanduai zui ta a ni. Hmeichhe Football Final khelh zawh ah B Team Final V leh CH ten an khel zui a, CH lam hi B Team ah pawh 1st Division  Player  la dah thei ngat an ni. An in bei tawk hle a V lamin Goal chance tha nei zauh zauh mahse CH Keeper Puitea hma ah an zam nge an pal tlang mai theilo, ropui tak takin dang mahse ball kang a man pial ta zauh mai a a Goal phah ta a, Second half ah Nisa enkhalh vangin a chhuah leh palh bawk, Super sub, BZa te Sawma ten  an chhan pha tawh loin Game hmuhnawm leh changkang takah phu takin V an Champion ta ani. 'Main Event' V leh K A Team ten Final khel ve leh in hei zet hi chu Overall champion hriltu ani nghal bawk V chaklo sa turah ngaih deuh fur ani a, mahse Game tan hnuah chutiang ani ta hauh lo mai an thiamin an che rang dun em em mai a, V Defence ah Best Player Tleipuia, Faka te midang ho an khauh em em a, midfield ah  leh hmatawngah chuti bawk. K lamah Peka te RCa te Unau, Tluanga te unau, Nunpuia te ho che vel a hmuhnawm a mumal taka khel dunin khawi lam defence mah an in paltlang thei lo. Hun tawp dawn hnai ah V Coach/Captain Mangheta through ball pek tha lutuk mai chu Sangmawia man hman lohin MSTA'n confi lutukin a thun, K lam rawn tang hle mahse Goal awmzui lo in khua in hun a thim hnanzui a, Power awmlo nen Lawmman sem pawh Mike Horn lawng nen kalpui zui a ngai ta a ni.
A thui ta viau mai a, he Games buatsaih a nih chhan Vengchhung YMA member te lo inpumkhat leh thawhho na that zawk na atana buatsaih anih ang ngeiin a thiltum ah a hlawhtling thawkhat viau in a hriat.Games huaihawt chungchangah pawh ruahmanna a tha thawkhat viau a, hei ai hian a tha zawk ang tih tur chu awm mahse a tlangpuiin a tha e. Organising Board felfai tha tak Section leh Branch aiawh zo thiau kan lo ruat kha a fuhin an hna an tlin takzet ani. Section lam te inbuatsaihna pawh Fur ruah tlak lai ni mahse a tha tlang. Vengchhung leh Veng pawn lam atanga kan Match Official te an fakawmin a tawpni a T Section Buk a awm ve talo kha chu puh tur dang a awm si lo an fixture a vanduai bik a, a pawi a ni. Awle, Pi Tlangkhumi Memorial, Tv Lalruatkima Memorial, Pi Thanthuamliani Memorial te hi Chanmari West Thalai te inhmuhkhawm ni, hnatlan nite Thlanlaih ni te a an titi ani chho renga, ani kumkhua reng  dawn a, an hming hi kan Thalai te thinlungah a cham reng bawk ang.
____________________________________________________________
I IN ENFIAH MAWLH ANG U    
- K.Rohlupuia (Rotea)
Chanmari West Aizawl ah hian, kum 2000 atangin kan lo khawsa ve ta reng mai a lo ni a, tichuan, thil tam tak kei pa mawl ve tak hian ngaihtuahna hrang hrangin kan awmna veng thatna tur ni awm a ka hriat te hi thian tha te bul ah ka lo sawi ve in, ka suangtuah nasa ve hle thin.
Han ti ta mai mai ila, Mizoram khawchhak lam Khawzawl khua a piang a seilian, thingtlang pa mawl ve mai mai thu leh hla hi a  ropui tehchiam lo in ti a nih pawhin a awm tho tih te chu ka in hnem ve na a ni a, khai aw !! Ngaihdan leh duh thu in sawi ve ang hmiang.
Chanmari West hi kum 1985 ah Chanmari atangin a lo in dang kha a ni a, a kum 26 na ka hmang ve mek a nih chu, chu aia ril deuh chuan Aizawl hi kum 1887 ah Aijal ti a, British hnuaiah din a lo ni daih tawh bawk a, kum za chhung fe zawng a ni ta ber mai, mahse Zofate hi kan in enfiah ve a van ngai ta ve aw, ka ti thin, a chhan chu, Aizawl veng hrang hrang te hi thingtlang atanga pem khawm deuh vek kan ni a, ngaihdan leh duh dan pawh in an lohna leh mi hausa leh rethei len za na hmun a nih angin, chumi zingah chuan Chanmari West pawh hi lang tel ve a ni.
Chanmari West ah hian kum 2011 hian in ding lai- 565, Cement Concrete -328, Assam type- 237 kan ni a, kan in sak a in hnaih tual tual a, kan rilru lam erawh a in hlat tual tual erawh hi chu a pawi a ni. Hei bakah hian kan incheina te a changkan tual tual a, kan in leh a chheh vel hnawm paih dan leh septic tank chungchang thleng hian, thenawm te tan a hnawk leh ngaihmawh awmte hian kan awm thei a, aia upa zawk te zah leh mizo kan nihna ang ngei a,tlawmngaihna vawn nun zel chungchangte pawh a zir a kan in zirtir a lo ngai ta te hi a pawi a nih hi, chuvangin Mizo takin chhungtin  mimal tin te hi I in enfiah mawlh ang u.
____________________________________________________________
9/10/11
THANTHUAMLIANI  MEMORIAL : CWBYMA SPORT 2011
      - Hmingthana, V Sect.
Section pakhat Secretary ka nih bakah Football ah Player ka ni si a ka review chu a bias palh ange ka tih tlat paw'n,  kan News Editor Tv Thangkhuma'n 'Sport na ah ka tel tam ve vak si lo a i kutah ka dah tawp ania'  ti  a mi kar tluk tluk vang leh kan sport kha review loh atan chuan a uihawm em a ka hriat avangin tlem azawng han thlirlet  puat puat ila, hun neilo chung leh a tir atanga inpuahchah miahlo ka nih avangin a famkim lo hle ang. Player kum naupang zawkte an hming hriat mumal ka nei tlat lo a,  thil  hriatsual palh a awm tam in a rinawm, ka en vek bik lo a,  a pawimawh zawng zawng ziak ila a sei lutuk dawn a,midang pawhin thlirna tlang dang dang atanga rawn review ve turin ka sawm nghal cheu a YMA AW pawhin an welcome em em che u in ka ring.
Upa Thanmawia boral, a khawhar in hmasa zawk  banah Pu Valtea te inah Branch Committee neiin Sport neih chungchang  thurel zingah telh ani a. Member te kan lungrual tlangin tul ti lo ber  Chairman  Pa Ngura ber pawn, 'hmeichhe  Football telh ngei tur, kekawrbul  an ha ngei tur ani'  tiin a 'Veto Power' hmangin hmeichhe Football a telh sa nghal ul  ringawt mai a,  thildang sawi tam ngailo in a hun,a hmun, a Item sawi chhoh nghal ani a,  rel luih luih chi alo nih lem loh avangin Organising Committee siam in an kutah kan dah fel ta then a. Organising lam hian a hun a hmun Item leh tul dang zawng zawng an rawn ruahman fel vek ani.
He kan Sport tur hi kan vei tlang bawk ani ang, Branch Committee Sir Te-a in, Pu Thuamluaia in leh  Pu Sena in a kan neih ah te topic hrang hrangin kan chai fe a, Branch Committee hian Section te kan tang ulh lutuk ang tih a hlau takzet bawk a. Kan Sport hi Ni 17.Sept leh 24 Sept.2011 inkar a neih ani tih hre tlang bawk ila.
Basketball :Zing lama khelh  Basketball hi a nawlpuiin kan tuipui lem loh amaherawhchu a khel thin ho tlem azawng ngainat zet mai a ni a, kan Sport neih lai tak kha a Season loh lai tak kan ti dawn nge Section tin kha Item dang ngaihtuah in an inpuah chah nep deuh hlek a, Basketball ah hian kan veng chhungah Talent a lo awm hle mai . Section tin mai kha an lo tha fu hlawm mai a, an intluk tlang fu mai bawk a beisei phak aiin player thiam tak tak Section tinin an lo kawl fer fur mai alo ni a, K  leh T Section  te Final ah intumin Player tleirawl tha rual tlang em em mai Teamwork nei tha tak K Section an champion ta a, T Sect. players te thiam hle mahse Point 2 lekin a vanduai ah an tang  ta zawk a ni.
Volleyball :  Volleyball hi kan veng Indoor Stadium ah Zan Dar 8 hnu lam atangin khelh  thin ani a. Hmeichhe Volleyball ah CH Section in Veteran ho rawn thawh chhuak in an tha zek mai a,  T- Section an tum hmasa hlauh mai a, Game 1 lek an khelh ah an insiam tha hman lo a, V Section  ho pawh N leh K  tumin an khel  buai fe  mai a, T Section nen an rawn Final meuh chuan in siam tha hmanin an experience player te chhawr tangkai in chak zawk  ah an rawn tang daih mai a ni. Player nei tha em em  T section an hneh thei kha chu an vanneih vang a ni a tih loh theih loh.
Mipa lamah chuan V Sect an thiampuipa berin damlohna vanga rawn theih loh san a an nawi deuh e tih bak kha chu Team an rawn tha rual tlang fu a mahse an inpuahchah tha tawklo tih an Game theuh ah a lang. T Section leh CH Sect pawh lo thiam tawh thin an ni tih  a lang a, Volleyball hi kan Veng Game ve ber ni a kan lo ngaih thin Mizoram ah pawh a Top pawl lo ni reng thin ah chuan Game in beisei a pha lo in Player chhuak thar beiseiawm tak tur hmuh tur an tlem lutuk deuh ani. N Sect leh K Sect in Final hmuhnawm em em mai min entir a,  a tawpah K Sect in an experience chhawrin an vannei ta a ni.    
Football : Hmeichhe Football ah T Sect in  khel daih tur Player an rawn nei  lo a, CH Sect in khel daih hram neiin 11 an tlin zo lo a, N leh V in tumin  N Sect in Goal 1 khungin an nawr beh char char hnuah hun tawp dawn a Ball chhuak awm chhun V lamin an thun hlauh a, Tie Break , Sudden Death ah an la chak zui a, K  hi hahdam taka T leh CH paltlangin V nen Final ah intumin a vanduai zawk ah an tang a, hmeichhe Football hi a hmuhnawm in en a manhla khawp mai, kan President hmuh beisei Player talent nei tha tak tak pawh hmuh tur an awm nual mai.
Mipa lam hi Section tin Team A leh B hi Tournament hrang hlak a khelh ani a, Organiser te remhriatna a fakawm khawp mai an inpuahchah nasa bawk a, kan chhe lemlo tlang khawp mai. A ni hmasa zawk a A Team inkhel awm chhun ah T Sect  A leh K Sect A  te inkhel in rinkai lo zawk T lamin an Penalty hmuh Captain Rinzuala'n chhuihlutin chak mai tura an lan hnu ah K lamin an fitness chhawrin Playmaker Ziona leh zuangsang Peka  head goal  hmangin an chak hram a, T Sect Player te khelh that tehlul nen K Sect kher kher an tum fuh a vanduai zawk ah an tang ta ani. Hemi ni hian B Team ah CH leh T intumin Goal ah T Sect an vanduai a 6-1 bawr velin an chak ta lo a, a ni hmasa zawkah Field events ah chuan an tla fai vek mai. A  ni hnihna ah khan khua an tihar khawp mai. B Team a tha ber tura ngaih pahnih K Sect leh N inkhel hmuhnawm em em ah N lamin hnehna changin ni 1 a an Game 2 na ah V Sect B Team lakah a vanduai zawkah an tang a, B Team khelah chuan an hmuhnawmin an khel a  changkang  khawp mai.
A  ni hnuhnung ber ah hian Game hmasa berah V Sect A leh CH Sect A te inkhelin V lam hi awl te a chak mai tura ngaih ni mahse CH lam hi an lo tang thei em em mai a, rawlthar tha tak tak an lo kawl ve teuh alo ni a, an 1st Div player te khel phei se chu chak thei mai awm an ni, V lam tan an lone striker Eric'an Goal a thun hlauh a an chak tawk ani. 2nd Match ah tu zawk nge Champion ang kan tih ruk rauh K leh N te an inkhel zui nghal a Fitness ah an tha dun bawka an hmuhnawm n gei mai, K lam Ziona leh Itana ten ho in an rawlthar rual che rang tak tak te an hmuhnawm ngei mai, N lamah  Goalkeeper rorum veteran Tluanga'n  rawn vengin Sirvatea, Zarzova  te an la rawn in lan nawk mai an tleirawl rual te rawn ho in khawi zawk nge khel tha zawk tih hriat miah lohin K lamin Ziona hmangin hma an hruai hnu ah huntawp dawn tep ah  N lamin Roberta hmanga rawn sutin Tie Break ah N lam an vanduai zui a, Lalchhuana khel thei sela thil a dang maithei ani, N lam hi Item tinah a tha ber a ngaih deuh vek ni siin Gold 1 pawh la lo in an vanduai ta ani, "tih leh hunah chuan aww" an ti vawng vawng maithei ani. Hmeichhe Football Final khelh zawh ah B Team Final V leh CH ten an khel zui a, CH lam hi B Team ah pawh 1st Division  Player  la dah thei ngat anni a pui ru tak anni, Sena, Thanchungnunga, Chatea ten ho in tleirawl thaza seng sawng an kawl nual bawk a, tin V lamah Captain Palian Chhuanga'n Davida nen Defence ho in an solid em em a midfield ah Valpuia, Atea te ho forward ah Thartea te an rawn thawh chhuak bawk a, an in bei tawk hle a V lamin Goal chance tha nei zauh zauh mahse CH Keeper Puitea hma ah an zam nge an pal tlang mai theilo, ropui tak takin dang mahse thing lutukin Ball kang a man pial ta zauh mai a a Goal phah ta a, Second half ah Nisa enkhalh vangin a
chhuah leh palh bawk, Super sub, BZa te Sawma ten  an chhan pha tawh lo Keeper Ngaiha tan hlauhthawn tur an siam pha manglo Game hmuhnawm leh changkang takah phu takin V an Champion ta ani. 'Main Event' V leh K,A Team ten Final khel ve leh in hei zet hi chu Overall champion hriltu ani nghal bawk. CH nen semi Final an khelh dan enin V chaklo sa turah ngaih deuh fur ani a, mahse Game tan hnuah chutiang ani ta hauh lo mai an thiamin an che rang dun em em mai a, V Defence ah Best Player Tleipuia, Faka te Buanga, Rinliana te ho an khauhem em a,midfield ah  Tana, Lalrema,Sena te a hmatawngah Erica te Goal nawr a hmuhnawm em ema, K lamah Peka te RCa te Unau, Tluanga te unau, Nunpuia te ho che vel a hmuhnawm a mumal takakhel dunin khawi lam defence mah an in paltlang thei lo a, hun tawp dawn hnai ah V Coach/Captain Mangheta through ball pek tha lutuk mai chu Sangmawia man hman lohin MSTA'n confi lutukin a thun a, K lamin Tetea chhaih buai zauh zauh mahse, Goal awmzui lo in khua in hun a thim hnanzui a, Power awmlo nen Lawmman sem pawh Mike Horn lawng nen kalpui zui a ngai ta a ni.Football ah hian a pawi ber chu MFA 1st Division League khelh kal lai nen a in nang buai kha ani,kan veng chhung 1st Div Player kan neih te an tel mumal hman ve ta lo anmahni aiin ka ui zawk ang.
A thui ta viau mai a, he Games buatsaih anih chhan Vengchhung YMA member te lo inpumkhatleh thawhho na that zawk na atana buatsaih anih ang ngei in a thiltum ah a hlawhtling thawkhatviau in a hriat a,a Games huaihawt chungchangah pawh ruahmanna a tha thawkhat viau a,hei ai hian a tha zawk ang tih tur chu awm mahse a tlangpuiin a tha a, Organising Board felfaitha tak Section leh Branch aiawh zo thiau kan lo ruat kha a fuhin an hna an tlin takzet ani.Section lam te inbuatsaihna pawh Fur ruah tlak lai nimahse a tha tlang a, Vengchhung leh Veng pawn lam atanga kan Match Official te an fakawm em em. A tawpni a T Section Buk a awm ve talo kha chu puh tur dang a awm si lo an fixture a vanduai bik a, a pawi ngawt mai.Awle, Pi Tlangkhumi Memorial, Tv Lalruatkima Memorial, Pi Thanthuamliani Memorial te hi Chanmari West Thalai te inhmuh khawm ni,Hnatlan nite Thlanlaih ni te a an titi ani chho renga, ani kumkhua reng  dawn a, an hming hi kan Thalai te thinlungah a cham reng bawk ang.
____________________________________________________________
2/10/11
C.M.  RUNNING  TROPHY  CULTURAL  DANCE COMPETITION  INTIHSIAKNA  HLA
- C.T. Vawra Zote
Tun tum C.M. Running Trophy Cultural Dance Competition, Art and Culture Department leh CYMA ten intihsiakna tura an Hla thlan - Chawn Hla, Lam hla leh Tinna hla te hi a chanchin tlangpui kan hriat tlan atan tarlan thain ka hria a. Chung zingah chuan Tinna Hla, a Historical Background leh a thu awmziate tlemte lo tarlang hmasa ila a tha ang e.
A hmasa berin heng hlate hi HMAR hla an ni a, Zo hnahthlak zinga Hmar hnamte hian hun pawimawh chi hrang hrang an nei a, chung zinga pakhat chu Khawtlang Intihhlimna hi a ni, chutah chuan hun pawimawh bik chi hrang hrang an nei leh a, chung an intihhlimna hunah chuan hla bik te pawh an la nei hrang zela, chung hla te chu: Sikpuilam, Hranglam, Darlam leh Buthukhuanglawm hla te hi an ni. Tichuan, tuna “Tinna hla” kan tih hi Sikpuilam tawp lama mi a ni a, kan chian leh zual theih nan Sikpuilam chanchin hi tlemte lo sawi hmasa ila a tha ange.
Sikpuilam hi sakhaw lam thil pawh ni lovin, khawtlang lam thil intihhlimna atana Hmar hoten a an hun pawimawh leh nghahhleh em em a ni a, Kum AD 950-986 lai vela China rama Shan State a an awm laia an chin tan niin an sawi a. An tih tanna chhan hi sawi dan chi hrang hrang a awm a, tawi te te in chungte chu lo sawi ila.
Sawidan Pakhatna: Sawidan pakhatna ah chuan, China ram a Hmar hote hi an awm laiin Tam a tla vak mai a. Riltamin mi tamtak an thi a, kum khat a liam hnuah chuan Ran vulh leh Buh leh Balah an lo hausa ta em em a, chuvangin khawtlang intihhlimna ruai ropui takin an buatsaih a, an buatsaih hun lai hi thlasik vanglai tak a nih avangin a hmingah pawh “Sikpuiruai” an ti ta a ni. “Sikpui” tih hi” “Thlasik (Winter)” tihna a nih avangin, “Thlasik laia ruaitheh” sawina a ni thei bawk a.
Sawidan pahnihna: Sawidan Pahnihnaah chuan, Tam a tlak vak hnu a Ran vulh leh Buh leh Bala Pathian malsawmna an dawng nasa a, a bikin Buh-ah malsawmna an dawng nasa zual a, chu an Buh chu a thain a senga tan nasat a tul a, an Buhsenglai chuan Ruai hial an buatsaiha, an buatsaih hun lai hi thlasik vanglai tak a nih avangin “Seng (Harvest)” tihna a ni a, “Buhseng Ruai” pawh a tih theih tho ang chu.
A engpawh chu nisela, hetih hunlai hian khawtlang huapa intihhlimna ruai ropui tak an theh thina chu chu “Sikpui Lam” a lo chhuahna bul chu a ni ta a ni. Chu an Ruai theh chu thlasik laia Ruaitheh anih avangin “Sikpui Ruai” an ti ta mai a ni. Tichuan, kan sawi tawh angin “Sikpui” chu “Thlasik” tihna a nih kha.
Tichuan, Sikpuilam hi kum tinin an hmang thin a, Sikpuilam an neih dawn chuan a hma reife atangin nasa takin an lo ur lawk a, Nu hovin a tam thei ang ber Zu an lo sa a, Nula leh Tlangvalin nasa takin hla leh lam an lo zir lawk bawk a, chu Sikpuilam chu an lo urlawk nasa hle a ni tih chu an hla atangin a hriat theih a, hetiangin:-
  “Sikpui Inthang kan ur laia,
  Chang Tuipui aw, Senma hrili kang intan”
  “Sikpuiruai kan urlawk laiin,
  Tuipuisen chu a lo kang chata: tihna a ni.
A sei lutuk dawn avangin, an Hman dan te, Buantlaw hla chanchinte, Hawnna hla (Opening Song) chungchangte, Hla serh, chung changte, Hranthli hla chanchinte, Lamtluang hla chanchin te, Saia ke per/khawn hla chanchinte, Chhimchhak hla chanchinte, Tangkawn Vailak hla chanchin te, Hran hla chanchin te chu nidanga sawi leh turin kalkan hrih phawt ila.
Tun tumah chuan Sikpuilam ropui tak chu an lo hmangzo ta a, an tin darh a lo hun ta a, an in ui em em a, chuvangin Tinna hla (hla phum) an tih bawk chu sa in an Lunglen thute leh nuam an tih zia te chu hla a sa chung zelin inngeih leh inthlahlel takin an inthen darh ta thin a ni. Chu an inthen darhna hla chu “Tin rei aw” tih hla hi a lo ni ta a ni.
1. “Tin, rei aw, tin ta rei aw kei nghaknu hai,
Indi Ar ruol angin tin ta rei aw,
2. Thlangfa faisawn hawi takin tin ta rei aw,
Indi Ar ruol angin tin ta rei aw,
3. Nghaknu senfen hawi takin tin ta rei aw,
Indi Ar ruol angin tin ta rei aw”
A mizo (Lusei) tawnga a awmzia chu hetiang deuh hi a ni.
“I tin tawh ang u, Nula Tlangvalte i tin tawh ang u,
Ar thian dun Inngai leh Inngeih tak angin i tin tawh ang u” tihna mai a ni.
____________________________________________________________
Kan ning hran lo hle niin a hriat
T-a
Kan mamawh viau niin a lang; kan hlim tlang em mai. Thla tina tih tlut tlut chi phei chu a ni lo va, sum leh tha a heh lutuk. Mahse, kum tina neih chhunzawm zel atan chuan thil tha tak niin a hriat. ‘Branch Sports’ kan neih khat tawh deuh vang nge kan kham lo tlang viau niin a lang tel bawk. Ning viau leh tul ti lem lo an awm a nih pawhin thilmak em em phei chu a ni lo va, mipui kan thu hmun fo thei lo.
Heti zawng hian ngaihtuah chhin ila; veng chhung pelin khawi lai intihhlimna hmunah emaw hruaitute intuai tharin kan feh chhuak a, thusawi tha tak tak ngaithlain tlaiah chaw hlui kan kil ho. Thil tha a ni a, thil thaa sum sen hi YMA ze pawimawh tak pakhat a ni a, mahse, eng nge rah chhuah a neih tih hi kan sawi zui a ni fo thin. Intuai tharna hun hi tun kum hnih thum chhungin kum tin deuhthaw hruaituten kan hmang a, kan branch office bearer-ten thahnem an ngai hle.
Hmun nuam tak, tuichen theihna, hawi thawven theihna leh vah vela a bil bila inkawmna hmun thaah kan feh chhuak thin. Chhun khaw lum atanga tlai hun tha zawng zawng nen lam inkhawmna hun urhsun hmangin, thu tha infah nan hun pum kan hmang tluan a ni deuh ber a, a zawh meuh chuan chaw ei a hun chawpchilh a, haw a hun zui leh mai. Hawi thawvenna hman a awm meuh thin lo. Hruaitute tum ber leh insenso chhan lam ai mahin heti ang hun hmangtute sawi zui dan ka hriat ve atang chuan ninawm tihna a lian zawk viau niin a lang.
Eng emaw hun bik kan hman chang hian kan branch hian hun hman leh duan kan thiam ve lo emaw tih a awl fo; thu tha leh zawm tur hi hruaitu chin ngat phei chuan kan hre hlei hlui deuh vek. Eng emaw bik inhriattir ngai leh infuih tharna tur chin erawh a awm thin; darkar chanve emaw a tam berah darkar khat emaw vel hi hun urhsun leh serhhran bik atan hian hmang thiam ila; hun awl tam zawk kalkhawmten neiin kan duh zawng leh nuam kan tih danin hmang thei ila kan duh tlang viau niin a hriat.
Hruaitu chinah inven a ngai lo va, ven ngai khawp a awm a nih chuan inhmuh chhuahna tur a la nei tihna a ni. Duan lawk loh hun awl leh thawl tha mihring hian kan mamawh a, inpawhna, thawhhona, phur tharna, thahnem ngaih lehzualna thlengin a thlen thei. Hruaitu chin kalkhawmte thu tha kan inhrilh a, kan fuih chaw hnu thak mai  hi tunlai khawvel nen a inmil chiah tawh lo mai thei.
Hruaitu chin kalkhawmah ngat phei chuan dan pela chet duhna emaw, veng hmai tibal thei emaw tih duh khawpa rilru fim lo pu, awm lo tura ngaih a ni. Intuai tharna hunah hian inkhawm nan darkar khat kan hmang a nih chuan hun awl darkar khat leh a chanve tal siam a tha mai thei. A thenin tui an cheng ang a, a then khawi laiah emaw an duh zawng sawiin an inkawm ang a, a then an nui ho ang a, a thenin kan branch YMA chungchang an sawi ang a, a then khawi khawiah emaw ramri pel lovin an vak kual ang a, nula leh tlangval, pa leh nula pawh an infiam ang a, heng hun awl kan hman dan hrang hrangte hian kan hriat loh lamah branch hruaitute tum ber thawhhona tha leh thahnem ngaihna thar, he veng nuam tihna thlengin a hring chhuak thei. Khuahkhirhnaah thahnem ngaih reng a harsa a; ninna hmunah eng thu mah rilruah a lut tak tak thei hek lo.
Hruaitu mai ni lo member nawlpui huap zo ‘Sports’ hun hlimawm tak kan branch hruaituten an ruahman a, hlawhtling taka zawh a ni ta hi thil lawmawm a ni. He sports-ah hian mimal thusawi leh thiltih aiin member-ten chanvo an ngah zawk a, hlim tak leh tang takin kan inau phur a, hruaituten member-te tan thahnem ngai takin an tui loh leh chak loh thleng thlengin hma an la.
Nuam ti ber chu he huna chanvo nei tam member-te kan ni a, member-ten nuam kan tihtheihna hun min buatsaihtu hruaitute kan haw thei lo va, kan dem thei hek lo va, kan sawisel ngawt dawn lo. Chubakah YMA thiltiha la tel tam lo  naupang zawk, he sports-a chanvo neite hi YMA-ah he hmanrua hian a hnuk hnai ang tih ka ring a, a zawng zawng chu theih loh mah se hun kal tawha sports kan neiha thil thlen tawh dan atangin rinhlelh rual a ni lo.
Sports hi hmanraw tha ber tihna phei chu a ni lo va; mahse, member nawlpui chet chhuah a, a huhova intihhlimna tur thil dang rawt chhuah tur erawh tun dinhmunah vang tak a ni.
YMA sports khel lova kum tin kan neih lai khan kum tinin player an chhuak thar reng a, tunhnaiah neih khat a nih tak deuh avangin an vang ta deuh niin a hriat theih. Chu vangin infiamna lam zawnga thlir phei chuan thil tha tak a ni chiang a, YMA sports hi englai pawhin player-ten an hlut lo ngai lo.
Kan hruaitute buatsaih chhan ang ngeiin he sports hian member inkarah innelna leh inpawhna tha a thlen lo thei lo va, inhriat chianna tha zawk pawh a hring chhuak dawn tih a chiang. Chutih laiin rah tha a chhuah lo a nih ngat chuan nuam ti taka hmangtu member-te thiam loh a ni ang.
Tih that kan neih ve changa kan chunga lawmthu sawi thin kan section leh branch hruaitute chungah pawh hian member, he sports hluttute hian lawmthu sawi let ve kan ba tih pawh hriat tel atan a tha hle a ni. Kan duhna leh chakna thawm an hriat avanga hautak leh tha leh zung tam tak senga heti ang hun hi member-te tana huaihawt a ni si a.
____________________________________________________________
25/9/11
BRUCE ALMIGHTY
- Hmingthana V-Sect.
Film en thin te chuan Jim Carrey channa Comedy  Film "Bruce Almighty" hi kan en tawh awm e. He Film hi Buffallo, New York a TV Reporter Bruce Nolan chanchin ani a.
News Field Reporter (LPS Pu Vana te ang) phunchiar tak lawmna reng reng nei lo engemaw hlek a Pathian dem zel ching mi ani a, ngaihzawng kawppui mumal tak (Jennifer Aniston) nei chungin a thawhpui nula chhelo tak Susani a ngaizawng ru riau bawk a,mahni tana Chakai-khawrh, mi hmasial  tak a mawi leh mawilo pawh thlu lem lo mi ani.Reporter Top Post ( Anchor) ruak a beisei ruk rauh rauh laia a thawhpui a ngaihsan bik loh tak Evan Baxtera'n  Anchorman a kaisan khalh chiah phei chuan a insum zo ngang lo a mawilo takin a khawsa a, a hna atangin an ban hial a, misual rual in an sawisa nek zui a, amah lam in en si lo in Pathian lakah a vui nasa em em a, Pathian chu duhsak bik nei leh hna tlin lo lutuk tiin a vui chiam a, Pathian chuan a vui vaina te lo hria in mihring ang a rawn inlarin ( Morgan Freeman) Pathian hna thawh awlsam loh zia hmuh tir turin Pathian hna thawh tirin, Pathian chuan chawlh (vacation) la meuhin a thiltih theihna zawng zawng, mihring duhthlanna (Free Will) khawih danglam sak tiamlo in a pe ta a, chu Pathian thil tih theihna chu Bruce a chuan midang puihna leh Pathian hnathawhna atana hmang ta lo in ama hlawkna (personal gain) atan a hmang ta tlat mai a, mahni intih lar, phuba lak, in tih milen nan leh ama duhzawng tinreng tih hlawhtlin nan a hmangin ama thatna anih phawt chuan midang chuan tuarin eng ang pawn Khawvel chu lo buai sa teh mahse engahmah a ngai loin barah a khawn chhete eih duhlo a,Pathian hnena Tawngtaina zawng zawng pawh ama hnen a rawn thleng a a ngaipawimawh chuang lo. Pathian Power hmang chuan mahni hmasial takin a duh dan dan in a che a,thiam takin a duh zawng chu a ti thleng elh elh reng mai a, reilo te ah mi awh thamin sang takah a in vawrh sang zawt zawt a,amaherawh chu thil ti thei viau mahse Pu Sangkhuma mi awh "The Miller of the Dee" angin a dinhmun ah a lungawi ve thei chuang lo,  mihring duhthlanna a khawih tel theih loh avangin a duh ber a bialnu thinlung erawh a ti nem thei chuang lo, a hna thawh tur ber Pathian hna a thawh ngai loh avangin Tawngtaina chhan sen loh a pending a,a hna Pending chuan a rilru leh  taksa ah hna a thawkin a tibuai chho a,mi lawm siam tur ni a in ngai leh a thatchhiat avangin Tawngtaina a mi dilna zawng zawng chu "Aw" tiin a chhang a,duh dan leh duh zawng inan lohna Khawvel a ti buai zo ta, a beisei ang a a bialnu rilru a hneh theiloh vang leh Pathian hnathawh  harsat zia hre chhuakin beidawng takin Pathian hmaah a tlawm ta a, Pathian in phuba la lo in thihna ata thi lo tawk tawkin a nunna zuah sakin zirlai ropui leh na tham deuh tak a pe ta a, tichuan and they live happily ever after ta ani.
He Film hi ka en tirh chuan hmuhnawm ti takin ka en liam mai mai a, TV a alo chhuah chuan ka en ning theiloa, amaherawh chu enge min zirtir tih lam ka lo ngaihtuah lem  thin lo a, Bruce Nolana character hian Mihring te kan Khawsak ho na ah mahni hmasial taka kan duhzawng ngawr ngawr hlawhtling se kan tih thin te hi mi tana thalo hnawksak leh phurrit ani thei em tih te,tumruh na leh thawh tumna tak tak nei silo a hlawhtlin tum, midang vannei a mahni vanduai bik riau a in hria a vui reng mai mi te,mi laka dawhtheihna neilo mi ni si a mi in min dawhthei bik tura ngaih bik te, mi chunga leng tur a in ngaih tlatna te kan nei tlat te,mahni leh mahni thil tih hmu tha a midang leh an thil tha tih hmu duhlo tlat thin te hi kan tihtur anih loh zia min hmuh tir chiang khawp mai.
He Film hian Film siam tu te ropui zia, thil an tih mai mai loh zia, idea an neih that zia leh an hman thiam zia, a thawnthu phuahtu te ngaihtuahna ropui zia, Film changtu te chan thiam zia leh an tih tak tak zia chauh  min hmuhtir ani mai lo, a tak taka Pathian ropui tur zia, a laka kan tet zia leh tangkai lohzia, a rorel harsat turzia leh a rel thiam si zia, a dawhtheih zia,a khawngaihna ngah zia te bakah Pathian hi mi eng ang nge mihang nge anih ang mingo tih te min ngaihtuah zui tir nasa hle ani.
____________________________________________________________
MIZO LEH VAI CHANCHIN LEHKHABU
November 1903 Lehkha 1 na
August thlaah khan  Thankhuma khuaah Sakei huai a tla a,a in tanna ber chu Hrangvunga lo thlo lai seh a tum a,a veh a, a veh lai chu a fapa in a hmu a. Tin, a fapa chuan Hranga chu,”Sakeiin a seh dawn che” tiin a au va, tin,sakei chuan a fapa chu a um ta a. Hrangvunga chuan tuthlawh kengin a fapa chu a chhan a. Sakei chu a ding ta a, a din chhung in thlamchhungah an tlan lut a, fei te,hreipui te an keng ta a.Sakei chu thlan kawtah chuan a ding ta reng mai a. Sakei thawm leh an thawm chu an lo ral a mi sapelin an lo hria a, an han au va, Hrangvunga te pafa chuanin an chhang a,”Lo tlan rawh u, sakeiin min dinchilh reng e,”an ti a. Sa pel ho chu an va tlan a, sakei chu an in au thawm hlau chuan a lo kal sawn ta a.Hrangvunga te pafa chu an thlam ah chuan an riak ngam ta lova, bawka mi riah khawm na lamah an riak ve ta a.
Sakei chu thlam dangah te pawh chuan a lut ta zel a, a chhung a nghaisa zel a, thildang nghaisak tur a hriat loh leh tuithawl te khawih ta zel a, Tin, ramah chuan tumah an riak ngam ta lova, an hawng ta zel a. Sakei pawh chuan an hawn zan chuan a zui hawng ve zel mai a.
Sakei pawh chu in lamah chuan a che ve leh ta thung a.Vawk te, kel te, ui te a seh ta fo mai a, arbawm sumhmuna dah te hi a khai thin a. Vawikhat chu a ui seh ruangin a kar an siam ta a, a thir thang chauh a per a, silai a per tak loh avangin tumah daia chhuak ngam an awm ta si lova, an mangang ta em em a, an zim a. Suaka chaprashi in an kaphlum ta a. Sakei chu Thankhuma’n a ai a, Thankhuman a ai avangin Bawkshish Sorkara a hmu ang, a kaphlumtu suaka’n a hmu lovang. 
____________________________________________________________     
18/9/11
KA VEI ZAWNGTE
- K. Rohlupuia (Rote-a)
Ve khanglang a, in lo ti nghal mai ange. Khawnge kan thlasik nau kuah ve lawk teh ang. Chanmari West ah hian kum 10 vel awrh ka cheng ve tawh a, vei zawng han thai lang tur pawh ka ni ve in ka hria.
Chanmari West ah hian section hrang hrang Khuangchera Section, Taitesena Section, Chawngbawla Section, Vanapa Section, Neuva Section te awmin heng kan section hming put ho te hi mizo pa tlawmngai pasaltha hmingthang vek an ni a, an hnung hi kan zui ngei turah ka ngai a. A chhan chu kan section ah an hming kan put tir avangin tichuan kan veng bikah hian zunin khawlai a awm paruk a ni a, hengte hi a bul ami te theuh hian tihfai hna lo thawk mai tura beisei an ni.
Kan vengchhungah hian Electric Ban hi Khuangchera Section ah Ban ding zat 28 a ni a, Steet light hi 12 a in vuah. Taitesena Section ah  Electric Ban  ding zat hi 22 a ni a, Street Light 18 a in vuah a, Neuva Section ah Electric Ban  hi 23 a awma, Strret Light 7 a in vuah bawk, Vanapa Section ah Electric Ban 37 a ni a, Street Light 25 a in vuah a, Chawngbawla Section ah Electric Ban 19 a awm a, Street Light 6 a in vuah bawk a. Hetiang hi kan venga electric chungchanga a lan dan chu a ni. Kan hotu lian leh veng chhunga veng hmangaihtu te kha khawiahnge in awm zawh tak le? Keini Ak zat 2 pawh ni ve lo tan chuan hmalak tum dawn mah ila a lo harsa thin si a, kan vengah hian street light ng ava tlem ve! Tichuan Chanmari West ah hian pawl ding neuh neuh te pawh kan awmve niin ka hria a. Chungte chu:
1. YMA, 2. CVTTP, 3. ZCC, 4. CWSC, 5. MHIP,  6. Mistiri Association  7. AMFU, 8. Pig Fed Assn, 9. Political Unit-te, 10. MUP, 11. BPL etc.
Heng pawl ho zawng zwngte hian kan vengchhung tan tangrualin he veng hian vantlang (Public) mamawh enge ni ang tih ngaihtuahin veng hmasawnna leh mamawh tur hi ngaihtuah ho thin ila, thla 3 danah joint meeting nei thin ila a van tha dawn em!
Khaw thenkhatah chuan Kohhran hrang hrang leh pawl hrang hrang te hian joint meeting an nei fo thin a sin.
Awle, ka vei zawngte hi a tha hle mai ti a tawp mai lovin zawm tlang theuh turin kan veng mipuite ka sawm a che u.
____________________________________________________________
Tawngmang si lo maw Messi...!!
T-a
An khuaa pa hausa fapa ni ta se, Barcelona-in Spain-a pem a, football zirna hautak deuh maia lut tura an sawmna kha "Aw" a ti lo mai thei. Rosario khuaah eng youth team emaw tan a khel ang a, club lian takah a lut ang em tih zawhna lian tak a awm thei.  Aizawl thleng thleng hian Lionel Messi kan ti kan ti lo mai thei ?
Mahse, kum 13 mi, Argentina kawr haa World Cup khelh tum, khawsak awlsam tawk lohna leh taksa lam natna benvawn nei mek Messi chuan a talent tipung turin a la hmuh ngai reng reng loh ram hla taka pem a thlang ta zawk a, nakkina chanvo tha a thlir avangin.
A thiante nen an tualzawlah an inkhel a, football player tha zawnga feh chhuak Barcelona chuan Argentina naupang talent nei tha tak inkhel lai an hmuhin khaw dang an hawi thei tawh lo. Naupang dang ang lo takin natna khirh takin a taksaah bu a khuar tih an hriat chian hnu pawhin, chu naupang atang chuan rangkachak khur an beisei tlat a, a chhiat theihna lai zawng zawng aiin a thatna tur an thlir len zawk avangin inhuamna sang tak nen an dawr ta a.
Spain-ah chhungkuaa pem an duh phawt chuan, La Masia (Barcelona academy, tunlaia football academy tha bera ngaih)-ah senso ngai lovin a inzir ang a, an chhungkuain hamthatna dang an dawn phah bawk ang.
Argentina naupang hi an lak theihna tur a nih phawt chuan Barcelona-in tangka leh thil dangah tanpui an intiam. Messi hian a thiante tawrh ve loh harsatna ruk a nei a, hetih hun lai hian naupang dangte anga tlawntlai tha taka sei lian a, puitling tura beisei ngam a harsa viau. 
A taksa than lenna tur kawngah tlakchham a nei a, a than tithu thei natna a kawl reng. Professional footballer ni tura buatsaihtu a nu leh pate chuan an fapain a taksaah harsatna a nei tih an hre chiang em em a, hlauthawng taka nitina a che vel an thlir laiin, mi dang pawl pha lova a 'budelh' a nih mai chuan a hma lam huna khawthlir an neih zawng zawng kar lova boruakah a thamral dawn tih chu hrilh hriat hran an ngai lo.
An tan damdawi hmanga inenkawlna senso a hautak si a, hei tak mai hi Barcelona chawchah hnial harsa tawp chu a ni ta a ni. An hnena Messi a inzir a nih phawt chuan a thlawna zirtirna an pek bakah, damdawi thiam zawkte hmangin a taksa an enkawl ang a, senso zawng zawng club-in a tum vek ang tiin Messi mai ni lovin a nu leh pa an thlem tel nghal.
Khaw lian lem lo tak Rosario-a chhungkaw khawsak pangngai ve mai tan chuan Barcelona thlemna hnar chu thil harsa tawp a tling. Kum thum mi lek a nih lai atanga football nen inzawmna mak tak nei tawh; kum kaw mi a nih laia a thiante zinga ball a khalh kual vel dan mak leh thiam danglam bik em em mai chu; tuipui ralah chhungkhat laina pawh an neih lohna hmunah an pempui ta a, nakkina a chan tur an thlir avangin.
A lo puitling ta a; pa lian a ni lo; mahse, pa lian bula langsar a ni zawk. Awmkhauh tak, nghet tha zet, ke rang em em, a chep zawh poh leh a thiamzia hmuh fiaha awm thin; thlah fal vaih chuan hmeichhe awm tha duh lo ang maia pawi khawih hman ziah. 
Goal khung thei bik; siam chhuak thei; ball pet thiam; ball tlanpui thei chungchuang; chan beh theih lova tei kual reng; khawi lai hmuna a awm pawha ngaihven ngai, hual beh avanga dan theih chuan loh, mi pakhatina bitum chi miah si loh; ball a chan tawha chhuhsak harsa em em, a chan loh laia tihnat ngawt chi ni bawk si lo.
Kum 24 mi, leh lam tana sahar hlawm; rang tak taka peta chak em ema tlanpui, inher leh chevel awlsam zet, ball nena lim kawi zawk zawk thin; mi nazawngin an la pet ngam lohna hla deuh hlek atang pawha a kuak hleka ri pawp hman; tlan laklawk eng ang pawh ni se nghak khawtlai lova hlauhawm taka pet mai thin; kang luaha chhuih khat em em a ni a, engtia ven chi tak ni ang maw ?
A inkhel en chakin Mizote pawh Kolkata thleng thlengin an chhuk a, football hrethiam tu fain nge a inkhel lai a hmuna en chak lo awm ang ? Argentina team-ah khawvela player tha mi dang pawh an awm vei nen, Bengali-ho ngat phei chuan amah chiah an buaipui.
An training lai pawhin ama che tla ringawt thla lain chanchin tharah an ti chhuak a, a thiante nen ball an inpek kual lai pawhin a chan ve leh an au dur dur. Khelmuala venhim hna thawktu police-te pawh an bang lo; inkhel tura a lo chhuah laiin an hna ngaituah lovin an cell-phone-in a hmaihmaah tak thla an laksak siah siah a, a bul lawka a thiante erawh tu mah an hre chang lo. Indian fan thenkhat phei chuan heti hian an sawi "Football Pathian" an ti.
Messi hian harsatna pakhat a nei; khawvela footballer ropui bera chhal dun Pele, Diego Maradona-te huanga dah harsa tihna chhan a la awm. Argentina tanpuia trophy lian pakhat tal a lak hun chuan khawvela ropui ber ang hiala sawi zui pawh a ni mai thei; a chhan chu hmabak thui tak la neia ngaih a ni a, eng nge thleng zel dawn a hriat loh.
____________________________________________________________
11/9/11
MILLER OF THE DEE
-K.Sangkhuma
Chawngbawla Section
Tun tum chu kan Article-in khawtlang nun siamthatna lam a hawi dan chu tlemin a zia i lo tidanglam hret teh ang. He hring nun hahchawl thei lo lek a rualawt leh phak loh neih tum a phe reng mai nun hmang mek te nun hi a tih hahchawlh ve deuh nan he “Miller of the Dee” an tih pa nungchang leh khawsak dan hi i lo zir tlang teh ang.
England leh Wales ram inrina ah khuan “Dee” lui an tih kamah chuan chhangphut hertupa hi a awm a, Sap pa naran ve mai, khawvel thil lamah chan tur nei ve lo tak a ni. Mahse chan tawka lungawi thei em em mai a ni. A hnaah chuan kawla nichhuakchhiarin a thawk a, a chhangphut her pah chuan a zai rut rut thin, a hla sak thu chu “Tumah ka awt lova, tuman min awt bawk lo, ka ei khawp ka hmu a, ka nupui leh fate leh thiante ka hmangaih a, ka rulh theih loh tur pawisa tu ta mah ka ba lo”tih a ni.
Mahse chhangphut hertu hian hriat loh a nei,” tuman min awt lo” a ti hi a dik lo, England Lalber Henry VIII-na chuan,  “mi hausa leh thil ti thei pawh nilo, chhangphut hertu mai si chuti taka a han hlim thei bik chu a lo awtin a lo itsik em em a, a ni lalber lah a hlim thei der si lo.
Lalber chu an chhangphut herna hnenah chuan “Tuman min awt lo” i ti hi i ti dik lo, keiman ka awt che a ni. Theih nise kan dinhmun hi inthleng ila ka ti a sin” a lo ti a. Engvanga nilenga hlim thei nge a nih a zawt nghal a, chhangphut hertu pa chuan “ Tumah ka awt lova, tuman min awt bik lo, ka eichawp ka hmu a, ka nupui leh ka fate leh ka thiante ka hmangaih a, ka rulh theih loh tur pawisa tuma ta ka ba lo” tiin a chhang a, lalber pawh chuan a hrethiam nghal a. Hlim takin a haw ta a ni.
Kawla ni chhuak chhiara chhang phut her ringawt chu tamtak chuan hna hlimpui vak turah an ngai kher lovang. A chhangphut her hrim hrim kha a hlimawm a ni chuang lova, mahse, he pa hi chuan a nawm leh nawm loh lam a ngaihtuah lo, a thawk a, a thawhchhuah ah a lungawi a, chu chu atan a tawk chiah a ni.
Mihring nun min ti hrehawmtu tamtak chu, kan nihna a kan lungawi loh vangte, kan neih phak loh kan neih chak em em vangte, mi malsawmna dawn kan lawmpui theih loh vangte, mi neih ang nei ve lova inhriat vangte. Keini aia fel zawk bik lova kan hriat ten hlawhtlinna an neih vangte a ni fo bawk a.
Mahni hna a lungawi a, midang itsik lova, kan chhungte leh kan thiante kan hmangaih a, midang chunga rilru chhia kan put miah loh chuan chu aia nun awhawm a awm thei chuang lovin, khawtlang nun siam thatna bul pakhat chu a ni ve ngei bawk ang le.
____________________________________________________________
28/8/11
HLUTNA
Dinga
Enge hlu a,eng hi nge hlu lo?Hlutna chu khawiah nge a awm?tiin inzawt ta ila; chhan dan a inang lo thei hle awm e. Kan thupui thlanin min phut angin ,sakhaw thlirna tukverh(Religious point of view) atang ni lovin, hlutna awmna chu ka'n thlasik mau puahpui phawng phawng ang e.
Thil engkim mai hian hlutna an nei theuh a,hlu lo reng reng an awm lo tihna erawh a ni lo!Hluna reng reng nei lo ni awm tak,hlu lo mai pawh ni lova hnawksak zawk tlat an awm thin.Enge a chhan ni ta ang le?Hlutna nei theuh theuh hlu vek awm tak?A ni reng lah tak a,hlu vek sela chu he thu hi ziak lovin ka mu mai mai ang a,a hahdamthlak zawk tur....tiraw?
Hlutna hi mawinaah te, sum-paiah te, ropuinaah te, changkannaah te, thiamnaah te hian a awm ngawt lo va. A man tam tam (to to) hlu lah a ni na hek lo.Hlutna awmna chu nihnaah a ni. Thil reng reng hi a nih dan tur ang taka a nih hian a hlu a, a mawi a, a zahawm thin. Nihna chu mawhphurhna hlenchhuahnaah a awm. A nih chuan hlutna awmna chu mawhphurhna hlenchhuahnaah a ni a tih theih ang.
Kan duh reng vang ni lovin, mihringa kan lo pian vang hrim hrim zawkin tihhlawhtlin tur mawhphurhna kan nei a.Tui taka kan muthilh lai emaw, tui vak lova kan mut lai te pawh hian chu'ng mawhphurhnate chuan min delh betin min uap reng a ni.Chu'ng mawhphurhnate chu kawng li lek han tarlang ila:-
Chhia leh tha hriat: Heta "hria(t)" tih hian hriat ringawt lam ni lovin, a chhe lam chu thlauthla a, a tha lam zawm hi a kawk.Mi tupawh, tung chhova kal tawh phawt chuan a chhia leh a tha an hre tur a ni a. Mahni tana tha leh tha lo te, midangte tana tha tur leh tha lo tur te, mihringte tana pawimawh leh pawimawh lo te, a dik leh dik lote thlir hran a, a tha lam,a dik lam, a mawi lam kawng zawh hi mihringte mawhphurhna a ni.
Mahni inhriat chian: Kei hi enge ka nih a,eng hmunah nge ka awm? Eng hun nge ka tawng? Mi thinchhia nge ka nih a, mi zaidam? Enge ka tuizawng ni a, enge ka tih theihzawng? Pawisa hman sen loh khawpa nei mi hausa ka ni em? Ramhuai be mai mai nge ka nih a, Pathian nung betu? Eng kawngah nge ka ram leh hnam hian min mamawh?.....etc. tihte hi hriat chian a tul a. Chutianga mahni inhriat chian a,mahni hma lam kawng thlir thiam, mahni tihtur dik tak hmu fiah thei,mahni tih loh turah inrawlh lo mi nih chu a tul. Mahni inhre chiang lote chu mihring hlu an ni ngai lo.Puitling si naupang chhe awma awm, hlawhtling si lo hlawhtling  thawka thaw, thiamna nei si lo mithiam lena leng, nei si lo nei awma awm,hre si lo hre ber anga insawi thinte hi mihring hlu an ni ngai lo va,mi hnawksak an ni zawk. Mihringin a mah a inhriat chian hi a tul a ni.
Hawihhawm: Mihringte hi mahni induh hlura kan awm hian kan hlut phah chuang reng reng lo va, in ti thutak apiang an hlu bik a ni na hek lo. Tlang chhuak bai al liak pha chin kan ni emaw, thi beh lo kan ni emaw pawh nise, mahni thum thuma thum tura lo piang kan ni lo va. Inthlauthla bik tur kan awm lo va, inhnuaichhiaha inhmusit bik tur lah kan awm na hek lo. Chuvangin,kan mihring puite karah hawihhawm taka kan awm a tul a, thu zaizap tak leh hawihhawm taka sawi thin a pawimawh. Kawm nuam tak leh nelawm taka awm a,rilru zau tak pua kan mihring puite kara nunkhua hman hi mi tinte mawhphurhna a ni.
Midang tana inpek: Boruak oxygen-a chawm nun chawp mihringte hi a huhova chenga inmamawh tawn vek tura lo piang kan nih avangin,midangte tanah kan thiam,kan theih,kan fin leh neihte kan hman chhuah a tul a ni.Kan tih theih ve chhun zar hnuaia midangte,hlim tak ,nuam ti tak leh nihlawh taka an awm hian kan nun hi a hlu em em thin a ni.Chutianga midangte tana inpekna nei lo mihring an awm a nih chuan mi chawbe lo an ni mai a,an nun a hlu lo hle tihna a ni.Kan pekchhuah tam leh tlem azirin kan nun hlut dan erawh a inchen lo nuaih thei.
Hun inher danglam zel hian hringnun hi a tha zawnga a nghawng rualin,a chhe zawng pawhin a nghawng nasa a.Globalization-in khawvel hnam naupang zawkte a nuai chimit mek a,ralthuam lama changkannain mihringte min tithlabar a,khawl thil lam hman nasat luat tukin Global Warming(Khawvel lum tual tual) hring chhuakin Van mawng te a pawp a,natna hri tha lote a rawn chhuak a.Chumai bakah tuifinriat tui a bawlhhlawh tual tual a,tlan tur tui thianghlim a vang tan mek.Thli kawng bo hlauhawm tak takin min nuai ta fo mai bawk.Tin,nungchaten nasa takin an tuar a,an chenna tui leh ramngawte kan suat nasat avangin chenhmun leh eitur nei lovin an mang mek.Nungchate leh ramngawte tel lovin mihringte kan nung thei si lo.Kan kut hlei vang leh hrawk hriam luat vanga nungcha leh ramngawte kan suat nasa thinte hi a pawi thui lutuk.He'ng nungchate leh ramngawte hi khawvel thil hlu ber berte an ni a,tangka leh lunghlu engzat mah ina a lei theih lohte an ni.
Indona leh inelna tha lo pung tual tual te,firfiak leh rawlrala chetna hluar tual tual te, a.....sawi tur a tam mai. Sawi dawn chuan Chhura thawnthu sawi anga tawp hlei thei lova sawi tur a awm ang. A pawimawh ber chu kan hun tawng leh a kaihhnawih thilte thlir thiam hi a ni.
Awle,kan sawi takte khi a kimchang lo hle ngei ang. Englekhawle, kan sawi takte khi mihring hlutna awmna a ni tih hria a, kan zawm theih phawt chuan hlutna lipuiah kan inchiah nui ri uarh uarh ngei ang.
____________________________________________________________
Letter to Editor
Subject : Thil bo chungchang.
A hnuaia ka han tarlan ang hian kan thil bo chungchang ka rawn tarlang duh a, veng mipuiten fimkhur phah nan leh kan inrinlawk theihna tur a nih beiseiin a remchan dan angin chanchinbu-ah min lo tarlan sak thei la ka lawm hle ang.
Ni 22.8.2011 tlai lam dar 4:00 bawr vel khan kan innghak nula chu hmeichhia leh mipa in luhchilhin a ka an hup sak a, bengchheng a siam chuan thah hiala vauin chumi te chuan kan Gas bur 2 chu an la chhuak (ru) a, he thil thlen hma hian hmeichhe pakhat (Raipuar nia hriat) chuan in hrang hrangah lutin Gas leh buhfai a zuar kual bawk a, he nu pawh hi kan inah lutin gas a zawrh chu kan nula chuan kan lei duh loh thu a hrilh hnuah awm chilhin chhungkaw chanchin chipchiar te zawtin a tawpah phei chuan gas bur hawh chhuah te a dil ta hial a, hemi hnu hian a kal chhuak a, a hnuah chuan nula leh tlangval-te chu rawn lutin hmeichhia zawkin kan nula chu a hmui hup sak pah a thah a vauin hemi chhung hian mipa zawk hian kan gas bur awmna chu rawn luhchilh nghalin a thiar chhuak nghal a, an tlanbo nghal a ni.
Hemi chungchangah hian nu pakhat leh nula leh tlangval te hian plan fel tak neia inthurual ni ngeia hriat an ni a, gas bur hi ruk bo mai nilova in vau behna hial a thleng ta hi a pawi hle a, hemi avang hian veng chhung nu leh pa te pawhin inzirtirna tha zawk leh fimkhur phah nana kan hman beiseiin he thu hi ka rawn ziak a ni.
Tin, hemi chungchangah hian heng mite hi lo hrechiang kan awm a nih chuan min hriattir vat turin kan beisei bawk a ni.
I rintlak
Lalhmachhuana (Mch-a)
Chawngbawla Section
Ph : 9862526021
____________________________________________________________
21/8/11
League nung English Premier- Bundesliga khaikhinna
T-a
Khawvelah football league tam tak a awm a, chung zingah chuan English Premier League leh German Bundesliga-te hi tun dinhmunah a nung thain hma pawh a sawn; chutih laiin UEFA ranking-a sang ber chu Spanish La Liga a ni.
Premier League leh Bundesliga hi mipui ngah an ni a, chawhruala season khat chhunga a hmuna entu ngah ve ve niin, khawvel football league-a kum khat chhunga sum hui hnem ve ve an ni bawk. Mahse, league pahnih hi kalphung danglam hlak nei an ni a, European club inelnaah English club liante an hlawhtlin em em laiin, tun kum 10 chhungin German club zingah European title la thei an awm lo. hutih laiin English club lianten leiba an ngah a,  German club liante erawh suma ngelnghet tha leh leiba nei lo deuh vek an ni thung.
Premier League-ah a duh duhin club an nei thei a, mi hausain sumdawnna leh intihlar nan club lian an lei. Germany-ah hnam dang club pakhat mah a awm ve lo va, an club zawng zawng fan-te ta vek a ni.
English leh German league hian harsatna lian tak pakhat ve ve a nei a, Premier League-ah chuan club lianten leiba an ngah lutuk an buaipui. Tunah hian United-in pound maktaduai 515 vel ba an nei a, hei hi German league-a first leh second division club 36-te leibat belhkhawm aiin a la tam zawk hial ang.
Premier League-ah player tha an lut tam zel a, television atanga entu an tam zel a, season khat chhunga club-te sum hmuh belhkhawm pawh pound maktaduai 2,000 a tling tawh. Sum la luh hnem ber dawttu Bundesliga hui luh let aiin a tam. Mahse, Premier League club-ten la lut teuh teuh mah se, an hman ral a tam zawk a, club 20 zingah season khat chhunga sum hloh lo pathum vel chauh an awm.
Bundesliga-ah chuan an lak luh atangin 30% vel an hlep thei a, German league hi kalphung tha ber anga sawi a ni a, mahse, league lian dang an el phak loh avangin an an kalphung sawisel pawl an awm ve tho va, player tha an lak luh theih loh bakah hlawhah club nawlpuiin sum an seng hnem thei lo bawk a, English league angin hlut a hlawh zo lo.
Chutih laiin Bundesliga-ah fan an thu em em a, European league lian zinga inkhel en man tlawmna ber niin, chawhrualin euro 20.79 inkhel a en theih a, Premier League-ah chuan a let hnih sen a ngai. Bundesliga-in football league zinga a hmuna entu tam ber nihna season kua a zawnin an hauh tawh a, inkhel apiang mipui 42,000 velin en ziah ang an nih laiin, entu tam ber dawttu Premier League-ah 36,000 vel an ni.
Premier League club-ten an sum hmuh 62% vel player hlawhah an seng ral laiin Bundesliga-ah hlawh atan 50% aia tlem an hmang. UEFA chuan season thar atang hian Financial Fair Play a kalpui tan dawn a, season hnih chhung club sum hlohte hriatthiamna thui tak neiin 2014 atang chuan fir takin a kalpui ang a, season khat chhunga mahni sum lak luh aia hmang tamten European club inelna an hmachhawn thei dawn lo.
English league-ah eng hnam pawh ni se mi hausain an duh phawt chuan club an lei thei a, hei hian an leibat tipungin man to tak takin player an lei bakah hlawh tam tak tak an pe a, ram dang atangin an chaw lut nasa bawk. League boruak lian chak hle mah se, leibat a pun nasat mai bakah England national team-in a tuar phah hle niin an ngai a, 1996 hnua atangin international tournament-ah an thleng sang ngai tawh lo.
Germany-ah chuan member (fan)-ten club-ah neitu nihna tam ber an neih ngei ngei a ngai a, dan khirh tak an nei. 50+1 model tiin an sawi a, club member-ten 51% neitu nihna an nei tur a ni a, chuti a nih chuan mi dangin 49% aia tam neitu nihna an nei thei lo. Hei hian uchuak taka sum hman a, ‘risk’ lak vak vak a veng. Chubakah club leibat ngah leh sum dinhmun him lote chu top flight khel thei lo hialin an hrem thei a, club-in an neih bak sum an hmang ve chiam chiam lo.
Dan khirh tak an neih avangin tualchhung player an chhawr nasa a, Germany hian player langsar nei tam lo mah se international tournament-ah tlang rin aiin an che tha ziah a, chumi piah lamah an league-ah player tha tam lo mah se mipuiin an hlut em em. Fan-te an ngai pawimawh em em bawk a, training-na hmun thlengin an tel ve an phalsak vek. Inkhel entu an nei tlem ngai lo va, khelmual an nei thain a lian em em deuh vek bawk a, fan-te zalenna leh nuam an tihna ber league niin an sawi.
____________________________________________________________
14/8/11
TUNLAI  KHAWVEL  LEH  SEX
Zoram khawvel kan thlir chuan Sex hian min ei chhiatna nasat tawh zia hi kan hai lo theuhin a rinawm. Hmeichhe inzuar (KS) mai ni lovin mipa inzuar pawh sawi tur tam tak an awm tawhin, Thalaite zingah ngat phei chuan Sex hian hmun thuk tak a luah tawh niin a lang. ‘Sex tel lo chuan inngaihzawnna hian awmzia a nei lo’ tia ngai leh inhmangaihna, induhna lan chhuahna chu Sex ani’ ti ta kan tam hle bawk.
Sex hman hrim hrim hi sual a ni hauh lo va. Amaherawhchu, Nupui/Pasal nei tawh pawhin midang laka Sex a hman chuan atan sual a ni tho a ni.Pathianin nupa kara hman atana a siam a ni a. “Tisa chakna hmang thei miah lo mi enge maw zat an awm. Chung chuan mithiamte rawnin sum leh pai tam tak an seng thin.
Mahse, tha chhuak ta erawh tlemte chauh an ni.” tiin Doctor pakhat chuan a sawi. Tisa chakna nei theia min siam avangin Pathian hnenah lawmthu i sawi mawlh mawlh ang u. Sex hi a hmanna tur dik taka hman anih chuan kan Pathian tan hian, Pangpar mawi taka lo par chhuak ang hian a mawiin a hlu em em a ni. Nupa nun ti nuam a, ti nghettu, induhna ti zualtu leh hmangaihna nemnghettu pawimawh tak a ni.
Tin, Sex hi kan chakna hrikthlakna tur mai a ni lo tih i hre thar leh ang u, mihringte hi Pathianin a anpuia a siam, thlarau neia siam kan ni a, chu mihring chu kan lo inthlahpung zel theihna turin Pathianin Sex hi hmang turin min duh a ni. Sex hmang hian Pathianin kei mahni ang midang a siam thin, a hmanrua kan nih theihna pawimawh tak a ni. Chuvang chuan, Sex hi a zahawm a, a hlu a, a ropui takzet a ni.
Amaherawhchu, chu Sex chu a hun lova kan hman erawh chuan sual lian tak a tlingin Pathian mithmuhah a tenawm takzet a ni. Rilru, taksa leh Thlarau piangsual tirtu lian tak chu a hun lova Sex hman hi a ni tih hria a, Sex zahawmna te, a hlutnate hi min siamtu Pathian hrereng chunga kan ngaihtuah chian a tul takzet zet a ni.
    Sex hi Siamtu Pathian thilthlawnpek a ni. Nupa chu dam dun chhung zawnga awm dun tura Pathian ruat an nih angin, inngai leh inthlahel tak leh inhmangaih taka an dam dun chhung an hman theihna atan sex hi Pathianin a pe a, chutiang taka awm dun thin tur chu an ni (cf. Deut. 24: 5; Thuf. 5: 15-20; 1 Kor. 7: 3-4).
    Chuti taka thilpek lawmawm leh ropui chu a nih avangin Bible pawh hian a zep tit tet lem lo, inlawm vel dan tur chenin a sawi (Thuf. 5: 19; Htk. 2: 6; 8:3). Nupa takte chauhvin an chan dun tur a nih avangin Pathianin sex hi a hum tlat. “I uire tur a ni lo,” tia uire lo tura thupek khauh tak ngei pawh hi nupa nun vawn himna tura Pathian thupek a ni. “Pathian duh dan rin kual chhungah chauh sex i hmang tur a ni,” tihna tluk a ni. Sex hi thilpek a nih ang taka “Siamtu duan” dan anga hman tur a ni.
____________________________________________________________
Kan Veng  Tlangval Footballer Racy K.Lalremmawia Biangbiakna
Tv.Racy K.Lalremmawia hi tunlai hian Aizawl lamah Independence Day Invitation Football (Lajong Club, Shillong tan) khelin a rawn haw mek a, Racy-a hi India ram Football inelna sang ber  I-League khelpha niin Shillong Club Lajong F/C ah a khel mek a ni.  Amah kawmna hun tha tak kan nei thei leh kan zawhna te tha taka min chhan avangin achungah kan lawm tak meuh meuh a ni.
Q : Engtikah nge Lajong FC i zawm? Shillong Club tha hi engvanga zawm thei mai nge i nih?
A : 2008 December ah Lajong FC hi  MFA kaltlangin ka zawm.
Q : He Club i zawm hnuin engtin nge training in neih?
A : Zing leh tlaiah training kan nei thin.
Q : Lajong i zawm hnua football pawn lama i khawsak dan, i mimal nuna club atangin inkhuahkhirhna a awm em? I chenna, ei leh in leh thildanga hun i hman dan. (Professional footballer-te football pawna an nun dan hi an hre chak thin)
A : Club ka zawm hnu hian ka nun a danglam khawp mai. Mimal nun ah pawh inkhuahkhirhna a tha khawp mai. Ei leh in lama pawh a tha khawp mai.
Q : Lajong i luh hnuin 2nd Div. lamah i khel tam fu a, 2009-2010 season-a I-League inkhelh tum khan i inlan tam vak lo va, team-a i dinhmun luah mek ni a i hriat min hrilh thei em ? Hmasawn zel tumna i nei em? Eng nge thlen i tum? (Entirnan, India National team a khelh ngei tum emaw, Lajong rirawl nih ngei ka tum emaw)
A : Coach  a zir ve te hi a nia, hmasawn zel ka la tum a, India National Team ah chance ka neih theih chuan khelh ngei ka tum.
Q : Lajong i zawm hnuin inchhirna emaw, i beisei anga i hun hman phak loh avanga hreawm tih i nei em ?
A : He club ka zawm hnu hian inchhirna emaw hreawm tihna emaw ka la nei lo.
Q : Lajong-a i khelh hnua hamthatna i hmuhte min hrilh thei em ? ( I hlawh zat tarlan a remlo a nih pawhin, chhungkaw tan hnemhnanpui thama nih leh nih loh tal min hrilh theih chuan)
A : Chhungkaw tan chuan theih ang tawkin ka tang vein ka tanpui ve thin a, ei leh in, chenna chu club in min tumsak vek.
Q : Lajong club hi enge i hmuh dan ? India champion ni turin i beisei em? Club hausa tak nge tlachhe mai thei dinhmunah a ding?
A : He club hi kan in lungruala kan thlensan pawh ka beisei. Tunah chuan he club hi a pangngai tawkin ka hria.
Q : Lajong Senior team-ah Mizo engzat nge tunah hian awm?
A : Lajong Senior team-ah hian Mizo 10 kan awm.
Q : Lajong Club ah hian eng chen nge cham i tum ? Club lian zawka luh theihna hun tha neiin i in hria em ? Nge khelhna i hmuhna zawk tur club tenau zawk zawn i tum ?
A : Pathian in rem a tih chuan Club lian zawk a luh chu ka tum ber.
Q : Football hi kum engzat i nih atangin nge tih tak taka i khelh tan ? I naupan laiin eng nge football-ah thlen tum i neih ? I tum aia sang i thleng nge i tum ila thleng pha lo ?
A : Kum 15 ka nih atangin khelh tak takin ka khel tan. India National Team khelh phak ka tum a, ka tum ram ka la thleng lo.
Q : Professional footballer ni tura i naupan lai atanga kawng i zawh chhohvah tute nge nangmah tanpuitu mi pawimawh ni a i hriat ? Tun ang dihhmun i thlen theihna chhan nia i hriat leh i chhungten an tuipui dan che emaw an laka harsatna i tawh dan emaw ?
A : A hmasa berah chuan Pathian vanga he dinhmun hi thleng thei ka ni a, ka nu leh pa, ka chhungte’n min support tha em em bawk a ni.
Q : Lajong team i zawm hmain khawi club ah te nge i khelh ?
A : Lajong team ka zawm hma hian Chanmari West Sporting Club, SSA, Chanmari West Football Club leh Zotlang Football Club ah te ka lo khel ve tawh.
Q : Footballer ni tura pawimawh i tih ? Nangma nun atangin. (eg. thuawihna, tumruhna etc) Hma i sawn theih nana i tana pawimawh ni a i hriat.
A : Footballer tha ni tur chuan displine tha neih a pawimawh a, taihmakna leh insumtheihna a pawimawh hle.
Q : Kan veng thalai tam zawk professional huanga an luh theih nana pawimawh ni a i hriat ? Kawng kawhhhmuh theih dan i hriat tel phei chuan.
A : Ruihtheih thil laka insum theih a pawimawh a, a bak chu kawng a inhawng mai thin.
Q : Vanduaithlak takin thawhtanni a Luangmual FC nen in inkhelh tum khan i ke i tina a, eng chen nge a nghawng dawn ? Season thar I-League khelh tam i inbeisei em ? I dinhmun tur ni a i ngaih ?
A : Tunah rih chuan thla 1 chawlh min pe a, a bak chu Pathian thu thu ni rawh se.
Q : Kan vengin an chawimawi dan che emaw, an lo dawnsawn dan che ah emaw i beisei dan a ni nge, i beisei ang a pha lo ?
A : Kan vengin min dawnsawn danah hian ka lawm khawp mai.
(YMA AW Editorial Board ten kan chhuang chein i tum ram i thlen ngei theih nan i kal zelna turah duhsakna sang ber kan hlan a che)
____________________________________________________________
7/8/11
INFIAMMITE TAN THUVAWN-7
Kan thupui hunawl hmanna ringawt leh hlimhlawp atan maia infiamna ti ve chauhte tan chuan a tul lovang. Mahse hlawhtlin ve ve duh luhchilh i ni em? I nih chuan infiamna khawvela hlawhtlinna thuvawn 7 te hi i zawh ngei a ngai ang. Infiamna khawvela dinchhuahna zawngtute tanpui tura zir miten ngaihtuahna farchhuak an lo neih hi zirchhuah han tum chhin teh. Kawngnuam chu a ni lova, ti thawt thawt leh hmanhmawh mi tan chuan “Short cut”a kal mai chu a nuam zawk, mahse mi chhar ang chhar ve lohna a ni.
Infiamna lama changkang ramah, Coach atana mi an lak dawna an hmanraw hman tur an ngaih pawimawh thin riau mai chu engvanga pawimawh nge a nih? Krista tak nei lova Pathian thuril pui pui, nunpui theih a ram nei si lova kan sawi thin ang deuh hian, infiammite hlawhtlinna tak tak chu European Standard hriat hle lam a ni lova, hniam lutuk emaw kan tih atanga bul tan that leh hi a lo ni daih zawk.
1.Desire:- Duhna avanga mihring taksa chet nasat theihzia hi i hria em? Duhna nei lovin miin engemaw a pan ngawt thei lo tlat. Chuvangin hlawhtlinna pan turin duhna leh chakna hi thinlung ruangam dintu hmasa ber a ni. Mite hian engvanginnge hun leh tha tam tak senga infiamna an tih thin? Engvanginnge an thawhrim? Anmahni hruai kal thin tu chu mi thlen ang thlenve duhna hi a ni.
2.Dedication:- Duhna chuan a thil duh nei thei tura inpumpek duh hialna a hring a. Hei hian thil dang zawng zawng, kawnglaka lo tibahlah thei chi thlauhthlak duhna hial thlengin a neih tir a. A duhtu leh a duh a intawnna ah a hruai thin a ni.
3. Devotion:- Inpumpek duh hial khawpa duhna a lo len tawh chuan inserhhranna nunah mi a hruai lut a, bansan duh tawhlohna leh rilru sen tak takna an lo thleng a, an game khelhah chuan anbeisei ang hlawhtlinna hmu mai lo mahsela, a theih loh a ni ang a! ti a kirsan leh duhna chuan a hneh tawh lova, an vuan tlat a, an zui zel a, kahpah nunin a hneh tawh lo.
4. Discipline:- Kan hriat than ang hu a kan neih theih loh, nundan sang tak a ni. Mahni in thunun theihna, inhnehna, nun ti chhe thei thilin a run pawh a intihchhiattir lo tura harsatna pawh ngaihnep theihna nun sang tak, infiamna khawvela chaw zawng te tana kawng tluang, nun inthlahdah nuam ti mite tana atthlak ni si chu a ni. Thuawihna leh mahni inkhuahkhirh tlatna bawih a intukluh na a ni. Discipline hi  hlawhtlinna unau pianpui a ni a, a tellovin hlawhtlinna a hmelhriat theih loh. Mi nawlpui peih chin bak tlem kal belh hlek zelna a ni. Mahni in lainatna hi -Discipline thattu a ni fo.
5.Determination :- Tumluih tlatna, a tha lama luhlul tlatna hi sapin ‘Determination’ an ti a ni awm e. Beidawng duh lo luhlul tlat mi hi  khingpui te tana chimawm ber a ni a. Hlawhtlinna kawng a mi kallai pawh din tumtute tana hmelma lian tak a ni. Jesse Owen te anga he nun neitute lu-ah hian a ni hlawhtlinna chu a par chhuah thin ni.
6.Deligence:- Tumluih tlatna nun chuan taihmakna leh insenso peihna a hring mai, chu chu sual chhuahna nun a ni a. A pan lam hawi a kal laiin dodaltu nun zelthel te, chawlh duhna te, nawmchenna chi hrang hrang lakah indo a puang reng mai a ni. Hratlakna hi engemaw tal hmuh belh tura mi chettirtu a ni. Chawlh hlekna hian theinghilh thenna leh thlauhthenna a thlen. A tawp thlen hma a hlamzuihna, kawnglaka thamralna a ni.
7.Durability :- A hma lam a hlawhtlinna ze pawimawh zawng zawng kan sawi tak te kha teirei peihna hian a tuam beh tlat loh chuan an talpit a, kawng lovah an tla darh thin. Fuat a ngai a, thawhkhat tih that phut hi chakna a ni lo fo. Hlawhchham chang a lo thlen pawh a kal luih zel theihna a ni a. Chawl lo a kal na na chuan a tawp thlen hun a nei. Chhelna leh teirei peihna tello chuan hlawhtlinna chu mumang mai a ni.
Sorkar laka pangchan luat vanga tih tauh ngawt te hi mi hnehna a ni lova, midangte rilru hneh a, kan lama mi ngaituahna hip tur chuan mahni in tanpui hmasak hi a kawng hnai ber a ni a, lamtang siam nan tawngkam cheh duah aiin a tangkai. Infiammi ropuite hian midangte leh sorkar tanpui nain bul an tan ngawt lo. Jackie Joyner Kessie, mahni intumchawp a  khawvel hmeichhe ‘athletic’ ropui ber ni ta te, fahrah chawmna in a ni khata Rs 5/- rate a chawm ve mai mai Dingko Singh Boxing tlangchhipa a lo chuanchhuah dante hi thawnthu mai anni hauh lo. Hlawhtlinna leh hrehawm an lo inthleng tawn dan te chu ngaihnawm a tling. Tluangtlam taka hlawhtling an awm thei. Mahse chanchin zir tlak an nei ve ngailo. Infiam mi hlawhtling ringawt nih tum lo la, i hlawh tlak nun neih talh tum la, i thih hnu a i nun reng na tur a ni.
Mizo infiammi ten thuvawn-7  hi kan kaltlang lo hlawm hle niin a lang. Tuna kan tih nghal theih vek an ni a, tumruhna vuai leh mai tur hi veng turin tumah kaichhan a sawm ve theihloh. He’ng formula kte hi i hlen chhuah chuan Zoram leilung rualremlo tak atang hian khawvel hmundang mual remah a la phurchhuak pui ve ang che.
____________________________________________________________
An ropuizia hriat lohte ropuina mak tak chu !
T-a
Thu ropui tak ziah tum hi thu ropui tak ziah tur hre lo tan chuan thil hahthlak tak a ni. Ho deuh pawh hi ziah tur hriat a har khawp mai. Hruaia VL (Vanlalhruaia) tih ringawt hi ziak tlar thla teuh ila, thu ‘ho’ takah thenkhat chuan an ngai ang a, an hlimpui phian mai thei; thenkhat erawh chuan ‘ho’ an ti hle ang a, min dem luai luai ang; thenkhat erawh chuan a hoh leh hoh loh pawh hrethiam chuang lovin ‘ho’ an ti em em dawn tih a chiang a, heti ang thu ‘ho’ lutuk han ziah vak mai chu a ‘ho’ lulai em mai an ti mai thei a, a awm; a ‘ho’ dawn em a ni.
Kan vengah hian mi turu tak tak an awm a, mahse, mi tam berin an ropuizia an hriatpui hran lo. Entir nan; kan tarlan tawh tho Hruaia VL ang chite pawh hi ‘ngang tak chu a ni hrim hrim,’. Sawi tak zelah chuan U Rimtuia pawh nupui ngam vangin ? A tlatna mual a thlak a, Thinglian khuaah chuan eng eng emaw hruaitu pawh a ni tawh mai thei (Kohhran rim nam lam chi ni rih lo mah se a pawi lo zawk). Rim chhia lo ti tawk emaw pawh an kat nawk ang.
Thianpa Hruaia VL, thiante tana inphal tak hian incheina chu a ngai pawimawh thin maw le ! A nupui a chhai thluk dan ‘style dang lutuk’, zanlai pelh YMA  AW buatsaih zawh hnua a formulae hman thin erawh sawi lo ila.
MA a zir chhung zawng khan kawr hakthlak a neih loh vang a ni lo; Kamis var rei em em a hak tawh, a dung zawnga te reuh te tea tial chho, a nawh mar khat em avanga a hnung lam chuar vual chho deuh tup tawh ringawt a ha. Hahnawhna a neih loh vang ni lova sahel seh thi reng ang maiin nitin class a kal thin; teri-cotton (terelin a nih leh nih loh chu ka hre lo va) kekawr tluan rawt bik  a nei bawk a, a tlang a arh deuh hluai leh nghal. A duh aia a sei vang nge a duh ve hrim hrim tih pawh hriat lohvin a tlang inches hnih vel thlep letin a chhing deuh to va, hemi ha chung hian a kar tluan thin. Pheikhawk pum ni lo chapal dum, nikum hmasaa hmu tawhte pawhin ‘Kha ila nei a ni maw ?’ an tih theih tur khawpa a bun rim nen ringawt MA  Economics tha takin a pass chhuak.
Kamis pakhat, kekawr pakhat, chapal pakhat, eng kekawrte nge a hak chu ka hriatpui lo va, ka rin dan chuan a uk emaw a pawl da emaw a nih ka ring a, kum hnih MA a zir chhungin a mawng a tet a nih loh chuan a pan hman hle tura ngaih a ni a, a chhan chu a hakthlak vakin ka ring lo va, a inbual ngai miah lo tihna phei chu a ni lo. Ruahsur a do fuh chang chuan Sakhi pawh hi a inbual ve thin an ti. Tunah chuan kan tluk loh sorkar hnathawk lian a ni tawh a, a chal a thui tual tual a, a dul pawh a kiar ve telh telh a niang, tute emaw tih angin kan khelh phak loh badminton-te hial a khel ve ta : Cock vaw fuh thei lo mah se nuam a ti viau niin an sawi.
U Rimtuia pawh a vanglai kha chuan turu tak a ni. Khawvel dangah hian ka la hmu lo va, ka dam chhung hian ka hmuh hman pawh ka inring ta meuh lo. Naupang Sande Skul, junior department-ah zirtirtu a nih lai 1995 chho vel kha ni tain ka hria. Skin tight kekawr bul a lar a, ani chuan skin tight chiah lo; skin tight deuh roh, a dum, a bul pawh ni lo a tluan hain, sam zuah kir sei chuat chungin Sande Skulah a inkhawm a, T-shirt a ha leh nghal. A kekawr hak chu a ke artuiah a zuih ral hneh hle a, taksa phuar deuh tang a nih avangin a kap bawr pawh a lang bawr tha nelh nawlh khawp mai. Chuti chung chuan tui takin naupangte a zirtir a, inthlahrunna a neih awm reng reng hriat a ni lo va, a inthlahrun loh em emna pawh a awm chuang lo. Incheina a ngai pawimawh a, a pheikhawk dum bun kha beatle-shoe nge vai pheikhawk ka hre chiang ta lo. Sam sei kir, T-Shirt nen, kekawr ti deuh ‘sprang’, a dum leh nghal. Nuthlawi thenkhat boruak ngam deuh pawhin a lawnga an hah duh loh tur chi ha chungin, Sande-Skul zirtirtuin Sande-Skulah Sande Skul naupang a zirtir a, khang a zirtir takte kha engtin nge an awm tak zel tih erawh sawi zui ngai lo a ni a, amah pawh sawi zui a ngai chuang lo.
Rinmawia (bracket chhunga MZP tih dah hian hriat a awlsam bik) pawh a nupui a ngam em avangin Luangmual lamah min kalsan ta a; a ngaihawm chang a awm zauh zauh. Ani pawh hi incheina ngai pawimawh tak a ni a, T-shirt nghawng nei a ha tam hle a, mi pangngai hak tawk tura siam ni mah se, Rinmawia hian a lei fuh lo ziah nge maw ni ? a kawr banah hian a ban pahnih rawlh mah se a thawl ziah.
High Field-ah YMA Aw-a kan awm ho laiin kan inkhel a, inkhelh laklawh laiin a rawn lut. A T-shirt nghawng nei hma lam ipteah pen a pai lut a, teri-cotton kekawr tlawn a malpui thlengin a thlep chho bawk. He kekawr hi a ha rim hle a, a hak loh lai chu a inbual lai a ni deuh ber; a uk da lam niin ka hria. A thlep chhing viau na a, a malah a tawt chuang lo va, ke kawr bul lian tha pangngai ang takin a hmang thei. Mawza tel lovin mi ta a hawsak ball-boot a bun bawk a, tichuan a inkhel ta a, hmuhnawm dang a ngai tawh lo. Penalty a pet a, theihtawpa a chhuih chu a lir lut zo lo.
U Nunthara incheina leh chet dan bakah, badminton a khelh hmaa Lalhmingliana nunte pawh tarlan a chakawm. Nakkinah hmun awl remchang, hnawh khat tur a awm leh a nih chuan kan la ziak turah ngai ang. Tun tum pawh tikhah a ngai si a, kan tikhat leh ta hram chu a ni e.
____________________________________________________________
31/7/11
CHEMKAWM  TECHNOLOGY  TO  INFORMATION  TECHNOLGY
Kan pi pu te Chemkawm Technolgy hun laia an khawsak dan chu a mawl mang hle. Nitin eizawnnaah tihrawl ngahin kawngro a su thui viau mai. Chemkawm Technology-ah chuan an thluak tha ber leh a awmchhun chu a hmangtupa kha a ni mai a. A hmanrua Chemkawmin thluak dang a neih ve loh avangin a khalhtupa tha chak leh chak loh a zirin hna a thawk hlawkin a thawk hlawk lo thin. Tin, a thlo chhuaktu taimak leh taimak lohah chu Technology hlawhtlinna chu a innghat thei bawk. Amaherawhchu, Mizo History kan chhiar chuan heng hun lai hian buh kham thar lo emaw, chawkhawn emaw pawh sawi tur an awm bar lo nia. Hmeithai, dam lo leh thawkmawh deuh te an awm pawhin an khai chhuak zel a nih kha. An Lal hnena chhiah (fathang) sang tak an chhung chung pawhin an intodelh thei.
          Pi leh pu te kha an intodelh mai a ni lo a, kum 1880 - 1890 chho vel pawh khan State dangah thil an lo thawnchhuak (export) daih tawh mai a. Hmarcha, hriak, chhawhchhi leh la te pawh an lo tawlh thla ve nual tawh. Chumai a ni lo, thelret lama sum dawnna pawh an lo tui-pui hma viau bawk. Chapchar Kut an hman dan te kan hria  a, chhung tin an hlimin an inbuatsaih nasa hle thin a, an inhau phal ngai lo. An hlimna chuan midang te a tibuai lo va, ni sarih lai te an kut thin an tih chu. Kut-ah hian Zu lek lam viau mah se la, rui buai an awm ngai lo va, nula laka mawi lo deuha che an awm ngai lo. Inthununna a tha hle a nih a rinawm.
Hun a lo kal zel a. Kum 1894-ah Kristianna Zoramah a lo lut tan a, nunphung leh sakhua a sawi danglam. Lal lalna 1954 chhovah a lo tawp ta. Khawvel hmasawnnain min rawn chim ve zelin, sum leh pai hlutna alo lang tial tial a. Tin, Sawrkar inrelbawl dan chenin a danglam. Media hrang hrangin kan beng leh in a thleng a, kan thum-rawn tluk tluk chu a ni ber. Sipai ngaihsan lai hun a awm a, Driver-ho Luck hun a awm. U.T sum thiltihtheihna leh corruption lama harhtharna te. Thlarauthianghlim harhna leh khawihthluk rawngbawlna te. Computer age, Information technology thlengin.
Chemkawm Technology leh Information Technology inkarah hian hun pui tam tak a inher chhuak, sawi vek sen a ni lo vang.  Chungte chuan kan ni tin eizawnna, sakhua, hnam dan, thu leh hla, khawtlang inrelbawlna leh nitin nunphung chu namen lo in min sawi danglam sak a. Hun thara kan chuankai apiang chuan luang thli chhem nghin ang maiin kan thle dual dual a nih ber kha. Mifing leh taima te chuan heng hun hi an dinchhuahpui. Chutih rual chuan thil tha lo thenkhat - eiruk te, zu leh drug tih chakna te, lirthei lama intlansiakna te, hmeichhiat-mipatna hman khawloh te, kut tling lo va in leh lo din duhna te a hring a, thatchhia kan pung a, mi engemaw zat chuan an chhiatpui hman nghe nghe.
Tunah hian I.T khawvelah kan cheng mek a ni. Mahni in lumah remote control humin duh duh kan hmet chhuak thei ta. Khawvel leh lama chengte en rualin mit kan lo titlai thei. Internet hmangin duh duh kan en kual thei. Sumdawng Company hrang rang an lo lut a, cellphone changkang ber ber hmangin kan 'Helo' puam telh telh ta mai. Incheina lamah lah a chhuakthar ber ber kan inbel thei. Thilthar lawm ta reng reng, intihhmuhching, mi neih ang neih ve chak hnam kan ni a, in leh lo-ah leh thilneih(assets) thatah thlengin kan intlansiak mek a, thil thar a lo chhuak zel ang a, kan la um zel bawk ang. Hei hi khawvel kalphung a ni miau a.
Heng hmasawnna leh changkanna lo lut te hi a tir lamah kan hmang thiam lo deuh zel a. A rei deuh hnuin kan ziaawm thin. Mak deuh mai chu, tun kum hnih/khat lek chhung hian heng hmasawnna thlipui ang maia lo luang lut hi hmachhawn dan thiam Thalaite emaw zat an awm tlat mai hi a ni. Changkanna leh hmasawnna chu intodelhna hmanga lo dawnsawn chi a ni tih hria kan thahnem sawt khawp mai. Scientist ropui Charles Darwin-a theory, 'Survival of the Fittest' tih kha Mizo zingah a taka hman duhna lo lian ta hi eng vang tak ni ang maw. Fit lo leh thatchhe deuh chu kan dam khawchhuak zo lo telh telh chu a nih mek hi. Information Technology in a ken changkanna hrang hrang hian Mizote rualawhnaah min siam a, mi neih ang neih ve loh hlauin mahni nitin hna bak thawh belh tur zawngin taimak kawng kan inzawh siak ta anih ber awm hi. Thalai te mut hun leh thawh hun hre lo ang maia kan ngai hi a dik na chen awm mah se, mi tam tak chu hna tul vanga meng rei, zinga tho tlai; zana mu hma, zinga hma tak taka chhuak te an ni tih kan hre tel bawk tur a ni ang.
Mi in chenna in a mamawh a, ei tur a mamawh. Television a duh a, Computer neih a ngai, cellphone pawh. Lirthei tel lovin khawsak na chi a ni tawh hek lo. Heng zawng zawng hi aman pek ngai vek a ni a, mi pangngai ni ve tur chuan thawh tur hre lova khawsak nilen chi a ni lo tih kan hre ta. Nu leh pa te thawhchhuaha lo in lak raza ching erawh tlemte kan la awm. Hengte avang hian mi dawrte-a nileng lenga thut zahthlakzia te, zu lo ruih nilen ve ngawt atthlakzia te, ennawm chhuahna hmun pianga tel ve theih nih nuihzatthlakzia te kan hre thar. Hman deuh kha chuan cushion dup nuam taka mut paha chhun laia T.V en theih nih kha changkanna emaw kan ti thin. Mahse, filmstar te hlawh zat, zaithiamte leh inkhel thiamte sum lak luh tamzia kan hriatthiampui tak chinah chuan hman taka T.V en atthlakzia kan hmuchhuak. Thalaite zingah hian Moral reconstruction a awm mek a ni.
           Mahni in lumchhuahsanin State pawnah inhlawh tura chhuah kan intihhmuh tan a, vai mistiri te hum haw zat sum la let turin state dang sum hmangin chhungte tihnawmsak ve kan tan. He lamah hian hmeichhia hlei hlei an huaisen emaw tih tur a ni. Eng hna pawh rinawm taka thawha hlawk a lo ni tih kan hre chho mek a, a sang leh hniam pawh thliar lovin thawh tur awm apiang kan inchuh tan em ni a tih theih. UPSC in exam a buatsaih chi hrang hrangah pawh huaisen kan chhuah leh tan a, Central Service lama lut thei turin Exam beitu pawh kan tam chho leh ta niin a lang. Mizo tlangval 'Lumet'a eizawng pawh kan tam ta, hnam dang kutah kan dah phal tawh lo. Graduate, Police constable-a bul tan hreh lo te, Lehkhabu zuara in ak kual te, company hrang hrang hnuaia rintlak taka thawk te kan pung. Chapo hi mawlna chi khat a ni tih kan pawm ta em mi ni ang? Training tur awm se - lak sen loh. Technical lamah lah lak sen loh bawk. Mutia hna thlengin hna itawmah kan chhuah ta mek. Mizo thlaithar Grape, sawhthing, iskut, sapthei te pawh a hralhna tha awm se zokhuaw lam mi hausakpui tur an va tam em. Zirna lamah lah Quality Education nei turin kan intlansiak nasa na rawh e. Phak lo chung pawhin English Medium-ah kan indah a, hlawhtling turin Zoram mipui hi kan intlansiak suau suau chu a ni lawm ni. Mizoramah hian Malsawmna a inphum a, mi taima leh remhria te hai chhuah tura dah a ni.
           Khawvela indona hriam ber zinga an sawi chu 'Economic war' a ni. Rethei leh riltam chu a huaisen theih hauh loh. Mahni kea din tumna lama harhtharna in min nuai vel laia harh ve hman lo kan awm a nih chuan kan tu leh a lo la awm turte hian min dem duh mai thei. Nakin lawkah chuan Thingtlangpa, lo leh huan ram nei tha tak tak te hian khawpuia Loan rul tha duh mang lo ho in hi an la neihsak lo ang tih a sawi theih loh. Pa te hausakna chhawm tuma an tun nun thlahdah mek te hian Thingtlang tlangval taima te khawngaihna dilin an LSC hi an la thlengpui mai thei a sin. A ruh no no chhuahna khawvel a ni si a.
____________________________________________________________
THE   MIZORAM  LIQUOR  TOTAL PROHIBITION  
ACT,  1995 (ACT NO. 10 OF 1995)
- H. Lalremruati
Advocate
The Mizoram Liquor Total Prohibition Act, 1995 hi Mizoram pumpuia hman tura siam a ni a. Amaherawhchu, Autonomous District Council pathum, Chakma, Lai leh Mara te a huam ve lo.
MLTP Act dan hman a nih chiah hian Mizoram ah hian zu hi hralh leh zawrh khap tlat a ni a. Mi tupawhin state pawn atanga ZÛ lalut emaw Mizoram atanga pe chhuak emaw kawl emaw zuar emaw lei emaw siam emaw leh zu sakna atana hman chi bungrua engpawh kawl chu Sec. 8 (1) MLTP Act ah hian kum 5 thleng lungin tan tir theihna dan a siam a, Rs 1000/- thleng chawi tir theih an ni bawk a ni. A hremna hniam ber chu thla thum aia tlem lo a ni a, amaherawhchu, he thla thum hian kum 21 hnuai lam emaw criminal case a la convict ngai loh te chu khawngaihna a lantir theih a ni.
Medical Officer in zu in theihna permit a pek ni si lova zu in chu he dan hnuaiah hian hrem tur an ni a, 8 (2) MLTP Act ah chuan chutiang mi an awm a nih chuan thla khat thleng lungin tan theihna, a hniam berah darkar 24 aia tlem lo a hrem tur an ni a. Tin, Rs 500/- aia tlem lo ` 1000/- thleng an chawi thei bawk a ni.
Tin, Sec. 9 ah chuan Mizoram chhunga Newspaper leh magazine ah te zu fakna chi reng reng a awm tur a ni lo. He dan zawm lo an awm a nih chuan Sec. 10 hmangin hrem tur a ni a, thla ruk thleng lungin tan theihna leh ` 1000/- thleng chawi theihna a ni.
Sec. 24 ah chuan mi tupawh a in emaw a bungrua emaw, hre reng chunga he danin a phal loh ZU awm tir nana hmantirtu chu zu neitu pawh ni lo mah sela hrem theih an ni a, kum 3 thleng lungin tan theihna a ni.
Sec. 55 A ah chuan mi tupawh Excise mi ni kher lo pawhin he dan hnuaia man ngaite chu a man thei a, amaherawhchu, Excise station emaw police station hnai berah emaw an hlan chhawng vat tur a ni.
Mizoramah hian zu hi kan buaipui luai luai mai a, thenkhatin an zuar a, thenkhatin an in a, thenkhatin an do tlat a, chung karah chuan kan hriat reng atana pawimawh chu Mizoram sawrkarin zu khap burna dan a siam a, a zuar leh a in te chu hrem theih an ni tih hriat a tha. Chuvangin, a in thinte pawn in loh hram hram tum a tha a, a zuar te pawn zawrh loh a him ber.(SourceCYMA Webpage)
____________________________________________________________
24/7/11
KHAWTLANG NUN SIAMTHAT
- Tren-a Pa
Khawtlang Nun Siamthat YMA-in kumpuan atana a hmang hi khawtlang, hnam thatna leh ram dinchhuah duh vangah I pawm phawt teh ang. Kan khawtlang nun hi siamthat angaih chuan chhia a awm tihna chu a ni phawt mai a, chumi siamthat hna thawk tur chuan Mizo tawhphawt chuan mawhphurhna kan nei a, engtinnge ni ang tih chu mimal tinah leh a ngaihtuah peih leh peihlo pawh min huam vek a, rethei leh hausa, mifing leh mawl an dang chuang lo. Kan khawtlang nuna chhiat chuan ngaihtuah lovin thawk ve lo mah ila, a him chu kan ni bik kher awm love. Chuvang chuan tihtak meuhva tha kan thawh a kan ngaihtuah chuan kan hlawhtlin hun a thleng ngei ang tih ring chungin puanven i sawichhing ang u.
Khawtlang Nun Siamthat hi a hmasa berah chuan chhungkua-ah bul tan a pawimawh hle ang. Chhungkaw nei mek leh la din leh turte tan pawh hei hi a pawimawh hle awm e. Chhungkua ah chuan Pa mawhphurhna hi a pawimawh ber ah dah ta ila, a nupui fanaute a enkawl danah pawnlam langchhuak-in an chhungkaw mizia chu a tilang a, nupa lungruala fa enkawl leh chhungkaw nunna kawngah hma an lak dun zel a pawimawh. Nu in chhungkaw thil/fate thil tihdanah zepruk a neih fo chuan chhungkua a kal fuh duh vak lo. Chhungkua ah hian hmeichhiat mipat, ruihtheih thil tihloh leh hnam nun zemawi inzirtir kan uar a tul a, Kristian nundan tha kan inzirtir hi khawtlang nun siamthatna pawimawh a ni. Nu leh pa ten fate kan zilha thu tha kan hrilh duhtawk mai lova kan nunin a kaihhruai hi a pawimawh hle mai.
Chutiang bawk chuan fate’n mawhphurhna an hlenchhuah ve pawh a tul a, nu leh pa chu mimawlte pawh nise hmangaihna leh duhsakna nena an thusawi chu fate tan chuan nunna leh malsawmna a tling a ni. Bible-in nu leh pa thu awih tura min hrilh ang hian (damreina pawh a tel bawk). Nu leh pa chawimawi hi fate mawh a ni a, nungchang tha leh khawsak mawi hi nu leh pa chawimawina a ni. Mithatchhia leh zawm thaw, tihtur tilo leh kuttling lova thil neih chingte hi hlamchhiah ngam a tha.
Khawtlang nun siamtha tur chuan mahni chhungkua mil tawka inchei ngam, aia upa zah ngam, rui chunga ina haw lo ngam, hruaitu leh hotute thuawih ngam, hnatlanna a thawk hnem ber ni ngam, nupui ngamlo ngam, pasalte thuhnuaia dah tumlo ngam chunga mahni phaktawka Mizo nihna a chiang, mahni hnam nun leh ziarang vawng tlat chunga a hreawm lai leh hahthlak laiah tuma hmuh loh pawh a rinawmna nena taima ngam leh a ruk arala thil neih Pathian malsawmna a puhlo ngam nih a tha ang.
Information Technology khawvelah hian Committee leh hun pawimawh inkhawm etc, laia Mobile/Cell phone kheuh neuh neuh loh a mawi a, reilote nawm duh avanga mipat hmeichhiatna hman a mahni nunna pawh tawi loh a tha. Changkang nih duh vanga mahni hnam nun leh zia zahpui ang hrima hnamdang tihdan lak vak hi a changkang lo zawk. Nu emaw pa emaw ni chunga midang SMS hmanga tunlai tleirawl ho tih dan takin ‘CK’ pui tur zawn reng hi siamthat ngai pakhat chu a ni. Kawppui te nena hlimna zawn hi a finthlakin chhungkaw hlimna thuruk a ni a, damreina pawh a ni ngei ang. Hmanlaia mipa ten nula kawm tam thei nih ropuina a an ngaih thin kha tunlai chuan ...........thih hma-na a ni tawh zawk. Sum leh pai kan zawnna kawngah hian duham luat lutuk a pawi. Chiahpuam, etc, hian mi tamtak rilru a tina, nupa inthen leh chhungkaw tlakranna a tam phah a, thih phah an tam ta fimkhur a tul e. Sorkar atanga hnathawh tur kan hmuh, sum an phal zat nen inmillo lutuk a hlawh duh vanga thawhchhiat leh a ti thei nih vanga midang rilru tihnat leh mahni in hah pui lo leh hmuh tur reng nilo sum hmuh thin te hi ‘ ka takin engchawilo kan thla in ngun bun chhing chheng’ tih ang vel a ni. Tin, vengchhung Gas semna mai ah pawh hian kan khawsak phung hi siamthat a ngai lo maw?
Sawi awm tam tak awm mahse a tawp berah chuan midangte tana malsawmna nih hi a ropui a, hmangaihten malsawmna an chan theih nana hmangaih tun a tuar a tul si thin a. He khawvelah hian khawtlang nun siamtha tur hian nu leh pa nih a pawimawh a, nula tlangval nih leh naupang nih pawh a pawimawh vek  mai. Lehkhathiam a kalsan chi a ni lova, politics khelhsana sorkar hnathawhsan chi pawh a ni lo, fawrsan mai mai chi pawh a ni lo. YMA hruaitute tihtur bik a ni lova mihring / mizo ka nih vanga Khawtlang Nun Siamthat hi ka mawhphurhna a ni ti chunga hma la theuh tur kan ni zawk lo maw.
____________________________________________________________
Infiamna ngainatute tan en tur a tam dawn
T-a
Tun pathianni hi infiamna khawvel zau takin thlriin, a tui mite tan chuan mittlai ni tak a ni dawn a, en tur a tam hle. Lords Cricket Ground, London-ah India leh England-in Test khel mekin, he inkhel hi Test satliah mai a ni lo va, No. 1 nih inchuhna a nih bakah, Test khelh tan a nih atanga vawi 2000-na niin India leh England intum vawi 100-na chiah a ni bawk a, tunlaia Test team tha ber pahnih an la ni cheu.
Khawvela infiamna hautak bera chhal thin, thirsakawr intlansiak hmingthang Tour de France hmawr bawkna hun a ni cho mek bawk. Kum kal taa he intihsiaka champion Alberto Contador chuan damdawi khawih chungchangah puhna nasa tak tuarin a fihlimzia a sawi ve thung. Contador hi kumin hian a title kawl mek humhim thei turin a tel phalsak ni mah se, a champion zo dawn lo niin a hriat.
Professional boxing hmunpui United States-ah inhnek ngaihven hlawh tak awmin, boxing khawpui pawimawh ber Las Vegas-ah tunlai fighter naupang zinga tha bera ngaih WBA champion Amir Khan leh IBF champion Zab Judah-ten junior-welterweight title an kawl ve ve inlaksak tumin an inbei dawn a, zing dar 8-9 inkarah inhnek hman tura ngaih an ni.
Kum 24 mi Khan hi kg 63 vel huang, junior-welterweight-ah No. 2-a ngaih a ni a, WBC leh WBO title kawl kawp mek American Timothy Bradley chu No. 1 ni lai niin, Khan leh Bradley-te hi inhnek turin an inbe rem thei lo va, junior-welterweight No.6, kum 33 mi Judah nen thuthlung an siam fel ta zawk. Khan hian welterweight-a insawn chhoha kum tharah Floyd Mayweather Jr hmachhawn tumin ruahmanna a siam lawk a, kum 28 a nih hunah khawvela pound-for-pound fighter tha ber a nih ngei a inringtawk hle.
Vawiin tlai dar 5:30 hian F1 championship round 10-na German Grand Prix, Nurburgring-ah an tlan dawn. World champion Sebastian Vettel chuan hma a hruai fal tawh hle a, Red Bull driver hi a pumpuia pahnihna leh a teammte Mark Webber aiin point 80-in a sang a, an ram Germany-ah pakhatna nih ngei a tum ruh lehzual hle tih a sawi.
Hetih lai hian Ferrari-in hma an sawn a, an tlan hnuhnun berah Fernando Alonso chak berin, kumina Italian team leh Spaniard driver-in pakhatna dinhmun an luah hmasak ber a ni. McLaren-in an car thuam tha bawkin pakhatna nih theih an inbeisei ve mek a, intlansiak hmuhnawm tak a thlen theih rin a ni a, kumin hian dan thar avangin vawi kua an tlan tawhah lap khatnaa inlehpelh chhiar tel lovin tum 620 chuang tlankawngah an in tlan pel tawh a, kum dang zawng aiin thil thleng a tam.
Zanin zan lai dar 12:30 hian Copa America final Uruguay leh Paraguay-in an khel dawn bawk. Uruguay hian hnehna an chang a nih chuan Argentina nen champion ngun ber an nih dunna kal pelin, a vawi 15 nan trophy an la dawn. International football tournament zinga upa ber Copa America hi 1916 khan khelh tan a ni a, champion hmasa ber chu Uruguay niin tournament tir lamah an che tha hle. Mahse, 1995 hnuah Uruguay an champion leh tawh lo va, nikum khan World Cup-ah rin loh takin semifinal an lut a, kumin tournament-ah team tha an ni tih an lantir nawn leh.
Vawi hnih champion tawh Paraguay-in a tum thum nan trophy lak an tum ve thung a, 1979 hnua final an khelh leh hmasak ber tur a ni. Paraguay hian group stage-ah vawi thum khelin an inhnehtawkpui vek a, quarterfinal-ah Brazil nen 0-0 nin semifinal-ah 0-0 in Venezuela nen an inhnehtawk leh a, penalty petah an chak ve ve. Final-ah hian penalty petah Uruguay hneh leh ta se, football kalphung pangngai anga chhutin chak nei miah lovin an champion dawn a, a chhan chu minute 120 chhunga chak an awm loh chuan inhnehtawk anga chhinchhiah a ni.
____________________________________________________________
17/7/11
KHAWTLANG NUN SIAMTHAT A TUL
K. Sangkhuma
Khawtlang Nun Siamthat hi khua leh tui thate chanvo a ni. Mizoram hian hma a sawn zela, vantlang nunphung erawh a tlahniam zel thung a. Khawtlang nun siamthat hna hi tharuma thawha thawk-leh-khat a, “khai aw le” tichunga zawh mai theih a ni lo, a sa kal hriat a ngai a, muang mar tha tak si, awmze nei leh thin nel tak chunga beih reng ngai a ni. YMA & mi thate (good citizen) te hian mutmawh hnar mawha kan beih na na na chuan kan khawtlang nun hian parchhuah hun a la tawng ngei ang tih hi i ring tlat ang u.
Han ngaihtuah vang vang hian kan ram nun hlui atanga tun hun thlenga min hruai ngil tu leh mi anga min siamtu ber chu ‘Chanchintha’ hi a ni. Mizoram phei hi chu Kohhran atanga siamthatna lo awm ani bik leh zuala, mi lu la hnam ni thin kha, saruak khawsa thin hnam chu chanchintha engah hnamdang miten Kohhran an rawn phun a; chu Kohhran atang chuan finnate, thiamna te, hmasawnna chi hrang hrang te kha kan dawng a, kum reilote chhungin hnam fing leh changkang takah min hlangkai ta a, kan chhehvel hnam te entawn tling khawp kan lo ni ta hial mai.
Kohhran lo din tanna hi a kum 100 a tlinna 1994 khan kan Centenary chu kan lawm chauh ala ni. Pu Rokunga’n “Chanchintha in kan ramah ramhuai a um bo ta, kan ram chanchintha bul chu hei ngei hi alo ni,” a tih ang chiah hi kan lo ni.
Pathianin chanchintha min pek hi a lawmawm tak zet a ni. Tunhma lama sual leh tha pawh thliar hrang pha ngailo khan, sual kan hua in, sual chu kan ramah a langsar ta em em mai anih hi. Hei hi Kohhranho mize mawitak atanga kan teh vang a ni. Kohhran thurin leh zirtirna leh a thuthlung ber Bible zirtirna chuan mihring nun a kaihruai tha em em a.
Kohhran hmasate phei kha chu an awmho thin, engkim an intawma, Krista thawhlehna chanchintha thuin an in pumkhat a, khawvelin a tibuai phak lo. Hmangaihnaa rawng inbawlsak tawnin an awm a, Krista dan an zawm thin a tih theih ang. Chhungril atanga pawn lam thlenga danglam kha a pawimawh em em a ni. Zakaia’n Lal Isua a hmu a, chutah tuma hrilh ngailovin leh tuma phut lohvin a sum neih pachhiate hnenah pek a intiam a, a lo hlepruk te pawh a sawi nghal ngei ang. Hei pawh hi Social Reform a ni, khawtlang siam thatu nun a ni.
Khawtlang siam thatna (Social Reform) kan han mamawh zia mai chu:-
1) Thil zawrh buk dik te.
2) Rinawm zawka hnathawh tur te.
3) Zu leh sa, Drugs laka inthiar fihlim turte hian tun aia nasa hian Pathain Thlarauvin min nawr dawn lo, hei aia nasain chakna pawh min pe tawh dawn in a rinawm loh. Bukna khai dan dik hmang turin Bible a hranpa a kan pawh a ngai lo.
4) Mi tu emaw hausa hle mahsela, a hausak dan a dik tawk lo a ni tih kan hriat chu ngaihsan loh mai ngamte hi kan va mamawh ta em!
5) IAS officers pawh nimahsela, zu ti mi leh Pathian ngaihsak lo mi chu nupui/ pasal atana hnawl ngam a va tul ta em.
6) Dikna atak a hmang ngam mi hi an ngaihsan awm, i ngaisang ang u.
7) Pathian thu hi sawi sawi mah ila, kan khawtlang nun a zalen a a him si loh chuan a zahthlakin a inmil si lo.
Drugs chungchangte hi “Khawtlang Nun Siamthatna” kan ngaih em em na kil khat pawimawh chu a ni. Mi chhiatna ngei ngei tur han zuar duh hi tihdanglam deuh chu kan ngai hle lo maw! Thil thalo chu zuar lo mai thei turin Pathian Thlarau Thianghlim in kan kut min ben kiansak kher kan nghak dawn em ni ang? A tha lo a ni. Thihna a ni tih kan hriat hi zawm tur a ni mai dawn lawm ni?
Chuvangin, tan ila ang u, Kristian khawtlang nun chu a zalen tur a ni a, a fir tur a ni a, a him tur a ni a, a rintlak tur a ni bawk ang. Van khua leh tui kan nihna hi tunah nun chhuah pui ila, vanah insiam that vak angai tawhlo anga, taksa tihdanglam chauh kan bak anga, kan mikhual lovang. Tuna kan thlarau nun hian pawnlam a thlen phak loh lutuk zawngin Vanramah kan mikhual lutuk anga, in  siamrem (adjust) tur a tam lutuk ang.Theitawp chhuahin pawnlam nun pawh hi siamthat, siamdik i tum hram hram ang u. Kan Kristianna hian pawnlam nun entawn tur siamtu Zakaia te, Pawla te, pa taima nun te kha a hlat lutuk palh ang e.
____________________________________________________________
Infiamna khawvela bazar hrang hrang
T-a
Infiamna hi khawvela sumdawnna lian ber pakhat a ni tawh a, chung zingah chuan European Football bazara sum leng vel leh an inleina hi turu tham tak a tling. Tunah hian player thate man a to em em tawh a, heti ang taka footballer man a to ta hi UEFA pawhin a buaipui tawh a, 2000 hnu lam atang khan a pung thut a ni ber.
Football bazar hi professional league dang nena khaikhinin a kalphung a danglam viau a, club danga contract nei lai pawh sum thiltihtheihna leh thil dang avangin an inchhuhsak thin a. Football ngaihventute chuan player tha lei harsatzia hriat tel a tha khawp mai. FIFA leh UEFA pawhin a thunun hleih theih loh khawpin bazarah player an to a, tunhma chuan awmze nei zawkin player an inlei thin a, tunah erawh chuan club-in an hnena contract nei lai player-te an duh zat zat chhiarin hei hian inlei a tiharsa em em.
Entirnan; Samir Nasri hian kum khat daih Arsenal-ah contract a la nei a, Arsenal hian ziah belhtir tumin dawr mah se an inrem thei rih lo. Tarlan dan chuan pound maktaduai 20 velin club dangin lei an tum a, Arsenal-in an remti lo. Kalphung pangngaiah chuan Nasri-an Arsenal-a contract a la neih kum khat chhunga a hlawh lak tur chhutin, thla khatah pound mtd 1 hlawh ta se, thla 12-ah chuan pound mtd 12 a hlawh dawn tihna a ni a, pound mtd 12 vela lei chhuah theih tura ngaih a ni.
Player an inleisak dawn a nih chuan contract mila inlei chhuah hi FIFA leh UEFA duh dan a nih laiin, club-in hralh chhuah an tum loh player-te club dangin lei luihsak an tum tlat avangin a buaithlak ta thin. Mahse, player hlutnaah hian contract an neih dan erawh chuan kawngro thui tak a la su reng. Player tha; kum naupang leh contract la ngah tak lei chhuah nan chuan sum hlawm lian sen a ngai lo thei lo va, contract nei tlem tawh lei nan sum tam tak sen ngai lo tura ngaih a nih laiin, club-in an duh luat avangin to takin an lei ta thin a ni.
2000 chhovah Real Madrid-in an duhzawng player lawr kualin, hnar theih miah loh tura tam sumin an dawr a, player hnenah hlawh tam tak tiamin club dang tan pawh lawmna tham sum an hlui a, club dang tan dan tan ngaihna a awm lo. Player inleina hi club leh club indawrna a ni a, an inrem hnuah player leh a club zawm tur club-in hlawh leh mimal thilah inremna an siam ve leh a, man to taka an lei player chuan a hlawh tlem thei lo va, an inleina sum zatin player hlawh tur zat a keng tel fo.
Tunlaiah phei chuan contract an ziah rualin club-in club dang laka ven nan lei chhuah theihna zat tur an ziah teltir thin. Club-in an hnena contract la nei player chelh luih tlat theihna a nei a, chutih laiin player-in contract a neih sa a hman zawh chiahin a zalen a, a duhna ber club zawm theiin, club dang tan lak luhna sum sen a ngai lo. Hei hi Bosman rule (free transfer) tiin an sawi. Club-in an hnena contract nei lai reng pawh an duh chuan hmun dang pan turin an chhuah zalen thei bawk. Loan awm lehin, club-in club dang player lei si lovin an hawh a, loan hun a tawpah contract a neihna club-ah a kir leh thin. Loan-ah hian inlak chhuahna sum a ngai hran lo va, club leh club an inrem hnuin player leh loan-a a chhuahna tur club-ten hlawhah inremna an siam leh a, loan-a player latute hian inleina sum (transfers fee) seng lo mah se, an kawl chhungin player hnenah hlawh an pek a tul.
National Basketball Association (NBA)-ah chuan bazar tia kan sawi hi ‘trade’ an ti a, season chawlh lai hian NBA-a la tel pha lo, inhlankai tum khawvel hmun hrang hrang atanga fuankhawm player-te che tla atangin ranchise (club)-ten an duhzawng lain contract an ziahpui thin. Hei bakah hian player langsar sa pawh team dangah an insawn bawk thin a, mahse, European Football bazar angin club danga contract nei lai inchhuhsak a awm ve hran lo; player-in contract a neih sa a hman zawhin club dangah a insawn chauh thin.
Formula One-ah pawh driver-ten contract an ziah tawh an hmang zo ngei ngei thin a, football angin kum rei tak tak erawh contract an ziak ve ngai mang lo thung. Rokhawlhna lian tak a awm a nih erawh chuan driver leh team inbe rawnin an lo inrem tawhna an tidanglam thin. 2007 kum tawp khan Fernando Alonso chuan kum khat dang McLaren-ah contract la nei mah se, lungawi lohna nasa tak a neih avangin team nen inrem siamin a contract an tihtawp.
2009 kum tawp khan Ferrari chuan an hnena kum khat daih contract la nei Kimi Raikkonen an chhawr duh tawh lo va, a contract an titawpsak. Raikkonen hian contract a neih saah 2010 chhungin euro maktaduai 16 vel hlawh tur a ni a, Ferrari-in chhawr zui lo mah se a hlawh tur hi an pe vek tho va, Raikkonen hi Rally-ah insawnin hlawh a la bawk a, a thawh loh hlawh Ferrari atanga a lak nen hemi kum hian a hlawk hle a ni.
Cricket league hlawhtling Indian Premier League (ILP) din a nih khan European Football kalphung leh NBA bakah professional league kal dan en lawrin, player an lilam (auction) ve thung. Lilam hun an siam a, player tam tak an chhawp chhuak a, club-in an duh player hnena hlawh pek an inhuam dan sawiin hlawh pe hnem thei berin an la lut. Chutih laiin India team-a awmte erawh an khelhna tur siam fel sa niin, team tinah Indian player leh ram dang player awm theih dan bithliah a ni bawk.
____________________________________________________________
10/7/11
HIV ; AIDS engtinnge ni ang?
- C.Lalramzauva (Tete-a)
Kum 2000 hmalam kha chuan HIV/AIDS awareness chu inhlawhna leh sum siamna tha tak, AIDS vei/HIV+ve te chu sapram lama natna, khirhkhan tak leh tihdamna awm lo zofate tan chuan hlauhawmna em em pawh nei chuanglo niin kan hria a, he lam buaipui a thawk NGO te chu, sum um vang leh sum siamna tha ni in kan ngai mai thin a nih kha. Engpawhnise, kan lo hmelhriat tawh dan lam chu kan chhui zui lemlo ang a, amaherawhchu, vawiina ka han thai lan ve leh nachhan chu tunhma lama kan lo ral thlir natna khirh tak tihdamna awmlo ruihhlo ngaite leh mipat hmeichhiata awm eu te natna vei thin tih ngawt kha a ni satliah tawh lova. Kan vengchhungah meuh pawh kutchang thliak a chhiarsen loh kan lo awm ve ta a, mi tam takin kan inchhungah ngei (hre reng chung emaw hre lemlo pawhin a ni awm e.) kan chenpuiin kan mutpui ve reng hlawm ta
a ni.
HIV & AIDS langsarlo taka mizote eiral mektu: Kum 1990 October thla atang khan mizoten HIV pai kan awm kan inhrechhuak tan a, kha hun atang khan vawiin ni thlengin kan ramah min thutchilhin zofate min suat ta zel a. MSACS record a a landan chuan kiam lam aiin punbelh lam hi a la ni ta zel lehnghal a. May 2011 thleng a HIV hrik pai leh pailoh in test te chu mi 1,48,982 lai an ni tawh a, chung zinga mi 5,782 te chuan HIV hrik an pai (HIV positive) a ni tih hmuhchhuah a ni a, AIDS avangin mi 216 te phei chuan an nunna an chan tawh nghe nghe a. Mipat hmeichhiatna hman avang ringawtin mi 1,712 in an kai a. May thla bik a thisen test zat hi mi 4,742 an ni a, chung zingah chuan mi 132 hrik pai thar hmuihchhuah an ni. May thla chhungin ni 31 a awm a, chuti anih chuan nitin mi 4 chuangin HIV hrik an kai mek zel tihna a ni. Tin, HIV hrik pai thi tam tak te hi natna hmingdang (entirnan; septicimia, TB etc) hian an thi na sa hle a heng vang te pawh hi a ni ang AIDS avanga thi tih record hi a san lutuk lem loh. Hetianga Record/Statistic han en mai hi chuan kan la tam lutuk lo ve te pawh a tih theih awm e. Amaherawhchu, zir mite chuan HIV hrik pai 1 hian a dam chhungin a vel ah mi 10 tal a kai darh thin tiin an chhut a. Hei vang hian kan dinhmun hi a ralti hle a, chuvangin, HIV & AIDS hi langsarlo taka mizote min eiral mektu a ni tih chu kan chhut thiam awm e.
Enge HIV & AIDS chu: kan hre theuh tho chuan a rinawm a, mahse tawite in kan sawi nawn lawk ang, HIV chu hrik te tak te mit lawnga hmuh tham loh mihring thisena natna hrik dodaltu thisen sipai eichhetu a ni. HIV hrik paite hi HIV positive tiin an sawi bawk. AIDS chu HIV hrikin  thisena natna hrik dodaltu thisen sipai a eichhiat viau tawh hnua zalen taka mihringa natna hrik lo lutin natna a rawn thlen, tihdam sen loh khawpa natna / tihdam hleihtheih tawhloh a natna hrang hrang an lo kai thin hi a ni. Tichuan HIV leh AIDS tih chu thil thuhmun reng a lang si mahse hrang si a ni. HIV hi boruaka hrileng a ni lo a, boruakah a darh thei lova, ruang kil, lumen, inlenpui atangin kai theih a ni lo a, mihring taksa lumah chuah a awm thei a ni tih hi a tawi thei ang bera sawifiahna a ni awm e.
A Inkaichhawn dan thlangpui: Mipat hmeichhiatna (sex), Inchiuna hriau thianghlimlo inhman tawm (blade te pawh a huam tih hria ila), thisen thianghlimlo inpekchhawn (pem/kak atanga midang thisen thianghlimlo kai te pawh a huam), nu HIV hrik paiin a naupaiah a kai chhawng thei bawk. Heng bak atanga inkaichhawn hi vawiin thlengin khawvelah hmuchhuah a la ni lo. Heng a kaichhawnna kan han sawi atang hian a kai loh theih dan leh kan him theih dan chu ziah lan ngai lovin kan hre thei theuh mai awm e.
Tlangkawmna: HIV & AIDS chungchang hi tumkhat a ziah zawh sen rual anih loh avangin tun tum atan chuan a hmawr kan sik pilh hlek chauhvah ngai mai I la. ka han tarlan duh ber zawk erawh chu kan vengah hian he natna hi a khual ta lutuk bik lo e tih hi a ni. Chuvangin, nasa zawkin helam hi kan buaipui a, kan thangtharte tan a veng nuam leh him kan siam theih nan a hma kan lak takzet hi a ngai ta a ni lawm ni? Tih hi a ni.
____________________________________________________________
 ‘SAPHUN’
chungchang bihchianna leh hriattur pawimawhte
Eng hnam nge kan nih a, chutah chuan eng ‘chi’ nge kan nih? tih atang hian i han chhui dawn teh ang. Mizo tawngah hi chuan ‘hnam’ kan tih mai hian a hnuaia sap tawnga chi peng leh hnam sawina te hi kan huam tel tir mai thin, a sap tawng zawng a sawi chuan a dikin a fel phian leh nghal a, chungte chu - Community, race, clan, sub clan, tribe/caste tiin. Mizo hnahthlak zawng zawng hi Mizo kan ni mai tih hian tawngkam leh ziak dan duhtui thar a ngai. Chuti lo chu Mizo hnam pawlhsawpna leh riralna hial pawh he thu mal ‘hnam’ tih leh ‘chi’ tih hian a keng tel thei tlat.
Hnamdang mi (a bik takin vai kan tih ten) mizo nupui nei hian ‘sa’ ka ‘phun’ ti tein emaw an nupui ten chutiang chuan an tih tir chawk thin. Chutiang chuan Sailo, Ralte etc. emaw te an inti ve ringawt thin. Khawtlangah pawh misual tak an nih loh phei chuan chumi leh an thlahte thleng pawhin khawtual mi ang maiin kan ngai hial thin, chu bakah mizo hmingte in phuahin, YMA leh V.C/L.C te pawn an lo pawmpui leh ta mai bawk thin niin a lang. He thil hi thil theih miah loh leh thil pawi tak thlen thei thil a nih avang hian bihchian a tul hle a ni. Mizo hi mipa lama chi kal kan ni a, hnam dangte pawh an ni tlangpui, Khasi tih loh chu. Mizo pa fate chu Mizo an ni reng anga, chutiang bawkin vai fa chu vai a nih reng a ngai.
  Duh ang anga tribal nih ve ngawt hi thil theih a ni miah lo. Kan hriat tur pawimawh em em chu Tribal nihna pe thei tu chu President of India chauh hi a ni. Tichuan vai(general people) te hian mizo hnamah ‘sa’ lo ‘phun’ thei ta sela tribal an lo ni ve zel dawn tih na a lo ni ta a. A nghawng chu hnam dalna/ralna mai chauh a ni. Hnam dang vai / sap kan tih te hian engtik lai mahin emaw eng vang mahin  Mizo hnam ah ‘sa’ an rawn phun thei lo.
Saphun kan tih hi a awmzia leh ‘sa’ hi engtianga ‘phun’ tur nge tih kan hriat a pawimawh ta a ni. Saphun tih awmzia chu “ hmanlaiin Mizo zingah hnam hrang hrangin ‘sa’ biak dan an nei hrang vek a. Miin a hnam kalsan a, hnam dang sa biak zawm tur leh an hnam vuan tura va intulut hi ‘saphun’ a ni. Chutiang midang ‘sa’ va phuntu chuan a ‘sa’ chu a va be ve ta a, chubakah hnam nihna pawh a vuan tel tihna a ni’. Saphun dan hi chi hrang hrang pali (4) a awm a, chungte chu- Fahrah nih vanga saphun te, Laina siam nana saphun te, chak loh zawk vanga saphun te leh fa dam thei lo tena fa an lo neih a an fate an lo dam nana saphun te a ni. ’Saphun’ tur chuan hei hi hriat a ngai a ni. Mi tupawhin mi dang sa a phun dawn chuan sa phuntu leh a phunna tur remtih tawnna a ngai a ni. Chutianga sa a va phun tawh chuan a va phunna chhungkuate chi leh kuang nihna a lo nei ta a ni. Mizo chi peng chhungah chauh ‘sa’ hi ‘phun’ theih a ni. Entirnan, Fanai in Sailo hnamah Pachuau-in Tochhawngah tih ang vel lo chuan ‘saphun’ hi a theih loh. ‘Saphun’ hi hnam (community) inkarah a theih loh tihna a nih chu. Vai emaw sap in emaw mizo hnam (community) –ah ‘sa’ a ‘phun’ ngawt thei lo. Chutiang mi chu a nupui pawh Mizo lo ni raw sek sek, amah leh a fate (fanu te chuan mizo mipa pasal-a an neih chuan thu hran.) thlah kal zel chu engtikah mah Mizo nih theihna an tan a awm lo. Saphun hi a tu lam lam pawhin an ti chat thei a ni.
Hnam dang entirnan vai ho hi ‘sa’ lo ‘phun’ tir ta zel mai ila chu nakinah chuan Mizo hnam bo-na mai tur a lo ni dawn a ni. An sumdawn duhna vang ringawt te hian ‘sa’  lo ’phun’ tir mai ila, hlawkna an tel anga, tribal certificate te hial an lo neih phei chuan thil finthlak tak chu a ni lo ve ngawt ang.
Tunlai hian Lal awpna hnuaiah kan awm tawh lova, engtin nge sa hi lo phun duh ila kan tih tak ang? tih hi zawh na awm thei a ni awm e. Hemi a nih avang hian hnam dangin Mizo-ah sa a phun thei tawh tihna lam a kawk lo. Miin sa a phun duh chuan heti hian a ti tur a ni- Court-in a a pawmtlak thlap ‘Affidavit’ siamin chhia a chham anga, chu Affidavit chu Mizoram ‘Official Gazzette’-a chhuahtir leh a nihin dan mitah a tling zo chauh a ni. Chutianga a tih zawh chuan Sailo chu Ralte emaw Pachuau emaw Khiangte etc. ah sa a phun a, chutiang hnam anga chhal a lo ni dawn tawh tihna a ni.
Saphun dan hi tu tana pawimawh nge kan tih chuan Village Council/ Local Council te hi an ni. Anni hi Deputy Commissioner-in Tribal Certificate leh Residential Certificate a pek hma-a lo finfiahtu te an nih vang a ni. Mizoramah hian Mizo nilo hnam dang Tribal leh Residential Certificate nei an awm nual tawh. Mipain hnam dang mi nupui atana a neih chuan a nupui leh fanaute a sa leh khua chu an tawmpuiin a fate phei chuan a chi an pu hlen tawh dawn a, Supreme Court chuan inneihna avangin hmeichhia chuan tribal nihna a nei thei a, mipa erawh chuan a pian leh murna chi avang chauh lo chuan a nei thei lo a ti a ni.
Hmeichhiain hnam dang tribal nilo pasal a neih chuan an inkara an fate chuan an pa sa leh khua an zawm a ngai dawn ta a lo ni a, chungte tan chuan ILP an neih a lo ngai dawn reng a ni. Tin, Mizorama hna zawn chung changah leh zirna chungchangah thleng pawhin Mizo tribal-te hamthatna dawn ang hi an dawng ve thei lo a ni. Heng Post Metric Scholarship leh tribal nih vanga reservation leh kum lama relaxation te hi an neih ve a thiang lo a ni. Hnam dang mi tribal nilo pasala nei ngam chuan khawtlang nun leh Mizoram dinhmun ngaihtuah reng chungin an fate pawh an pate nihna put tir ngam te pawh hi a hun ta hle mai. Inneih tawh hnu a fate Mizo nih tir tum viau mai hi Mizoram leh Mizote chi tih dalna hmanrua mai a ni tih kan hriat a tha hle mai.
____________________________________________________________
3/7/11
I NGAIHTUAH NGAI EM? 
(Thu Benglut)
Ke bial (Wheel) hi hmasang Mesopotamian Civilization hunlaia hmuhchhuah daih tawh kha a ni a, Thirsakawr ang chi hi kum 1645 khan Jean Thesona’n a siamchhuak a. A tihdinna (Brake) leh a rahkalna (Pedal) emaw, a herhkawina (Steering)te pawh a awm chuang lova, kum 1839 khan K. Macmillana’n thirsakawr pawngngai deuh tak a siamchhuak ta a ni. Chu pawh chu a ke thir a siam a ni na a, a tak (Body) chu thing a siam a ni.
Lirthei siamchhuah/ hmuhchhuah a ni hi mihringte’n kan tangkaipuia kan chhawr viau laiin, kum tin hian mihring nunna tam tak suattu  niin, mi tam takin hliam tawrh phah nana hmangin, a thenin ramtuileilovin an awm phah bawk a ni.
Kumtin hian khawvel pumah lirthei avanga thi mi nuai nga (5) zet leh hliam tawk maktaduai khat zet an awm ziah anga chhut a ni. India ram hi lirthei chetsual tamna ber te zinga mi a ni a, Lirthei chetsualna-ah hian kumtin mi singsarih vel zet leh hliam tuar mi nuai thum leh singnga vel zet awm ziah ang a ni. Heng chetsualna zawng zawng lo awm chhan za-a sawmriat 80% hi mihring thiamloh/tihsual vang a ni a. Lirthei khahltu thiam loh te, passenger thiam loh te leh ke-a kal te thiam loh vang a ni deuh ber thin, khawl lam fel loh vanga chetsualna thleng pawh a awm ve nual. Traffic chungchanga khawvela thil thleng hmasa berte i’n thlirho teh ang.
Lirthei chesual hmasa ber - Cugnet’s Steam Tractor-in kum 1771-a Paris ralthuam dahkhawmna bang hniam te a sut kha a ni.
Dan (Act) hmasa ber - British ho dan “ The Locomotive and Highway Act,- The Red flag Act, 1865” an tih bawk chu khawvela traffic dan awm hmasa ber a ni a, he dan ang hi chuan, lirthei pakhat khalh turin mi pathum- a herhkawitu, mei lo tuah tu leh lirthei dang lo kalte lo hrilhlawktu an awm a ngai a ni. A pathumna phei hi chu flag sen kengin yard 60-a hla ah a lo kal hmasa tur a ni.
India ramah chuan Motor Vehicle Act hi kum 1914 khan hman tan a ni a, Mizoram-ah pawh kum 1996 khan Mizoram Vehicle rules kan nei ve tan.
Motor Number hmasa ber - Police-ten motor number an pek chhuahna hmasa ber chu France ramah kum 1893 khan a ni.
Pawisa chawitir hmasak ber - Kum 1895 khan John Henry Knight chu kawngpui (High way)-ah thirsakawr ke pathum nei chi a khalh avangin man a ni a, court-ah hruai niin chawitir a ni.
Mizoram-ah chuan traffic Police ten pawisa an chawitir hmasak ber chu Lalthlana D/L No. 10419/M27 Prof  89- ZRM 2525 (Truck) khalhtu a ni a, November ni 1, 1990 zing dar 10:00 A.m-ah midangte dipdala a truck Electric Veng Power House bula a dah vang a ni.
Thihna thlen khawp chetsualna hmasa ber - Kum 1899 February ni 25 khan London Grove Hill-a Harrow-on-the hill an tih hmunah car a chesual a, a khalhtu a boral.
London-a number plate hmasa ber - Kum 1901 khan Earl Russel-a chu a Motor number atan A -1 pek a ni.
Alkatra hman hmasakna ber - Kum 1902 khan Monte Carlo-a vaivut khu lutuk tihreh nan Macodam-ah Alkatra hman tan a ni a, Swiss mi Dr. Guglielminetti-a ngaihtuah chhuah a ni. A tirah chuan chhuang so lovin a daiin an hmang.
Motor Car Act - Kum 1904 January thla khan Britain-ah hman tan a ni a, hemi dan ang hian lirthei zawng zawng chhinchhiah (registered) a, number plate tar vek tur a ni a, tin lirthei khalhtute’n khalh phalna license an nei vek tur a ni. Amaherawhchu driving test an nei ngai lova, form an fill-up a, Dakin-ah pawisa dahin license a neih mai theih a ni. He danah hian hlauhawm taka lirthei khalh chu dan bawhchhiatna lian tak a ni tih ziak meuhvin dah a ni.
(Kan rama dan -MV I Act section 184-na ang hian)
Petrol Pump hmasaber - Kum 1906 khan USA-ah Petrol Pump hmasa ber siam a ni.
Traffic light hmasa ber - Khawvela Traffic Light hmasa ber chu kum 1919 khan Detroit, USA-ah hman tan a ni a, Britain-ah chuan kum 1928 khan Wolverhamton-ah hman tan a ni London-ah chuan kum 1932 hnulamah hman tan chauh a ni.
Traffic sign hmasa ber - India rama Traffic sign hmasa ber chu Bombay (Mumbai) a Mayo Kawng leh Veer Narimaan kawng intawhnaah June 1955 khan tar a ni. Mizoram-ah chuan kum 1968 bawr vel khan Mizo High school peng pan chhohna step bulah ‘School Ahead’ tih tar a ni a, chu chu cautionary sign tar hmasak ber ni a hriat a ni. Tin, Treasury’s Square leh Pawnpuite In (Reid House/ Raj Bahvan North Gate ep) inkarah 1974 khan Pu S.Gogoi(MPS) chuan ‘No Horn’ tih a tar a, chu chu Mandatory sign hmasa ber a ni.
Kea kalte kawngkanna (Pedestrian Crossing) hmasa ber - Kum 1934 khan Britain-ah hman tan a ni.
Hmeichhe Traffic hmasa ber - Kum 1964 khan Paris-ah a vawikhatna atan Traffic Police-ah an duty tan a, Delhi-ah chuan kum 1989 khan an chhawr tan ve thung. Aizawl khawpuiah chuan kum 1977(tawp lam) khan Traffic Police-ah hmeichhia chhawr tan niin, kum 1989 atang khan tihtawp leh lawlawk a ni.
____________________________________________________________
26/6/11
RAM BUAI LAI TITI
Mizo National Army te Independent an sual chhuah tak tak huna a lawmna ruai an theh dan tur an duhthusam hetiang hi a ni awm e..
A hmasain berin KAWIHRUILIAN kan chhat anga, SESAWM kan hling ang. A beitham deuh dawna kan rin chuan VANBAWNG kan hlin belh ang a; SETHLUM-ah kan thlung khawm ang. HREICHUK-in kan chekhlum ang a, LUNGPHER-ah LUNGCHEM-in kan chan darh anga, KHAWBEL-ah khung khawmin MUALLUNGTHU-ah kan chhuang ang. CHHAWRTUI kan leih anga; THINGLIAN kan tuah ang. HMUNNGHAK-ah kan innghakkhawmin CHAWLHHMUN-ah kan chawl anga; NISAPUI a tlak hnuin ZANLAWN-ah kan lawn ang a, SEKHUM-ah kan mu ang. KHAWZING-ah kan thovang a, LUNGDAR an vuak hunah ZAWNGIN-ah kan inkhawm ang. MUALPUI-ah mual inkhawm kan hmang anga, ZAINGEN hla sa turin kan ngen ang. KHUANGPUI leh KHUANGLUNG chumchilhin, RULLAM,SAILAM, LAMHERH, LAMCHHIP, LAMZAW, SELAM leh LAMTE an lam ang a. Chumi zawh chuan BUHCHANG kan chhum ang a; KAWLCHAW nen HNAHCHANG-ah kan khawrh ang . Mi mal mal chan tur insem nan HNAHTHIAL-in kan fun ang a, THLENGANG-ah kan dah khawm leh ang. HUALTU-in an kil ang a, SAIHA-in an thial ang a, TUIDAM-in kam kan thuah ang a; KHAWPUAR kan nih hlawm tawh dawn avangin kan hah lutuk loh nan ZALENGLUI-ah kan mu zal ang a, kan la puar lutuk cheu chuan REIEK-ah kan in e thawl ang a; puar ta fam chu kan tam leh hma chuan BUHBAN-ah kan pem ang a, chutah VANZAUTLANG bul mai a nih tawh avangin enghelh tur kan nei tawh dawn lova, TARPHO a ngei tawh lovanga, NEIHLOH a awm tawh dawn loh avangin ren hlek lovin CHENGPUI leh CHENGTE kan hmang hiau hiau tawh mai dawn a ni. A ropui dawn mang e.
(Heng thumal hawrawppuia kan dahte zinga a tam ber hi Mizoram-a khaw hming an ni hlawm a, ZALENGLUI erawh hi chu Serchhip ram chhunga lui pakhat hming a ni awm e) (Source- Dan leh Hrai Vol VII, Issue No. 11&12)
____________________________________________________________
19/6/11
 TLAWMNGAIHNA Vrs INLAWMNUN
        - Samuela Pa
Ngaihtuahna seng tlem ber leh dawntawi ber hian mahni ngaituh zawng zawng han chhimthal bekang puahpui ve leh phawng mai teh ang.
Kan pi leh puten Mizo nuna sawi nuam an tih em em, zosap ten chanchintha min rawn hrilh a, Kristianna Eng hnuaia kan chen hnu, tun thleng pawha kan uapui leh sawi nuam kan tih em em. Miao chanahin sawi tawha kan lamrik ban theihloh, zonun zemawi (TLAWMNGAIHNA) hi, kei lungmawl hian he nun hi INLAWMNUN ani mai lo maw ka ti thin.
Enge TLAWNGAIHNA chu? ti hian lo sawi ve dawn ta ila. Midangte harsatna leh manganna tawk lo tura siam, a tawk mekte leh tanpui ngaite lakah phutllet leh hlawh beisie reng reng lova tanpui te. Mi rilru hah leh mangang ngawih ngawih thlamuan leh hnem te. Mahni mihring puite inkara harsatna tawkte tana remna siam leh thlamuang taka siam tawnte. A famkim lo hle ang tih chu ka ring.
Engpawhnise tlawmngaihna han thlirzauna atan a chunga point tlemte chauh pawh khi lo keu ve ila. Ka thil tawn hriat pahnih lek kan ti ri ve ange. Mizote hi mi tlawmngaiber kan ni em tih thlir nan mai a ni e. Kum a kal ve fe ta mai, tuna kan editor hi chu maian ah pawh ala zam awm love. Nute lo sul hmuak tura ka kal chu ruahpui vanawn in min nuai ta chiam mai a, tah mai loh chu tihtur dang a awm tawh lo. Chumi tuma duat taka a phurrit tak nena min pawma, changel hnan min khumpui a min thlamuantu, kan in thleng a him taka min thlentu chu-Tuikuk putar zuk ni tlat a.
Kum 1985 anita Silchar Airport-ah ka pu Vellore-a hruai tura ka awm chu kan chuanna tur thlawhna ah passenger te an lut zut zut tawh tihin ka chhungte chu Aizawl an rawn chhuahsan thei si lo. Ka mangang chu ticket refund ka tum a an phal der lo lehngal, theihtawp chhuaha kan beih ngial a ka tuipuiral tawng thiam zawng zawng leh a bak ka hman zawh tawh pawhin sipaibo ka bang ta map mai. Mahse ngai teh, thil mak tak mai alo thleng, a hna zawng zawng kalsana min puitu ka tawng tlat mai. Ani puihna a zarah ka Vellore ticket pali chu pakhatmah hloh lovin ka hmukir anih chu, amah lah chuan cheng khat pawh ala duh der lo, ami puihna ah khan buai tak ani-Officer ho lah hmaisen a hmuhin an inhau nasa ava mak/tlawmngai em! (Samuela nu hmasa ah ka puang e) Kan ngaihsan vak loh Bengali nula lenghal. Aizawl khawpuiah ngei pawh hnamdang pawisawilo lakah hian Tlawmngaihna/Hawihhawmna lantir lehzual hi ava duhawm em.
Hetianga hnamdang tanpuina dawng mi tam tak in awm tih ka hria, sawitur tam tak a awm ang; lo dahtha ta ila. Chuti anih chuan engemaw Zonunmawi Tlawmngaihna chu ni ta ang le, tih chu kan inzawhna lo nita se. Hnamdang te pawh ina an neih ve tho, hah tak leh thahnemngai taka an lo chhawmnun ve tho chu keini zofate hian kan ta bik, kan nun leh kan society nena inzawm tlat kan ti thei bik ang em?
Pathianin mihringte min duandan reng rengah hian kan nunah hian tlawmngaihna hi a bet tlat niin a lang. Mathaia 7:12 chauh pawh hi lo en ta ila-Dan thu leh zawlneite thuah chuan ‘Chutichuan, thil engkim miin in chunga an tih a in duh tur apiang chu, mi chungah pawh ti ve rawh u’ tih kan hmu a ni. Hetianga Pathian thupek kan hmu anih chuan, mi tu pawh, Christian ani emaw nilo emaw kan mawhphurhna chu midang chunga thatchhuah/Tlawmngaihna a ni mai dawn lawm ni.
Chutih rual chuan Mizo Kristiante kan vanneihna leh Vohbik kan nihna alo lang ta. Pakhatna ah chuan a ram puma he thupek hretu, Bible ringtu kan nih hi. A pahnihna ah chuan midang chunga that chhuh theihna tura inpawlkhawm Society-a min din bik hi ava ropui em! Chanchinthaa tih en kan nih hma daih atang tawha midangte tana thatchhuah thin, luchhum banchhum huam hnam kan lo ni a. Eizawnna harsa zawk leh thawkmawh zawkte kaichhuak a, inlawm dial dial thin hnam kan nih kha a ropuiin kan vanneihna tak a ni.
Awle, chutianga INLAWM dial dial thin hnam kan nih chuan kan tunlai nunah lo kailut dawn ta ila. Nang leh kei hian kan LAWM tha sen leh rulh hi engang chiah nge ani tih ilo ngaihtuah mai mai ngai em? A hnuaia point tlemte atang khuan mahni ah zirtur lo insiam teh ang.
Tun hnaih kum hnih chhung khan chhiat tawh vangin hmun hrang hrang pali velah ka kal ve a. Chuta ka thil hmuh leh hriat chuan min hneh thai hle mai. Harsatna zualbik leh rokhawlna lian tak nei bik an nih loh chuan puitling zawng zawng inah mithhi vuiin an awm a. Mitthi hnaivai a kawngouian lam kawngkapui leh tukverh reng reng hawng ka hmu ngai lo, dawrkai dawr hawng phei chu an awm ka hre lo, keini veng hi enge kan an ve le, engtinge lawm tha min rulh ang?
Vengchhungah chhiattawk an awmin chhungkaw member zawng zawng chu kal theih a ni love. Chutihrual chuan chhiattawk ina a tu amah kal ngailo/lawm ngailo engzat tak kan vengah hian awm ang maw? Chhiat kan tawh ni ah lawm tha min rulh ve hunah kan lung a awilo palh ang e, tan i la ang u!
YMA thiltihkhawm, social/hnatlang etc. apianga hman lohna nei fo ho hi angai kan  i duh khawp mai. Tumahin hunawl kan nei tak tak lo, kan inpek luih hian kan hman a ni mai. Tanpui ngaia kan lo awm palh hunah miin kan lawm tha min rulh hunah an hmanloh vek mai chuan a hrehawm duh dawn em mai, tan i la thar teh ang u.
Khawtlang leh sawrkar tana hnawksak, nuam kan tih ang zawng zawnga che thin te hiah kan nun i enther teh ang u. Kan duh thala kan nun, Lawm tha hi khawtlawng leh roreltuten an rul let palh ange. ‘Miin i chung an tih a i duh tur ang bawkin mi chungah pawh ti ve rawh’ Mi chunga kan tih ang hi kan chungah an lo ti ve hlauh dah ange.
Lumen ngai awm zan a meng thei to te, hmaibawl thin te, zai ngailo te kan lawm tha min rulh ve hunah tlaivar tur kan nei lovang a, zai tur kan nei hek lovang. Khawhar takin mahni chhungin kan hmangaihte ruang kan kil mai ang tih te pawh thi lhlauhawm ava ni em.
Nu leh pa, mitthi vui dawn darkar chauha kal thin te u, lawm tha rulh in ngaih hunah in lawm ten darkar khat chauh an rawn tutpui ang che u tih a hlauhawm ania. Lungngai te leh thihna tuarte tana malsawmna in ni tih in hriat fo tawh kha han chhawmnung zel teh u.
Awle, he khawvela kan damchhung reilote ah hian thil tha zawng zawng hi tih tum mah ila, kan ti vek thei lovanga, kan ti ngai bawk hek lovang. Theih ang tawka kan tih hi a hluin a ropui a, Pathianin mal a sawm thin. Midangte tana inpekna ropui TLAWMNGAIHNA in midangte LAWM la, i lawm tha chu a takin rul thei lo che mahsela, fakna leh chawimawinaa rulh i ni ang.
____________________________________________________________
12/6/11
YMA  DAY  THUCHAH
 Lal Chungnunga. President, CYMA
June ni 15,2011 YMA dincham vawi 76-na kan lo thleng leh dawn ta, min hruai zeltu Pathian hnenah lawmthu sawiin, kan dinchamah hian YMA member zawng zawng te duhsakna chibai ka buk e.
Thuvawn ropui “YMA chu tanpui ngaite tanpuitu a ni” tih hi he hunah hian lantir zual ila, kan tanpuina mamawhtu apiangte hnenah a theih ang angin tanpuina hna i thawk ang u.
Kan khawtlang  nuna siamthat  ngaite siamthat hna Zoram dung leh vangah YMA in a thawka, kan thawhrimna chuan tunah leh nakinah rah tha a chhuah ngei ang. Kum tharah eng nge kumpuan thupuiah kan hman dawn kan hrelo, hun tlemte kan neih chhung  hian kan khawtlang nun a chhe lai siamthat hna thahnemngai takin i thawk zel ang u khai.
Hna tul a pung :
YMA in kumpuan thupui kan neih changin ti-hlawhtling turin theihtawp kan chhuah thin. Kuminah hian  nidanga kan buaipui ngailoh, buaipui a ngaiin Committee sangin a hria a, kan ram leh hnam tana thil tul a nih avangin theih ang angina kan buaipui ta a ni.
Kan kumpuan thupui ‘Khawtlang nun siamthat’ chu a hnuaia tarlan ang hian kan pawt fan a, hma kan la mek a ni.
1.Vai mistiri leh helper rate kan bithliah ta mauh mai : Aizawl khawpui mi hrang hrang atangin, Vai mistiri leh helper rate an duh hun huna an tihsan thin avanga sawiselna Central YMA-in a dawng tam hle mai. Vai ruai thinte hnen atanga nawrna a nasat avangin kan ram leh hnam tan tiin Central Co-ordination Committee(CCC)meeting 13.4.2011-a thukhawm chuan rate a bithliah ta tawp mai a ni. Vai emaw, vai lo emaw pawh nise, an rate bithliah hi YMA-in a ti ngai lo. Mipui nawrna avangte, rate mumal an neih loh avangte leh sorkar nawr nan YMA chuan rate a siam ta a ni. A bak zel chu sorkar-in a bawhzui tura ngaih a ni. Vai mistiri rate sang ber in ni 1-ah Rs.300/- aia sang a la tur a ni lo bawk. Hei hi vai ruai thin zawng zawngin zawm vek nise tih hi YMA rel dan a ni. YMA duhdan hi min ngaihpawimawh sak hram turin YMA chuan mipuite a ngen a ni.
2.Bank lema sumdawng : General Conference thurel bawhzuiin Central YMA chuan, kan rama bank hmanga sumdawngte uluk leh fimkhur takin a chhui chiang a, tunah hian hetiang bank lem hmanga kan rama rawn sumdawng, tunah khawiah nge an awm tak tih chhui hleih theih loh 22 vel an awm tih hmuhchhuah a ni. RBI phalna neia rawn sumdawngte pawh phalna an neih angin an thawk em tih pawh chhui zel a ni.
Thil pawi tak pakhat chu, a dik leh dikloh ngaihtuah hmasa miahlova, reilote chhunga hausak thut Mizoten kan duhna hi a ni. Chiahpuam in a ben harh zawh loh kan ni a, a hman hmanin min bum ta mai hi a lungchhiatthlak ta khawp mai.Fimkhur a ngai tak zet a ni.

3.Tuikuk lakluh chungchang : Central sorkar in Tuikuk, State pawna raltlan te chu March 31,2011 ral hma ngeia Mizoram a lut leh vek turin a ti a, hei hi an zawm lo hle a, zawm turin Central sorkar pawhin a tihtur a ti biklo-chu chu anmahni chhawmdawlna tur pek a tum chu a hunah a pe theilo a ni. Hetih lai hian Sakhan tlangdunga Mizo awm, chhungkaw 80 vel , nasa taka Tuikukte avanga harsatna tawk, Central-in chhawmdawlna  pe ve tura Mizoram political party zawng zawng leh NGO zawng zawng te ngenna chu tun thleng hian tih puitlin a la ni lo.
Tuikukho, anmahni duh thu ngei a, dawt phuahchawpa kan ram tlanchhuahsan lui, Mizote min hektu te mahin chhawmdawlna an dawng a nih chuan, an kut tuara mangang Mizote pawhin an dawng ve ngei tur a ni tih hi YMA ngaihdan a ni tawp mai. Ni 16.5.2011-a political party-te aiawh leh NGO aiawhte chuan, ‘Sakhan tlangdunga Mizo, Tuikukte avanga harsatna tawkten chhawmdawlna an dawn hma chuan Tuikuk lakluh hi tawp lai lawk nise’ tiin Central  sorkar-ah rawtna a thlen ta hial a ni. Union Home Minister hian Tuikukho lakah beng dawhin vawi khat lo kal tawh in, a vawi hnih nan ni 18.5.2011 khan Tuikukho bawk rawn hmuh a tum a, khawchhiat avangin a lo kal thei ta lo. Mizote lakah beng a dawh duh si lo hi hriatthiam a har hle a ni.
Sakhan tlangdunga Mizo te an phu anga chhawmdawlna pek an nih hnu-ah Tuikuk lak let chungchang hi date line sim tawh nise tih hi YMA duhdan a ni.
4. Kan in thlang leh dawn : Tum anga kan awm chuan October ni 27, 2011 ah CYMA hruaitu tur kan thlang leh dawn. Thlan tura chhawp chhuahte zingah tumah mahni insawi mawiin midang dem lo se, mimal taka insawichhiat leh inbeih hi MLA/MP inthlanah pawh kan tih duh tawh loh a ni a, YMA-ah phei chuan tih loh hram hram a tha. Member ten a hun takah an hruaitu tur an thlang mai dawn a ni tih hria in, an chhia leh tha hriatna pawt peng thei zawnga thil tih loh a tha. “YMA chu politics rawng kai lo, pawl thianghlim a ni” tih hrerengin, YMA Thianghlimna i vawng nung zel ang u. YMA -vul zel mawlh rawh se.
Ka lawm e.
____________________________________________________________
5/6/11
TLAWMNGAIHNA IN A HMEL A THLAK HRET HRET 
A HUN TAWH EM?
- K.Sangkhuma Ch-Sect.
Min thlahtuten tuna kan Ram kan tih tak hi an rawn luah tirh lai kha chuan ramsa hlauhawm tak tak te tuallenna, ramngaw durkhup mai leh thing lian pui pui te an intawksirkhupna te,hrui hnawk leh ralsamkuai in a an bawm luk mai te, Rul tur nei tamna rawpui leh mau hmun thim phui rut mai te,kangthai leh thakpui hmun te leh saphai lian pui pui tawmna leh phairuang hmun pik eltiang mai te a ni a. Eizawnna a harsain, ram chhengchhia nen, ral hlau reng renga an khawsaknaah khan dam khawchhuah kha thil pawimawh tawp a ni. Chutianga awm tur chuan khawtlang tanrual a ngai,huaisen leh tawrhchhel a ngai a, inpeizawna, inhmangaihtawna, neih intawma an khawsak ho loh chuan dam khawchhuah kha thil khirhkhan tak zu nia. Chutiang boruak atanga dam khawchhuak tura an beih naah khan “nunmawi” tia kan sawi kan chhuan leh kan lamrik chhen “TLAWMNGAIHNA” hi a lo chhuak a ni.
Chu mizo nun,nun mawi tia kan sawi chu sa, ral leh natna laka an dam khawchhuah nan, an eizawnna leh khawsak phung mila an chherchhuah a ni ber. Tlang chungah khua an din, tui a harsa, tui khawlna tur an neilo, eirawngbawl nan thing leh mau an hmanga, mihring an la tlem, lei do leh sa beih an ngah si nen, pakhat awm lo pawh an langsar hma bik thin. Heng zawng zawng nena inphiardiat hian tlawmngaihna chu an chherchhuak a ni.
Chutichuan pi/pu te tlawmngaihna ngau ngau kha tun hunah hian kaihthawh leh kan tum a, han thelmam deuh hret pawh awm lovin kha tlawmngaihna kha a pulungin kuitiah kan tum a, tarmit hlui vuah chungin mi kan thlir a, tlawmngai lo, mizo nun pawh hre lo kan hmu ta teuh mai le.Tlawmngaihna a chuai ta.Zonunmawiin mual a liam ta kan ti chuai raih mai a ni.
A khaw puma lo kan neih dual dual laia tlawmngaihna ang chi a ni tawh lova, kan tunlai hun mila tlawmngaihna pawh hi kan hrilhfiah a ngai ta. Hna lian pui pui khawih lova chhungkaw tamtak kan intunnun theih nan leh kawng hrang hranga ei kan zawn tawh hnuah hian tlawmngaihna pawh hian a zia a thlak hret hret ve tawh a ni tih kan pawm thiam a hun ta. Sa kaptu aiin a humhalhtu nih a ropui tawh zawk a, silai pu a ram chhuah aiin silai tungtu an lar tawh zawk; ruang hmuh veleh a bawihsawm nghal aiin -Police hrilh thuaia, an kut a dah mifing nihna a ni zawk. Kan ramah hian tlawmngaihna kan thlir dan kan thlak hret hret a ngai tawh em?
Khawhar ina riak tur ngah veng nih ai chuan phairama zirna in tha a zirlai ngah veng nih a ropui zawk a, khawhar in a thingpui lum taima aiin ruihtheihthila fihlim ten fak an hlawh tawh zawk a ni. Vengchhunga mitthi chhuanlama office thulh fo aiin tihtakzeta thawk te kan ngaisang ta.
Office dawrtu lo chiau au thatah te, mi rethei ngaihsak kawngah te, AIDS vei leh ruihhlo ngai ten nun kawng pangngai an zawh theih nana beihna kawngah te tlawmngaihna hi kan teh a hun ta. Eiru lova rinawm taka thawkte hi tunlai a mi tlawmngai te an ni tawh zawk a, zirna lama puitlin ngei tuma, rual pawh pawl tam loh phahte hi tlawmngai tia kan sawi a hun tawh zawk hle mai.
Amaherawhchu, hmasang zonun peng hrang hrangah khan kum upa zawk te an zah thiam em em mai kha chu tun thlenga kan hmaih hauh loh tur leh kan entawn tlak a tling a.Upa leh tar zawk zah thiam hian khawsakho a tinuam a, a hahdam thlak a, society kal zel atan pawh a pawimawh em em a ni.Chutiang chu China ho leh Japan ho pawh khian an chingin an nei tha ngang mai “Eastern Culture” tia sawi hial a ni. Upat hun hi mitinin kan tawng theuh dawn a, lehkhathiam leh thiam lovah te, hna lian thawk leh thawk lovah te pawh upa zawk zah hi pal zut mai mai lo ila, a ngialanganin nunho a ti hahdam anga, a ti hlimawm ang. Vawi khat chu Greek putar pakhat hi ennawm en turin a kal ve boh boh va, Greek ho thutna lamah a va kal a, an lo ngawi thup mai a, Rom ho zingah a kal ve leh a, anlo ding thup thung a. A hnuah chuan “Greek-hovin finna thu an hria a, Rom-hovin finna thu chu an “nunin” an entir an lo tih phah ta hial a ni.Atawpna atan chuan hman laia kan tlawmngaihna mai kha a tawk ta lo. Tuna kan eizawnna kan khawsak phung leh kan ngaihtuahna te mila tlawmngaihna hi kan hrilhfiah a kan thlir a ngai ta. Chutiang a kan ngaihtuahna kan hmanloh chuan kan inhmu tlem tial tial ang tih a hlauhawm “Tlawmngaihna hi”.  
____________________________________________________________        
29/5/11
CHANMARI  WEST  HI  TU  VENG  NGE ?
C.Lalramzauva (Tetea)
“Kha Hminga Mitthi lumenna ah I kal dawn a ni maw?” “Dawn lo ve, mitthi inah mikhual ka inchhiar tir zuah zuah peih lo,” ‘A ni maw!! Chu zingah Thlan I lai mai dawn tihna a ni ang maw?’ “Ni lo ve, mikhualin ka leilaihna hmun min kawhhmuh kual vel ka peih lo”. “A lo nih tak chu, chhunah tal chuan hnatlanga tel I tum ang ti raw?” “Tum nang, mikhualin hnathawh tur min tuk, thawktu nih ka peihlo,” “E heu!!, chu Chanmari West hi I veng a ni ve ta nange, tu veng nge?” He zawhna lo pianchhuah dan ka thil tawn hi, min timualphotu a ni dawn tih hrereng mah ila, chhanna ka thiam ang tawk a pek ve ka duh tlatna avangin, ziakfung nawrtawlh a hnuhma hnutchhiah nei ve ik lo ka nih intheihnghilh thak khawpin ka rilrua ka lo utawk tur vawn ve tlat thin thil tlemte ka han thai lan phah dawn ta anih hi!!.
Khawilai nge Chanmari West veng chu: Hmarkaiinu veng, Pu J-a veng, Pu Kumsingh-a huan, Pamchung veng, Kawipui, Tuikhur veng, Theihai huan,Thlanmual veng, Tlabirh etc. tia veng thler hrang hrang an sawi thinna hmun, veng thler nuam leh lian tak, Aizawl ah pawh hmarlam a mi a ni tih chu tun an hai ka rinloh avangin khawi laiah nge Chanmari West veng chu? tih hi chu kan sawi zui lo ang.
Hminga’n Mikhual a tih hi tute nge: Khua leh tuite (citizen) chu ram leilung fate an ni, chuti chu chanmari west a piang seiliante chauh hi em ni mikhual ni ta lo chu. Voters’ ID, Ration Card te pawh nei thlap khua leh tui ni si lo kan va tam awm ve le!!. Hmingan mikhual a tihte hi reilote chhung kan veng a rawn awm zawk te a sawina em mi ni dawn? Nge, kan veng a rawn awmna la reilo deuh a tihna. A sawi hmang atangin heng hi chu anih hmel chhiah si loh, nge mi inluahhawh a khawsate a sawina. Hriatthiam a har khawp mai.
Anih vengmi inti Hminga hi bihchiang ang aw: Hminga hi he veng chhunga pianga seilian dik tak a ni. Chanmari atanga kan indan tirh te khan a intithei em em thin a, Zirna lamah pawh Chanmari West veng pel miah lovin pawl sawm (Cl-X) thleng a kai ve nghe nghe a, he veng chhunga lo pem lut ruih ruih te pawh hi an lo pem kum, ni leh thla a lo chhinchhiah deuh vek hlawm maw le. Mikhual chu a ni mawlhlo. Amaherawhchu, Hminga hian danglamna mak tak mai hi a nei tlat, YMA emaw VC (Local council te pawh an ti ta a ni awm e) emaw in khawtlang huap thil tih tur an buatsaihah te hian a kal ve ngai miah lo (thing a ti tlat!!), a lawina Kohhranah lah a kai tha peihlo pawl a ni a, mitthi in kal, thlanlaih leh hnatlang tulna in a nun a khawih che pha ve lo. Khawtlanga inhmante chu nihna duh vang lekah a ngai hmiah mai a ni. Amah hi veng mi hlun leh neitu nia a inhriat ve tlat avangin a duh zawng tak ruihhlo te hi a duh duhna hmunah a ti hmiah mai a, kawngpui sira thut a Trip (cannabis) han zuk hluah hluah te leh YMA Park kan neih hnu te phei hi chuan Park a zu han in ngei te hi changkang a ti tlat, kawng kal auh nawmnah leh veng dang mi lo leng han tihbuaite hi veng chhannaah a ngaia thawktha a inti thei hle mai a.  Bawlhhlawh leh hnawmhnawk khawlai dunga han paih darh vel te leh midang tana hnawk/tawp tura an tuichhia  han luan tirte hi veng mi dik tak tih turah a ngai hmiah mai a nuam a ti thei hle a ni.
Chanmari West veng neitu chu: Pathian thu chuan Khawvelah hian tumah hi kumhlum tur awm lo, Vanramah emaw Hremhmunah emaw haw leh tur niin min zirtir a, hei hi, kan pawm dan theuh pawh a ni awm e. Chuvangin, kan vai hian he khawvelah hian mikhual kan ni ti ila kan ti sual lo ang, Hminga ngaihdan nen hi chuan a inpersan hmel ta deuh. Chuvangin, Chanmari west veng mi dik tak ni a lang ta chu, veng tan a tha duhtu, veng chhunga an awm rei leh reilo lam pawh ni chuang lo a, an awm hun chhunga a awmna veng hmasawnna tur ngaihtuaha, thenawm tha neih tum ringawt lo a, thenawm tha nih tumtu zawk hi an ni. Mite harsatna siamtu ni lo a, mi harsatnaa hnemtu leh puitu zawk hi an ni, awm rei tawh leh tawh loh hi veng neitu tehna tur dik niin a lang lo a, Hminga ang mai a inti Chanmari West ve ringawt he veng chhung thatna atana tha leh zung thawh ve miahlo veng chhunga harsatna thlen thintute hi chu veng tana hnawk leh veng than ti thuan awptu mai chauh an ni a. Chanmari West veng neitu a chhiar tlak pawh an ni lo hial awm e. Nang Chanmari West veng neitu I ni ve em?
N. B. He thuziak tlawm tak hi Article ziak tura min ngen der ve chiamtu Masangte tan ka hlan e, Johny-a sam sei pawhin lo chhiar ve hram se, thawnthua hminga hi a u sanga a ni em tih lo ngaihtuah rawh se. Manchester United forever.
____________________________________________________________
1/5/11
KANGHMUN  OPERATION 1967 (Chhunzawmna)
- F.Lala
‘Z’ Batallion Camp ah hian India sipai 200 vel zet an kal a. Nimahsela, India sipai Kanghmun-ah an lut tih Mizo sipaite hian an hria a, in saseng turin an in buatsaih ve nghal a. An kal kian hmaa an nanchin loh nan uluk takin duty pawh an in dah a ni. Mizo Sipai kalchhuak chu an kal kian hma a lo veng turin Platoon khat an Camp-ah chuan position lain an bawk thuap mai bawk a. Mizo sipai awmna ‘BAWNGTHLUK RAM’ hi mualdung tha tak hmun zawl tak, awih tlan laia awm a ni a. Bawng thlukvum a an avangin Bawngthluk ram tih an vuah a ni an ti. Chumi chung zawlah chuan ‘Z’ Batalliuon chuan Krismas chu an hmang a ni.
Silai a puak leh ta le !!!!
Keini thiandun chu khuaah chuan lut ngam lovin kan hel a, chulram-ah eitur a awm ringin kan  pan ta zawk a. Nimahsela, India sipaiten Buh In (Chhek In) an lo hal a, kan kal zel ngam ta lova. Zing dar 7 vel a ni ang, silai a puak ta zawt zawt mai a. India Sipaite  chuan AW an chhuah a, ‘charge’ an ti a. Nimahsela, silai ri chu a reh leh ta mai a. Hetih lai hian keini thiandun chu a piah mualah chuan kan awm a, inep tak in kan thuchawl a nih chu.
Silai puah atanga reilote minute 20 emw velah a runpui chu a thleng ta. Silai ri hmasa kha Mizo Army duty ten India sipai advance an lo kap a lo ni a, a chalah an verh siah mai a lo ni awm e. Chuta tanga rei vak lovah chuan Mizo Army platoon khat te chu uluk tain an lo inring a, LMG pu chuan ‘kan chawhmeh dahna a rawn thlen chuan FIRING ORDER ka pe ang’ tiin a lo tin reng a. Chutah le .!! chawhmeh dahna chu an rawn thleng ta a, LMG chuan a han BRUSH ta a, silai dang a ri zui nghal bawk. An mahni sawi danin India sipaite chuan awmze neilovin a khamphei zawngin Position an la nawk nawk mai a ni an ti.
Inkahna chu a nasa hle mai a, India sipaite chuan aw rawl chhuahin CHARGE an ti chuai rawih rawih mai a. Midang an rawn che thar leh zel a. Chutiang bawk chuan an rawh charge chuai leh rawih rawih mai zel a. An piah mualah chuan kan awm reng mai a. BOMB te an kapchhuak zuai zuai a. Chung BOMB Mortor te chu thingzarah te a puak dum dum mai a. GF Rifle-te an chiau ngawlh ngawlh a, a tawpah a ri leh dum thin. Mortor te lah an bu ruah ruah a, an puak leh dum dum mai thin a. Hemi tum hian Mizo Army chu pakhatmah hliam leh thi an awm lo. Kan ADC Pu Nghawra erawhchu Bomb siperin a per a, a thi nasa hle, mahse a mu chu a la thla thei mai a.
Mizo Army-te chu rei tak tang lovin an thiante awmna lamah an tawlh liam ve ta a. Silai ri pawh a reh ve ta a, chuta tanga reilo te ahn chuan Helicopter a rawn thlawk a, an inkahna chungah chuan a dir chur chur mai a. Mihring hi a khai chho nul nul mai thin a. A hnu lamah an sawi dan chuan, HLIAM an la an ti. Hemi tum hian India sipaite chu an thi tam viau niin an sawi.
Mizo Army chungchang han sawi ve leh ila, an kalna tur zawng zawng an dang ping vek a, kalna tur kawng a awmlo an ti hial a ni. Nimahsela inkahna awm tawh lovin him takin an put chhuak zo thei ta a. India sipaite chuan Mizo Army ho hi an thlawk thei a ni ang..!! an ti hial e an tih chu..!! Rampalailengah an kal a, Kanghmun khawdai ah Damdawiin bul Aizawl lam atanga kala luh dawn (hetih hunlai a mi) Damdawiin lan theihna kawn raiah an kal liam a. UINAK lui dungah kalin, ARTE ram lamah an kal chhuak ta a ni. Mi thenkhat sawi dan chuan, Mizo Army-te hi India sipaite hian an hmu a, mahse inkahna ah an thih hnem em avangin an kap ngam lova, an haider a ni an ti bawk.
Awle sawi tur a tam a, sawisen a ni lovang. Keimahni lam chanchinte chu sawi tawh lo ila. Hemi avanga midangte chanchin pawh sawi tawh lo mai ila. Tuna ka han sawilan atang mai pawh hian Mizo Nula leh Tlangvalte hian hnam boral kan hlauh a vanga kan ram leh hnam kan lo humhalh dan tlem tal kan lo hriat beisein ka han tarlang a ni e.
____________________________________________________________
24/4/11
KANGHMUN  OPERATION 1967
- F.Lala
Tuntum chu, Mizoram buai laia Kanghmun Operation chungchang hi han sawi ve ila. Khang hun laite kha, tunah chuan khua rei alo chang mai dawn ta si a. Tunlaia THANGTHARTE hriat atan ka han tarlang ve hram teh ang.
Mizoramin ZALENNA (Independent) a sual laia, mipui te manganzia kha tunlaia Nula leh Tlangvalte hian hria an awm tawh lova, an tan chuan hmanlai thawnthu ang mai a ni tawh mai dawn si a.
Mizoram chuan Dated 1st March 1966 khan Independent a lo puan tak avangin Mizo Nula leh Tlangvalte chu mahni hnam chhanin ramhnuai lamah Underground in kan kal chum chum mai a. India sawrkar chuan, Mizoramin Independent a puan chu a pawmpui thei lova. India sipaite chuan Mizo hnam sipaite chu tih chimih tumin, man emaw, kahhlum emaw turin min bei ta a. An tamin Ralthuam an nei tha si a. Chuvang chuan Ramhnuai lamah kan awm a ngai ta a ni.India sipaite chuan kan khua-te an hal a. Kan Buh In te halin thingtlang lamah phei chuan phei chuan a remchanna apiangah khua chu an sawikhawm bawk a. Kan tuarna hi nasa tak a ni a. Sawifiah mai theih pawh a ni lo.
Kum 1967 Chrismas chu lo in her chhuak dawn ta reng mai a. Hetih lai hian, India sipaite chuan Post nghet neiin REIEK ah awmhmun an bengbel hle tawh a. Darlung khuaah pawh India sipaite hi Camp neiin an awm tawh bawk a. Hetih hunlai hian Mizoram (Ramhnuai sawrkar chuan, Mizoram chu State kan tih ang hian hmun li-ah a then a. Chungte chu :- (1) Phawngpui bung - chhim bial (2) Lurh Bung - Khawchhak bial (3) Run bung - Hmar bial leh (4) Dampa bung - Khawtlang bial ah te a then a ni.
Kanghmun hi, Dampa bungah, Chhawrpial District-a ni a. Kan DC chu Pu Rualchhina tuna Ex-Minister hi a ni a. Dated 23rd Dec 1967 ni hian, Mizo Army ‘Z’ Battalion Commander Pu R.Haleluia ho te chuan Reiek hmuna Sipai leh Darlung hmuna Sipaite, Indian Army Post Commander-te chu lehkha pe in, ‘Keini chu Kristian kan ni a, kan NILIAN (Krismas) kan hmang dawn a. Dated 23rd Dec 1967 atanga Dated 26th Dec1967 Dar 12 Midnight thleng hian inkap lovin hun tha i hmang ang u’, an ti a. Kanghmuna Krismas hmang tur anni tiin fel takin lehkha chu an pe ta a. Hetiang chiah hian India sipaite pawhin an lo zawm ve a. Buaina a awm lo.
Amaherawhchu, Darlung a India Sipaite chu Ni 24th Dec1967 hian Petrol-in Bunghmunah an lo kal a. Keini hi Duty in Bunghmun ah chuan kan awmlai a ni a. DC staff kan ni a, Kanghmun hian hetihlai hian DC office chu kan hung ve bawk a ni. Darlung sipaite hian buaina an siam lova, tumah an man bawk lova an haw leh mai a. Kan DC Pu Rualchhina ngaihdan chu a ni chiah lova, Buaina erawh a awm lo.
Nimahsela, Dated 26th Dec 1767 a lo thlen meuh chuan, thil a danglam hle mai. India Sipaite chu ‘Z’ Batallion chu man (Hupbarh) tumin an lo inchah khawm a lo ni a. Darlung sipaite pawh khan thil awmzia an finfiah lek a lo ni a. Inkahhai hun tiam a zawh ni chiah Ni 26th Dec 1967 zanlai pelh chuan India sipaite chuan Reiek atanga Darlung kawngpui channa khan tha zawng zawng leh Luipui TLAWNG leh TUT a luichhuah tha deuh leh tlangkhan tha zawng zawngah te chuan Ambush position lain an lo in zar pharh vek a lo ni a.
Dated 27th Dec 1967 khawvar hmain Kanghmunah pawh namen lova tam India sipaite chu an lo lut ta a. Mipui an khawm a. Kei chu ka thianpa Biaka nen Tuikhur thlanga kan bukah kan riakchhuak a. Khawvar hnua khua lut tura kan kal lai chuan Silai puakrang hi a ri ta zawt zawt mai a. Sipai in an man zinga mi Pu Thanglura tlanchhuak an kap zui a lo ni a. An kap fuh lo hlauh a ni. Hemi tum hian Pu Zohmangaiha tuna IRS (Rtd) pawh hi an man zingah a tel ve a. Nimahsela, vanneihthlak takin sipai duty namthluin a tlanchhuak ve thei ta a. Amaherawhchu, kan DC leh ADC Pu Liannghawra te thlenin pa Pu Dengrawia chu sipaiin an vawhlum a. A thih hnuah an kap a, kahhlum angin an kaltir an ti a ni.
India sipaite chuan ‘Z’ Batallion awmna a hruai turin Kanghmun khaw tlangval tleirawlte chu an tilui a. Mizo sipaite awmna hmun hi ‘BAWNGTHLUK RAM’ an ti a. Chumi hmunah chuan Krismas chu an hmang a. Vawk leh Bawng an talha, an hlim ve hle a ni. Khua atanga mel thum vel a ni an ti a. India sipaite hian dan chu an bawhchhe lova, huntiam ral hnuin chet an la ta a ni. Mizo sipaite khan hun tiam chhung khan an hmun hi lo chhuahsan sela chuan buaina lian hi kan tawk lo mai thei a ni.
‘Z’ Batallion Camp ah hian India sipai 200 vel zet an kal a. Nimahsela, India sipai Kanghmun-ah an lut tih Mizo sipaite hian an hria a, in saseng turin an in buatsaih ve nghal a. An kal kian hmaa an nanchin loh nan uluk takin duty pawh an in dah a ni. Mizo Sipai kalchhuak chu an kal kian hma a lo veng turin Platoon khat an Camp-ah chuan position lain an bawk thuap mai bawk a. Mizo sipai awmna ‘BAWNGTHLUK RAM’ hi mualdung tha tak hmun zawl tak, awih tlan laia awm a ni a. Bawng thlukvum a an avangin Bawngthluk ram tih an vuah a ni an ti. Chumi chung zawlah chuan ‘Z’ Batalliuon chuan Krismas chu an hmang a ni.
Silai a puak leh ta le !!!!
Keini thiandun chu khuaah chuan lut ngam lovin kan hel a, chulram-ah eitur a awm ringin kan  pan ta zawk a. Nimahsela, India sipaiten Buh In (Chhek In) an lo hal a, kan kal zel ngam ta lova. Zing dar 7 vel a ni ang, silai a puak ta zawt zawt mai a. India Sipaite  chuan AW an chhuah a, ‘charge’ an ti a. Nimahsela, silai ri chu a reh leh ta mai a. Hetih lai hian keini thiandun chu a piah mualah chuan kan awm a, inep tak in kan thuchawl a nih chu.
Silai puah atanga reilote minute 20 emw velah a runpui chu a thleng ta. Silai ri hmasa kha Mizo Army duty ten India sipai advance an lo kap a lo ni a, a chalah an verh siah mai a lo ni awm e. Chuta tanga rei vak lovah chuan Mizo Army platoon khat te chu uluk tain an lo inring a, LMG pu chuan ‘kan chawhmeh dahna a rawn thlen chuan FIRING ORDER ka pe ang’ tiin a lo tin reng a. Chutah le .!! chawhmeh dahna chu an rawn thleng ta a, LMG chuan a han BRUSH ta a, silai dang a ri zui nghal bawk. An mahni sawi danin India sipaite chuan awmze neilovin a khamphei zawngin Position an la nawk nawk mai a ni an ti.
Inkahna chu a nasa hle mai a, India sipaite chuan aw rawl chhuahin CHARGE an ti chuai rawih rawih mai a. Midang an rawn che thar leh zel a. Chutiang bawk chuan an rawh charge chuai leh rawih rawih mai zel a. An piah mualah chuan kan awm reng mai a. BOMB te an kapchhuak zuai zuai a. Chung BOMB Mortor te chu thingzarah te a puak dum dum mai a. GF Rifle-te an chiau ngawlh ngawlh a, a tawpah a ri leh dum thin. Mortor te lah an bu ruah ruah a, an puak leh dum dum mai thin a. Hemi tum hian Mizo Army chu pakhatmah hliam leh thi an awm lo. Kan ADC Pu Nghawra erawhchu Bomb siperin a per a, a thi nasa hle, mahse a mu chu a la thla thei mai a.
Mizo Army-te chu rei tak tang lovin an thiante awmna lamah an tawlh liam ve ta a. Silai ri pawh a reh ve ta a, chuta tanga reilo te ahn chuan Helicopter a rawn thlawk a, an inkahna chungah chuan a dir chur chur mai a. Mihring hi a khai chho nul nul mai thin a. A hnu lamah an sawi dan chuan, HLIAM an la an ti. Hemi tum hian India sipaite chu an thi tam viau niin an sawi.
Mizo Army chungchang han sawi ve leh ila, an kalna tur zawng zawng an dang ping vek a, kalna tur kawng a awmlo an ti hial a ni. Nimahsela inkahna awm tawh lovin him takin an put chhuak zo thei ta a. India sipaite chuan Mizo Army ho hi an thlawk thei a ni ang..!! an ti hial e an tih chu..!! Rampalailengah an kal a, Kanghmun khawdai ah Damdawiin bul Aizawl lam atanga kala luh dawn (hetih hunlai a mi) Damdawiin lan theihna kawn raiah an kal liam a. UINAK lui dungah kalin, ARTE ram lamah an kal chhuak ta a ni. Mi thenkhat sawi dan chuan, Mizo Army-te hi India sipaite hian an hmu a, mahse inkahna ah an thih hnem em avangin an kap ngam lova, an haider a ni an ti bawk.
Awle sawi tur a tam a, sawisen a ni lovang. Keimahni lam chanchinte chu sawi tawh lo ila. Hemi avanga midangte chanchin pawh sawi tawh lo mai ila. Tuna ka han sawilan atang mai pawh hian Mizo Nula leh Tlangvalte hian hnam boral kan hlauh a vanga kan ram leh hnam kan lo humhalh dan tlem tal kan lo hriat beisein ka han tarlang a ni e.
____________________________________________________________
17/4/11
PAWL 10 I PASS TA : KHAWI LAM HAWIIN NGE ? 
-Ed
Mizote rilruah pawl 10 pass hian awmzia a la nei thui thei hle mai a, nu leh pa tam tak chuan faten pawl 10 an pass chuan kawl pui tukthlaa inngaihna pawh kan nei thin. A ni reng lah tak a, pawl 10 hi hna sang leh tha zawkte zawn nana qualification ni lo mahse zirna peng hrang hranga kal tan dawn a a kakpui tehna lai a nih tlat avangin a pawimawhna hi a la lian hle a ni.
Pawl 10 i pass ta a. Eng subject nge i lak dawn ? tih chu zirlai pass thar te mai nilo, nu leh pate in zawhna ber a lo ni ta. Pawl 10 pass chuan Subject pathum(3) - Arts, Science leh Commerce lak theihin a lo awm a. Nakin zela i nih tum a zirin heng subject hi fimkhur taka i thlan a ngai dawn a ni. Heng subject thlan avanga nakina zir leh la nih theih tur thenkhat lo thlir ho ila : Science subject-ah chuan Physics(P), Chemistry(C), Mathematics(M), Biology(B) lak theihin a lo awm ang. Doctor (MBBS, BDS, BVS etc.), Nurse ete vel ni tur chuan PCB subject i lak ngei a ngai ang. Engineer (Computer, Mining, Electrical, Civil etc.) nih i tum chuan PCM i lak ngei a ngai. Computer Engineer ni turin tuna Computer Science lak a ngai kher lo. Scientist nih i tum chuan PCM/PCB emaw hi i la thei bawk ang.
Arts lama i kal chuan heng - Political Science, Economics, History, Education, English, Mizo, Geography, Public Administration, Socialogy, Psychology etc. zing a mi hi sikul i kalna tur a zirin a inkawp bik tur an lo dahkhawm ang a, i duh ber combination i thlang tawh mai dawn a ni. Art subject i lak chuan pawl 11 exam dawn hnaiha Doctor emaw, Engineer emaw han nih chak leh thut kha a rem tawh dawn lo a ni. Art Subject i lak chuan - Hotel Management lam te, Social Works te, Dan (Law) lam te, Anthropology, Medical Transcription lamte zirin heng lam kaihhnawih hna te pawh a la thawh theih dawn a ni. Commerce Subject i lak chuan Chartered Accountancy lam te, Banking, Financial Analysts lam te, Insuarance leh Financial planning leh Management lamah te zir chho zelin helam kaihhnawih hna i thawk thei dawn a ni. Mi zir an tlem tih vang ringawta mahni tuina subject ni miah lo lak ringawt te, subject awl awl nia mi sawi thlankhawm ringawt te miten a tha an tih vang ringawta lak pawh hi a fuh lo hle a ni. Mahni zia leh kalna tur awm kawng ngaihtuah miah lova ka Mark-in a pha tih vang ringawta Science Subject lak ve ringawt te pawh a fuh lem chuang lo.
Zirtirtuten ‘What is your aim in life?’ tih an zawh che a i chhanna ni thin kha eng nge han ngaihtuah vang vang la, i nih duh tak tak nge i sawi thin a, i nih chak satliah ? I nih tum tak tak i sawi thin a nih chuan a chunga kan sawi ang khian Subject khi i lak a ngai dawn a ni. Doctor/Engineer ni thei khawp tura duh tak takna leh taihmakna tak tak i nei a nih chuan Pawl 10 result-ah Science/Maths vela i hmu tha em em lo a nih pawhin Science Subject hi la ta la i tisual lo mai thei, i taihmak dawn tlat avangin. Nimahsela Maths engtik lai maha chak ngai lo  i niha, Engineer lam i tum tlat a nih chuan khua rei ah harsatna i la tawk mai thei, fimkhur a ngai khawp mai, Aim in Life thlak hma a tha zawk thei bawk. Chutiang bawkin Science Subject-a titha ngai reng reng lo chunga Scientist/Doctor emaw nih i tum tlat chuan i goal i thleng thei kher lo mai thei bawk, taihmaknain a tlin lo emaw, i kalna tur kawng a ni lo hrim hrim pawh a ni thei bawk. Huaisen taka TUM THLAK a tha zawk mai thei a ni.
Civil/Central Service (IAS, IFS, IRS, MCS etc.) lam i tum a nih chuan Arts emaw Science subject emaw i lak pawhin harsatna a awm lovang. Theology (Pathian thu) zir i tum a nih pawhin khawi subject pawh hi thlang la harsatna i la tawk rih lovang. A  tawpna atan chuan a eng Subject pawh hi la la, tih tak takna i neih phawt chuan i hlawhtlin pui vek thei ngei ang. Pawl 11 zirlai hi in thlahdah deuh a i zira, chawlhhahdam nan i hmang a nih chuan khuarei ah i la inchhir dawn a ni. Chuvangin pawl 10 i zirlaia i zirdan aia changkang leh awmze nei zawkin zir la, By-heart system-a kal mai tawh lovin i subject hriatthiam tum la, i tum ram thleng tura kailawn pawimawh tak i rap tan a ni tih hria in i puan ven sawi chhingin theih tawp han chhuah teh le. Pawl 11 zir nuam u le.
____________________________________________________________
3/4/11
‘Kan Veng’ hi ‘Kan Veng’ ni zel se
T-a
A kar awl hnawhkhat a ngai fo mai a, lehkha ziak turin kan sawm a che u. Tihkhah hi kan mawhphurhna a ni a, chutih laiin a ngai ngawr ngawrina hnawhkhah fo hi chhiartute tan pawh ninawm a ni thei. Mi dang lehkha ziak tel thin se duhthusam a ni a, phak tawkin tan la ve mah ila, a sang tawk zo lo thin.
Kan vei zawng eng pawh ni se, kan thiam emaw thiam lo deuh emaw pawh ni se, YMA AW-ah hian tute tan pawh thu ziak thehluh theih reng a ni. A chhuak ngei ngei ang tih kan tiam ngam chiah lo na a, politic rawn kai lo a nih phawt chuan fiamthu, mimal tana huatthlala leh pawisawi lo thlengin a leng vek.
Kum a la kal tam lo; YMA AW-ah hian thuchhuah tur tam tak a lut thin a, a enkawltute tan a zangkhai phah a, tunah erawh chuan thuziak peih kan awm ta lo nge ? chhuah mai tur a tam ta lo. Khawvel changkang zelah thu ziah leh chhiar lamin hmun a chang tlem tial tial a, keini veng pawh kan tla fual ve deuh hlek ta a ni mai thei. Tan kan lak tlan theih chuan thil lawmawm tak a ni ang.
Khawvel changkan zel mah se, thu ziak leh chhiar hi a bo mai dawn lo va, ziaka chhiar thin na na na hi chu an khaw hawi pawh a zau tlangpui. He chanchinbu hi kan veng hmel lanna pakhat a nih avangin, a chhiat leh that hian kawngro thui tak a su thei a, chhiar tur tha kan inhlui hnem chuan veng mipuite kan nihlawhin kan hawiher thlengin a nghawng thei. Chutih laiin tunlai khawvelah hi chuan engkim mai hi a zangkhai zawnga her rem a ngai tawh a, kan thu ziakte pawh chuti ang hawia kan her thiam a tul telh telh tih chu hriat sa a ni.
Lehkha ziah hi mi zawng zawng tih chi a ni hran lo na a, keini ang veng lianah hian ziak thei eng emaw zat awm tura ngaih kan ni. Engpawh, veng tana kan tih hi te lua a awm thei lo va, ruah mal far te tein tuifinriat a siam angin, kan theihna muala ke kan pen tlanna hian veng nuam leh tha a siam mai a, chanchinbu pawh chhiar manhla zawk a nih theih nan chuan a enkawltute mai bakah mi dang an tel hnem poh leh a hlutna a pung lo thei lo va, inchawm tawnin phurna nasa zawk a siam chhuak thei.
Veng  chhung pawl hrang hrangten an theih ang zelin veng thatna turin hma an la thin a. Kan hriat loh hlanin hma kan sawnna tam tak a awm tawh. Aizawl Municipal Counsilor pakhat chuan “In veng hi ram pum huap thilah hian lang tawk in awm thei zel a, hma in sawn hle a ni,” tiin a sawi a. Thil lawmawm tak a ni a, kan awmna hmun theuhah, kan thiltih theuhah, kan chettlatna mual theuhah, veng aiawha kan feh chhuahna hmun ang zelah veng timawitu kan niin, tihmelhemtu kan ni theih tih a chiang.
Veng dang miten min tehna chu kan veng chhunga thil thleng leh kan thiltih ai mahin, kan chet chhuahna hmun emaw veng pela kan veng hming a lanna emaw, ram pum huap thila kan veng mi leh sa an telna emaw a ni fo va. He veng pela thangthat la tur chuan veng chhunga kan inelbawlna, inawp dan leh inkaihhruaina mai bakah, kan sukthlek leh khawsak dan a pawimawh thung. Mi nawlpuiin ram pum huap rilru pu a, khawi hmunah pawh mi dangte el tham kan nih theihna tur chuan veng chhunga thil thleng leh kan dinhmunin thui tak a hril.
Sum leh pai ngah hi changkan nana pawimawh tak a ni a. Sum nei lo tan fel a harsa a, dik leh rinawm pawh a awlsam chuang lo; thil te thama miten an ngaih pawh a lian fe zel. Khawvelah hian ram rethei apiangah eiruk a hluar a, dan bawhchhiatna, rukruk, inrawk leh tualthatna thlengin a tam em em. Retheihna avangin rualawhna a bo lo va, chhia leh tha hriatna fim hmang thei lovin mihring nun a sawisa thin a ni.
Mahse, sum hi mihring ropuina ber a ni lem lo. Keini hi veng thang lai, puitlin lam pan mek kan ni a. Sum leh pai, in leh lo leh kan nihna thlengin a tam zawk hi chuan chhuan tur kan nei lo mai thei. Hetih lai hian kan veng hi ruihhlo zuar tamna leh a ti thin fuankhawmna, rukruk tamna, insual buai ching leh rui inlulinna hmun, mipui hmaizah lova thawm bengchheng tak siam thin tamna ni ngat ila kan hma a thim lehzual ang. Kan tanrualna hmangin a te ber atanga a lian ber thlengin indawm kan dial dial a ngai zawk a. Dinhmun nghet lote tan pawh belhfakawm a nih theih nan, dinhmun tha zawkte pawhin veng rilru kan put thiam a la pawimawh hle zel a ni. A chhan chu changkang leh puitling tawhte nen engkimah inkhaikhin theih rem lo chin a awm.
____________________________________________________________
27/3/11
Albert Park lam hawiin lungtileng leh mai ang
T-a
Nghahhlelh zawng a inang lo va, tui zawng pawh a thuhmun vek chuang lo. Rilru pekna lam leh kan ngaihsan zawngte a danglam hle. Engnga ti teh reng nge maw ni kumin hian Formula One season thar, tun pathiannia an tlan tur hi ka nghakhlel deuh tlat mai a, tun zirtawpni atang phei kha chuan ka helhhlawh tan a ni deuh ber tawh. Thil ropui taka han sawi tur ni hran lo mah se, mi tute pawh hi an rilru pekna lam kan hnualsuatsak ngawt thei lo va, kei ai mahin U Nunthara’n a nghakhlel nge a hun a hai ve hrim hrim phei chu ka hre lo va, kar hnih kal ta khan tlantir a tum daih tawh.
Kum 10 kal ta khan kan vengah hian F1 chungchang sawi a nuam lo lek lek thin a. Mi pa dik tak intihsiakna nia ka hriat avangin kei chuan hmuhnawm ka ti a, mahse,  han sawi changa intihchangkanna ang zawnga min puhsak leh ho lam taka mi dangten an ngaih thin avangin, sawi fo chi lovah ka ngai a. Ka ngaihdan chuan football chanchin kan sawi nen hian a danglam lo va, thiamna sang tak hmanga intihsiakna ni mah se, kan tuipui avanga kan changkan phah sawtna pawh ka hre lem lo. Tuipui turin car khalh thiam emaw neih kher emaw a tulna pawh ka hre chuang lo va, intihchangkan phah nana hman phei chu inbumna chi khat a ni ang.
Kan thil enin kan rilru chhungril a deh nat viau a, a changa hlimawm leh tawrhna min thlen a, pawi tih vawng vawngna leh nuam tih veng vengna a ken tel tawh chuan kan lo tuipui hman der thin. Kan tuina a nih chuan a chanchin hriat loh lutuk chu thil hrehawm a ni nghal a, kan duh reng vang pawh ni lo mah se thil dang aiin kan lo ngaihven viau a. Ngaihven a, en hnem a, chhiar na na na chuan hriat chin a awm ve mai. Thuk taka thil hriat hi a harsa a, mahse, pangngai taka thil awm dan hriatthiam erawh a har lem lo; hriatna nena thil kan en chinah chuan a hmuhnawmna tak tak a pawh theih.
F1 hi khawvelin an en nasa hle a. Season liam ta phei kha chu en an tam lehzual a. Infiamna kher ni lo TV atanga hmuhnawm chi hrang hrang pek chhuah zingah khawvela entu ngah pakuana ni phain, infiamnaiIfa World Cup a awm loh kumah kum khat chhunga event khata entu ngah ber a ni deuh ziah. Kum telin ram a la zau tial tial a, tlankawng pawh a darhsarh telh telh a, Aifica khawmualpui pumah tlanna tur a awm ve lo thung. 2011 hian a vawi khan nan intlansiak vawi 20 awm tura ruahman a ni a, mahse, tualchhung buaina avangin Bahrain-a season tan tura tih chu thulh a ni a, a hun sawn tumna awm zui mah se, tawt taka rem sa a nih avangin tun thlengin hun awl an la hmu thei lo.
Vawiin chaw hma dar 11:30 hian Albert Park, Melbourne-ah Australian Grand Prix hmangin 2011 F1 Championship intlansiak hmasa ber tan a ni ang a. Kum kal taa car nei tha ber leh world champion Red Bull an la pangngai a, Ferrari nen title chuha inthlurbing tura ngaih an ni. Mahse, McLaren-in chawpchilh takin ‘risk’ an la a, F1 car chak leh chak loh kawnga pawimawh em em, a thlihap (aerodynamic, a hma leh hnung thla) thuam that nan khawl chi hnih an vuah thar a, awmzia neiin zirtawpnia inbuatsaihna hunah McLaren a chak ber. Lewis Hamilton aiin Jenson Button a chak hret a, pathumna chu Ferrari khalhtu Fernando Alonso niin Red Bull driver pahnihte palina leh pangngan an ni. Kum hmasa aia hmasawn Mercedes-in dawt ve lehin Michael Schumacher chu tlan chak parukna a ni phak. Inpuahchahna (test leh practice)-ah hian an duh zat zat an tlan kual a, lap khat tlan nana an hun hman that ber hmangin an teh thung a, intlansiak tak tak nen chuan a inang lo.
Bridgestone an chhuah avangin kumin atangin Pirelli tyre an hmang dawn a, Italian company chiah hi F1 tyre petu an ni ta a. 2010 aiin pitstop-a luh zin a ngai dawn a, intlansiak hmuhnawm phah tura ngaih a ni. Kumin hian tlankawnga driver duhsak bik neih (team order) phal a ni a, he thil pahnih hi kumina thil inthlak lian zual leh danglamna siam thei a ni.
____________________________________________________________
20/3/11
Vei tur vak a awm si lova MotoGP a ni mai..!
T-a
Kan editor-in article kan khaihlak tlat mai tiin ka kutah a dah a, thu tangkai dang han ziah tur a awm si lo va, pathiannia tan tur MotoGP Championship rilruah a lang zawk a, he lai hmuna awm atan inhmeh lo viau mah se, dah awl ringawt ai chuan a ziawm deuh ang chu..?
Kumina champion turin Casey Stoner chuan rin a hlawh hle a. Australian rider hian kum li chhung Ducati bike khalhin Italian team tan hun a hmang a, nikuma season a tawp rual khan Honda-in an la lut a. Pathianni hian Honda team tha ber Repsol Honda tan Qatar-ah intlansiak a hmachhawn tan ang.
Stoner hian Redsol Honda vohbik tia an sawi thin Dani Pedrosa a kawp dawn a, season hnih Pedrosa nen inkawpa Honda factory team No. 1 bike khalh hman Italian Andrea Dovizioso  luahlan mah se, Doviozioso hian No. 3 dinhmun luahin Redsol-ah hun a hmang zui dawn tho.
2005 khan 250 championship-ah title inchuhin Pedrosa leh Stoner an inbei nasa hle a. A tawpah Spaniard zawk dingchangin title a la a, Honda chuan rider pahnihte hi MotoGP-ah seng lut ve vein, 2006-ah Pedrosa chuan team tha Repsol Honda tan bike inelna sang berah season khatna a hmang nghal. Stoner erawh chu Honda team chhe zawk lamah MotoGP-a a season hmasa ber a hmang ve thung.
2006 kum tawpah Australian rider chuan a rilru thlakin Ducati a zawmsan a. Italian team tana season khatna a hmanna 2007-ah hnehsawh takin world champion a ni. Stoner hi Ducati tana history ropui tak siamtu ni telin Italian team hian kum li kal taa trophy an lak bak MotoGP-a hun an hman tawh chhungin world title an la hlawh chhuak lo hrim hrim.
Yamaha-in hma an sawn laiin 2008 atangin Ducati an talbuai leh a, Stoner chuan a title hum zo lovin nikum thleng khan hnehna chang turin a ler a luah let zo tawh lo va. Bike a neih that tawk loh mai bakah, hliamin a tibuai nasa.
2006 khan vannei ang reng takin Nicky Hayden-a kutah world title a tlu lut a. American rider hi season pumin tlankawng pahnihah chiah pakhatna a ni a, a elpui Valentino Rossia chuan pakhatna nihna ngah zawk viau mah se, Yamaha bike chhiat ching tak vangin Italian rider hian season tawpah world title a kawl lai hum zo lovin point belhkhawmah Hayden a pha lo.
Hayden-a hnuah Honda-in world champion thei rider an nei zui leh tawh lo va. Beiseina sang tak nen kum nga chhung Pedrosa an thlir tawh a, an la hlawhchham zel. Japanese team pahnih inel em em zingah Honda aiin Yamaha an lian tawh hle a, season liam ta kum sarih chhungin world title vawi nga an la a, tun kum thum chhung phei chu Yamaha-in thunun hneh.
Kum liam taah Jorge Lorenzo a chungnung a, Spaniard hi Yamaha-ah nghetin Rossi meuh pawh a nek chhuak thei hiala ngaih a ni a. Rider ropui ber zinga mi Rossi lahin 2003 kum tawp khan Honda chunga lungawi lovin Yamaha a zawm a, kum sarih a cham hnuin a pianna leh seilenna Italy-ah kirin Italian team tan season thar hmang turin a inbuatsaih.
Pedrosa nghak chhuak thei lo Honda-in rider an dap a, bike tha a neih chuan world champion a ni thei tih a taka lantir tawh Stoner la kir lehin, hmana team tha an khalhtir duh loh kha an bike tha ber an pe. Australian hi season tan hmaa team hrang hrang inbuatsaihna hnuhnung berah a chak ber a. Losail-a an intihsiakna tur inpuahchahna hmasa, ningani zanah pawh Stoner aia tlan chak an la awm chuang lo.
Season tan hma atangin Honda an lawm a, Yamaha hnuaia rei tak an kun tawhna atanga tal chhuak thei turin Stoner-a chungah beiseina sang tak an nei a. Tun pathianni hian Stoner, Lorenzo leh Rossi-ten bike inang lo theuh khalhin inelna bul an tan dawn a, tunlaia rider tha pali zinga mi Pedrosa chuan kum nga a hlawhchham hnuah champion tumin bul a tan tha leh dawn bawk a, season hmuhnawm tak leh inelna nasa em em tura ngaih tan a ni ang a, Rossi hmun ruak luahtu Lonrenzo teammate thar Ben Spies theihnghilh chi a ni lo mai thei.
____________________________________________________________
6/3/11
INKHELH  LEH  KAN  VENG
- Dinga
Tunlai hian Inter Village Red Ribbon Football khelh mek a ni a, inkhel en a manhla in a hmuhnawm thei thin viau mai. Tunhma a la awm ngailo Zan lam a inkhel te kan hmu ta zel mai hi changkan na nasa tak a ni awm e. Hetihlai hian keini veng VC Team te chu kar kalta khan an tla tawh a, han chhut neuh neuh chuan khatiang ang players tha Lammual em pawh thleng lo a kan zuih ral mai kha inen chian kan ngai nasa hle tih a hriat a ni.
Enge a chhan ni ta ang le ? A enkawltute lam atanga a rik dan in inkhelh hma zan a zurui te pawh an awm niin an sawi lehnghal..!!! Insum thei nganglo kan nih chuan i inkhel ngam lo mai ang u. Tu’n an dem lovang che u. Hnung lam atanga mi nuih tet tet nih ai chuan tel ve loh mai tur. Khawtlang nu leh pa te’n tha leh sum nasa takin an seng a ni tih hria ula, hetiang mai mai chuan tu’n an sponsor duh tawh lovang che u. Sporting Club leh Local Council hruaitute tal hi chu zah der hram ila a lawmawm ngawt ang. Chutih laiin Fans kan nih ve dan te hi i in chhut chiang teh ang.. Lammual ah lut ni phei ila chuan Thana a lut tur kan tam awm mang e. Professional Football en peih peih te chu kan  ni awm si a. I thangharh mawlh teh ang u khai. Veng aiawha kan fehchhuah dawn hian a dress velah kan duh tui viau em? Tournament dawn apianga ballboot beisei practice tha peihlo kan awm an ti. Veng dang coach kan lak pakhat chuan ti hian a sawi,” Chanmari west chu an player te an skill  a hniam hran lo, an displine a chhe em a ni.” a ti.(‘em’ a tih hian a thluk vang vang) Chawlhni paltlang zo lo player kan nei thin hi a pawi a ni. Tun hma chuan thangthat an lakna te chu a rapthlak a sin thi leh dam karah an leng tak tak a, tunlaia thangthat kan lak na te chu exam result ah leh inkhel ah te a ni mai a, theih tawpa a thih tha tak meuh meuh a kan tan a ngai a ni. Kan hmingthatna tur hi zu leh thildang hian a hliah fo mai sim a hun takzet.
Sawi tawh ang in vengchhung players te hi kan chhelo, kan skill pawh a sang an ti a ni lawm ni. YMA pawhin tournament a la siam leh dawn. Kum kalta a selection te kha kan sawi sawk viau mai a, kan la ngai vawng vawng mai lawng maw. Kan hruaitute hian in hmakhaw ngai takin thil an ti a sin. Mi hlawhtling ni tur chuan tawrh a ngai. Tournament dawn a Gospel Camping neih kher ngai lo hian mahni theuh ah i in enfiah nawn leh teh ang u. Hetaing ang a nih chuan veng ai kan awh zo in rin ngam kan ni dawn em ni.
Heti zawng hian i ngaituah teh ang u, kan tum a tih takzet a kan beih chuan kan hlawhtling ang. A in mi pawh ni raw sek sek Tournament awm dawn leh awmlai te tal hi chuan insum hram hram ila, hlawhtlinna chu kan ban phak mai ah a awm tih hria ang u. Tui hi a let dawn tawh lo chuvang chuan keimahni hi i in enlet ang u. ‘Tumna a awm chuan kawng a awm’ an tih kha maw..

VAWI ENGZAT NGE ?
Samuela Pa
Member zat - 2469
Hruaitu zat - 250 vel
Mitthi zat - 9
Lumen zat - 8
Khawhar in len zat (YMA zan) -19
Member kal dan tlangpui  - 95 vel 3.84 %
A chunga mi khi vawiin thlenga kan Branch dinhmun a ni a, a hnuai zawhna te hi han chhang teh le.
1. YMA member i ni a, vawi engzatnge i tlaivar?
2. YMA member i ni a, vawi engzatnge khawhar inah i kal?
3. Tlangval i ni a, vawi engzatnge thlan i laih?
4. Tlangval i ni a, vawi engzatnge khawhar inah i riah?
5. Nula i ni a, thlanlai thingpui vawi engzatnge i pek?
6. Nula i ni a, mitthi vui hma thingpui vawi engzatnge i sem?
7. Member pavalai i ni a, kuang siamna ah vawi engzatnge i kal?
8. Nu/Pa i ni a, vawi engzatnge i fanu/fapa mitthi/khawhar in a kal tura i tirh?
9. Nu/Pa i ni a, vawi engzatnge i fate thlanlai/thlanlai thingpui leh khawharin a thingpui lum/sem turin i tirh?
10. YMA member nu (pasal nei tawh) i ni a, a chunga mi ah te khian vawi engzatnge i telve le?
YMA hian dinchhan leh thiltum engemawzat chu a nei ngei mai. A tum bulpui ber zing a mi chu, mi dangte tana inpek, chanhai lusunte tanpui hi ni berin a lang. Kan hruaitu ten heng, chanhai riangvai leh lusunte hi kan VIP an lo ti thin a. Chutia kan VIP tanpui leh sawngbawlna a keini memberte ber pawh kan tel tha duhlo leh kan tel peih lo a nih chuan member kan nih chhan enge ni tih chu kan inzawhna tur pawimawh tak a ni ngei ang.
Kan Pathian  thu in thihpui tham sual (hamartia) a sawi, tum thelh, nih tur ni lo, hlah etc a sawi ang em chu ni lo mahse, member kan nih chhan ber kan hlenchhuah peih si loh chuan sual a nih loh vek pawhin tha chu kan ti thei tawp lovang le! Member duhtak, sual leh a anga lang laka fihlimna pakhat ani tih hriain kum 2011 chhung hian YMA member i nihna hi VAWI ENGZATNGE i lantir dawn???
____________________________________________________________
27/2/11
                                                     Lalramengzami
USA-AH  IVLP  KA  ZU  CHHIM
   USA (Department of State) sawmnain International Visitor Leadership  Programme (IVLP) September 7-24,2010 chhunga neihah ka kal ve thei hlauh mai a. Hemi programme a kan thupui chu  "Changing Demographics and Multiculturism in the U.S" tih a ni a.
America hian hetiang programme hi kum 1940 daih atang tawh khan a lo kal pui tan tawh a. Kum tin mi 4500 vel khawvel ram hrang hrang atangin zin turin a sawm thin. Hetia a sawm thinna chhan hi  America sawrkar hian an ram politics leh culture-in an society a influence dan te hi ramdangmi an rama mipangngai chunglam (leader) te hmuhtir a hriattir a duh vang a ni. He Programmee hmang tura ram hrang hrang atanga kal te hi an mahni ramah hruaitu an lo nih hunah pawh  America ram first-hand knowledge an lo neih tawhnate avangin an ram chu America nen inkungkaihna tha tak an neih theih phahna tura an thangkamna te pawh niin a lang. An thil ruahman hi a hlawhtling viau niin a lang a, tuna khawvel ram hrang hranga ramhruaitu Prime Minister, President, Minister etc, ni mek te leh lo ni tawh thin mi 225 chuang lai te hi he Programme lo chhim tawhte an ni.
IVLP programme hmang tur hian ram hrang hrang 14 atangin mi 15 kan kal khawm a. Ka kalpuite hi mifing tak tak leh fel tak tak an ni a, an hriatna a zau hlawm hle bawk. Chutiang zinga ka tela ka zin ve chu engmah ni lo chung  pawh kan hawisang ve tep mai.
Kan programme hi Washington DC ah kan tan a. English Language Officer 2, kan zin chhung zawng a min hruai kual tur ten min lo hmuak a. Hotel nuam takah kan thlenga. Kan thlen tuk Ni 6 khan Darkar thum chhung Washington khawpui min fan pui a.White House hungna pal ngheng ngei pawhin thla ka zuk la ve ngei e !!
America kan zin chhung hian state 4 lai mai min tlawhkual pui a. Washington DC, an sawrkar rorelna hmunpuiah bul min tanpui a, chuta tangin Houston, Texas, Phoenix, Arizona leh New York-ah te kan kal kual. Heng states min tlawh kual pui te hi Immigration, dan leh dan lo a lut te tam na hmun a ni hlawm.
September ni 5, 2010 kha Washington ka thleng a. September Ni 6 hi Labor Day an ti a, an ram sawrkar chawlh ni ve a ni. Hemi ni tak hian USA a mizo ten Mizo Day vawi 25 na an hman ni tak a lo ni leh zel a. Kei pawh Washington a kan mizo nula chhuanvawr Zoremi'n min rawn hruai a, Maryland lam kan pan, kawng a mawi tawk kan bo  hnuah tlai lam programme tlem nangin,  a pawimawh pawl tak ruaitheh nang hman siin kan zuk thleng thung. He hun hi kan Chief Minister zahawm tak Pu Lal Thanhawla te nupa in an lo hmanpui a, Pu P.L Liandinga pawh a lo tel ve a, ka chibai nghe nghe.
America a kan cham chhung hian mi pawimawh enkawl in min lo enkawl a, kan programme hi Dept of State sponsor a ni a,  a hotu ber chu Ms.Janice Brummond a ni a, programme administrator hi Meridian International Center niin, program officer ber chu Ms. Michele Titi a ni . An pahnih  hian Breast cancer damchhuak ve ve an ni.
Mi 15 kha pawl hnihah min thena, September 12, 2010 khan keini team mi 8 awmna chu Houston, texas lam kan pan a. Kan kal ni vek hian NASA kan tlawh nghal a.Van thengrenga boruak lawng te an thlawh lai a lei lam a lo control na hmunah te kan han kal ve a, a ropui khawp mai.
Arizonona-ah hian  Sheriff te kan zuk hmu a, Posse a siam dan te kan ngaithla a. Hmanlai leh tunlai hi dang tawh viau in ngaihtheih  mahse, mihring danglamna hi a la nasa vak lo emaw ni chu aw ka ti.  Mipa (pangngai !!)chuan pa tak, rorum tak nih hi an lo la duh hle a ni tih kan Sheriff zuk kawm atang hian ka chhar. Kan mizo mipa tam tak min ti hrechhuak tlat…Pa tak a ni ringawt !!!
Khawvel President ho President Obama in UN building-a a address ni, Iran president thusawi ni ni bawkah khan UN building peng pakhatah meeting kan nei ve mial a. President Obama pawh a arcade chu kan hmu pha ve tawk e.
Ka zintheih chhan Pathian, CYMA,CWBYMA leh USA sawrkar chungah lawmthu ka sawi a. Kei hi kum 2009 khan Breast cancer diagnose ka niin, treatment te ka la kha a ni a. Heng hun te hi mumangah pawh ka mang phak lo. Zin chhungin chauh deuh chang te han nei mah ila,  ka zin kawnga buaina ka tawk miah lo te kha Pathian  kaihhruaina ka dawn vang a ni.
____________________________________________________________
KA MI NGAIH SAN
C. Rualkhuma
Kan veng bik Chanmari West, Aizawl chhung ka han tlir vang vang hian mifel leh tlawmngai tamtak kawng tinrengah chawimawina dawng tlak tak tak an awm ngei ang a, chung zinga pakhat ka hriat kan sawi ve mai teh ang. Lo thik phak an awm a nih pawhin minlo hrethiam sela, chumi dawng tlak a ka ngaiha chuan a thil tih that te sawi kim seng mah ila, a then a zar tlemte chauh kan sawi ve mai mai teh ang.

1. Kum 1988 vel khan kan veng kawngpui kual Pi JR Neihi te in luah Pi Dari Petrol zawrh lai a kang chiam mai a. In kang tel ve ngei ngei tur, mi in an thelh ngam tawh loh a ma remhriatna hmangin Balu leh tui nen huaisen takin in thih leh thih tiin a chhanchhuak.

2. Kum 1993 vel khan kan in luah tu naupangin rawngbawlna Khawvartui Stove alh lai a pawt thla a, in kang ngei ngei tur, bang vel te pawh alh puat puat tawh, Buara tui chiah in thih ngamin a mah chauhin a thleh mita. Chubakah kan inchhungah zan laiah mangan tawpa kan mangan laiin mi hmangaih tak leh huaisen taka thih ngamin min chhan chhuaktu a ni a. Kan in kum sawm chuang a luah tawh a, a tlawmngaih zia leh a fel zia hi a hrechiangtu pawl tak ka ni ang.
3. Kum 1995 March thla vel khan Pu Lalhriata Colney nu boral zanin thingpui lumna tur Gas Sylinder Pu Sapliana(L) in hnuaiah a kang ta phut mai a, In kang ngei ngei tur, tam takin tih ngaihna an hriat tawh loh leh an thleh ngam tawh loh chu thingzai (Chartin bung) hmangin huaisentaka thelh mit in, a chhanchhuak a ni.
4. Kum 2009 Mach thla vel khan Chawngvawra Picnic Spot-ah kan veng YMA Chawngbawla Section in Picnic an neih tumin, an lawng siam chawp a pil ta mai a, tuia tla hlum ngei ngei tur a ngaih mi 3 (Pathum) a chhan chhuak.
5. YMA Vanapa Section tan a in hmun LSC huamchhung a mi 4mtr a sei a sah thlak.
6. YMA-ah hian kum tamtak atang khan tun thlenga Active tak a hun hmang zel mi a ni.
Chumi ka sawi a hming chu C. Sangpuia a ni.
____________________________________________________________
20/2/11
HRUAITU ZIA (LEADERSHIP STYLE)
    Dindina Pa
A mi lo ber mai hian phuhchhuak ve phurh teh ang! thenkhatin an lo hlawkpui tak hlauhin.  Mizoram-ah  hian Pawl (Association) chi hrang a tam hle a, hruaitu pawh an awm zel a ngai a, chu hruaitu chu ‘Leader’  a ni a, hruaitu nih a  thiam dante, an pawl a huikhawm dante zawng zawng kha ‘Leadership’  chu  a ni. Pawl hlawhtlin leh hlawhchhamna ber chu an hruaitu Leadership neih danah a innghat tlat a ni. Inlungrual tirtu anih rualin a vawkehtu ani thei bawk.
A bik takin YMA phei chu tlawmngai pawl, mahni inpekna (Voluntary Association) a ni a, tutemah kan in ti lui thei lem lo a ni. Heng avang takte hian hruaitute mawhphurhna a sang hle a ni. Mithiamte chuan pawl kaihhruaina atan, hruaite  hman tur tih dan phung (style)  chi hrang hrang an siam a, hlawm thum chauh hi i han sawi teh ang.
1. Autocratic Leadership:  Hetiang mizia nei hruaitu chuan a pawl enkawl kha khawng leh rum takin, a ma thu te in a kaihruai thin. Midang inrawlh leh midang thu a ngaichang lemlo thin. Midangte chu han rawnve tho thin  mahse; a tawpah chuan ama ngaihdan leh tum dan chu dik berah  hriain, kal tlang  pui a tum tlat thin. A thawhpui / rorelpui ten zalenna an nei lo a, inhriatthiam tawnna a awm loh avangin hun rei vak lovah an inkarah innghirnghona leh in nin tawnna a thleng thuai thin a ni.
2.DEMOCRATIC LEADERSHIP : Kan hriat angin Democracy  ram chu mipui rorelna a ni a, Hruaitu tur kan thlang thin a ni. A dik tak chuan pawl lian leh ropui YMA te pawh hi member tam ber duh dan a hruai (Democratic Member Control) a ni a. DemocraticLeadership mizia nei  hruaitu kaihhruaina hnuaiah chuan member ten an ngaihdan te zalen takin an sawi chhuak ve theih avangin hruaitu leh memberte inkar boruak pawh a tha duh hle.In la boss takin awm lo mahse; a kaihhruai te chuan a nihna an hai chuang lo. Pawl tana rinawm siin member tam zawk duh dan a zuiin, a ngaichang thiam a, a hmingchhiatna emaw mualphona tur lakah emaw a pawl (member) te chuan an hliahkhuh sak fo thin a ni.
3. FREEREIN  LEADERSHIP : Hetiang mizia nei hruaitu ve thung chuan a pawl, (member) a enkawl dan a dang leh a, tih tur (information)  a pe a, enpui / enzui lem loin, a hruaia te chu zalen takin a siam a, an tih ang ang chu thaah a ngai mai thin. Nimahsela, a hruaiate mimal rilru sukthlek zawng a chhui chiang loin, a chik lo hle thung. A hruaia te / A hnuaia thawkte mize hriat tawk lohna hian harsatna a siam thei fo thin.  A thente chu mittlung tak, mahni hna leh mawhphurhna zo taka thawh duh mi an nih laiin, mi thenkhat te hi chu ‘run dal’ kan tih ang chauha thawk thin kan awm bawk si a. A kaih hruai leh enkawlte control-na a awm lo a, zalen takin a awmtir thin a ni.
Heng kan han sawi tak Style hrang hrangte hi tha bik a awm chuang lo, a hun leh a hmun a zira chawhpawlha hmangthiamte hi Leader tha chu an ni mai a ni.  
         ‘ A good leader be tough enough to win a fight, but not  enough                                                        to kick a man when he is down’
____________________________________________________________
6/2/11
HETI ZAWNG HIAN AW
President, CWBYMA.
YMA leh kan khawtlang hmasawnna atana kan thawh pui zawng zawngte leh he thu chhiartu zawng zawng te chiabai ka buk a che u.
Kan Pathian in min hruai zel anga tunah chuan YMA -a kan rawngbawlna thawk chhunzawm thei turin Branch, Section leh Committee peng hrang hrangte kan in din chho leh ta a, kan khawtlang nuam leh hlim taka siam turin ka thawhpui zawng zawngte ka sawma che u. Kan thawh ho na tura kan ngaihpawimawh zual te lo tar lang ila.
1. YMA Zawlbuk sak :
Chhungkaw 1000 chuang kan ni a YMA member pawh 2000 chuang daih kan ni. Heti chung hian vantlang punkhawmna hmun tih tlak kan nei lo. Kan zavai tana pawimawh leh mamawh hi a rang thei ang ber luah theih a kan siam a ngai a, kan vengchhung nu leh pa Politician leh sawrkar hnathawk zawng zawng ten a puitlin theih nan kan theihna ang kawng kawng in i vei tlang ang u. Kan hruaitu ten chhung tin dap in pawisa leh thil dang an rawn khawn a nih chuan theihtawp a tan lo la theuh tur pawhin kan in ngen lawk a ni.
2.  YMA  Kumpuan :
Kan YMA  kumpuan neih mek chu “khawtlang nun siam that” a ni. Nikum lam khan kan Sub-Committe te leh hruaitute thahnemngaihna avangin ram pumah thawk tha zual thlan chhuah a pathumna lai kan tling pha ve a, a ropui ngawt mai. He lamah hian kumin ah pawh theihtawpin hma lak kan tum a. Chhung tin mi tin in tih tur leh mawhphurhna kan nei leh vek dawn. Mi thenkhat mahni chauh in ngaihtuah thin ten midangte thatna tur vei ve thin tawh ila nu leh pa ten hmangaih dan dikin mahni fate hmangaih tawh ila kan tu leh fa te nuam taka an rawn khawsakna tlak khawtlang nun i siam ang u. Zu leh ruihtheih thil a buai thin leh buaina siam thin ten sim tawh ila, upa zawkte zahna leh ngaihpawimawhna neiin thalaite i harh thar ang u. Veng changkang lo tehna chu thalaite nungchang mawi lo hi a ni fo thin. Thenawm tha nih i tum hmasa ang u.
3. Faina chungchang :
Engti kawng mahin veng tawp tak veng nuam a ni thei ngai lo. Chhungkaw malah chuan faina chungchang a entawn tlak tak tak te kan tam tawh khawp mai, chutih lai chuan khawtlang huapa faina kawngah kan la hniam viau lawi si. Veng fai ni tur chuan tan lak kan la ngai nasa hle mai. Inchhung bawlhhlawh kan ngai thei lo ang hian khawlai bawlhhlawh hi ngai thei lo ila chuan hma kan sawn chak ngawt ang. mahni inchhung pawh ti fai peih lo te kan la ni a hetiang kan nih chhung chuan khawlai leh luikawr tawp vei chu a la hla hle mai. Tan lak kan la ngai hle a ni.
4. YMA  Park chungchang :
Veng dangin an neih theih loh leh an awh ngawih ngawih veng lun laiah Park nuam tak mai kan nei a. Enkawl erawh a hautak zet mai le. He kan veng ro tha tak mai hi engemaw chang chuan kan hruaitute lu ti hai tu a ni thin. A hman dan dik kan thiam hlei thei lova a neitu ngei ten kan ti tawp a, thil tha lo tihna hmunah kan hmang fo mai hi a pawi hle a ni. Upa zawk leh nu nau te tan hmun ralti a chang thei mai ang tih a hlauhawm hlel love. Veng dang atangin an ran pan ve thin a, a neitu ten kan zir loh chuan veng ti hmaibal tu a ni thei tih i hria ang u. Kan hruaitu ten la thawm that zel an tum a, mitin in a hlutna hria in i enkawl tha sauh sauh teh ang u.
5. Tanpui ngaite tanpui :
YMA  ingnhahna laipui a ni a. Hei ngei hi kan biak Pathian duh dan pawh a ni. Tanpui ngaite tanpui a hun leh tha hmang thin te hi a rawngbawltu atan Pathianin apawm ngeiin ka ring tlat. Mite tanpui an ngaih laia tanpui thin tu te hi an hlim thin a, Pathian pawhin mal a sawm thin. Hetiang mite hian khawtlang an ti nuam a, YMA  thawhpui tute an ni. Thalai, lusun chhungte in a kal thin, thlan lai thin, thingpui lum thin tu te, thingpui sem thin tu te, buhfai khawn thin te, hnatlang a thawk chhuak thin te leh a tawp lai pawh ten duh miah lo tute hi veng ti nuam tute an ni. Hetih lai hian mahni nawmna chiah ngaihtuah a hman hlel thin mi engmaw zat kan la awm. Kumin ah chuan “Kan vaiin aw”  kan ti duh e. Pen chhuak ngailo te lo chhuak ula, a hma aiin in hlim zawk daih ang. Nu leh pa te pawhin kan tu leh fa te tir chhuak ngam ila tan tlan kan ngai ta a ni e. Nu leh pa te pawh kan thawkchhuak tha viau a tan lak erawh kan la ngai tho mai.
Veng nuam leh lungrual siam turin heti zawng hian i tang tlang teh ang ule.          
____________________________________________________________
30/1/11
THALAITE SUK THLEK
- Malsawmliana Vaivakawn
Tunlai tawngkam lar tak pakhat chu ‘ram leh hnam vei tak i hmuh chuan lehkhathiam hna neilo a ni tih hria ang che’ tih hi a ni. Hei hi a dikna chen pawh a awm ang. Tun dinhmunah ngat hi chuan ram leh hnam veina rilru hian Mizote thinlungah hmun a chang lian hle a, kan issue lian ber pawh a ni chho ta reng a. Hei hi hmasawnna kawng khat a ni a, ‘ram leh hnam humhalh kum’ kan puan rahchhuah pawh a ni. A bikin, ram pawn a awm te zingah he hnam veina rilru hi a lian leh zual.
Tunlai Mizo hla chhuak thar zingah pawh ram leh hnam veina hla hi a serh zinga mei ang mai a ni tawh a, a hralh lah a tla ngiang mai. Ram roreltu ten ram an kaihhruai danah pawh kan duh fir sawt hle a, kan thik thu pawh a chhe hma tawh a. Thalai lehkha thiamte hian chik takin kan ram rorelna hi an thlir a, khalh ngil tumin an bei ngat ngat tawh a nih hi. Hemi anih avang hian zirlai pawl hruaitu te pawh politics ah an zuang lut nasa ngiang reng a, amaherawh chu hei hian rah tha nge rah tha lo a thlen ang tih hriat a chakawm hle.Politics atang chauhlo pawhin ram siam that tumin tlawmngai pawl atang te in hma an han la chho ve leh bawk a. Tunah hian thalai lehkha thiam, hna nei leh neilo pawh tlawmngai pawl a inhmang hi an thahnem viau awm e. Amaherawhchu, kan rama tlawmngai pawlte hian eng nge kan tih tur leh dinchhan hi kan hre reng tur a ni. Thian pakhat chuan ‘kan ram NGO te chu an zai vak vak ringawt a, mi ram NGO te chu an zai hman lo reng reng’ a tih ang deuhvin kan tihtur chin kan hriat a tul hle mai. Eng pawhnise, tunlai thalaite zingah ram leh hnam veina rilru inchiah mek hi kan tihnun zel a, kan chawm alh zel a tul hle. Hei hi kan ram hmasawnna bulpui pakhat a ni.
An tia lawm, tunlai nula ho chuan an thil chak zawng an sawiah chuan ‘pasal nei lova fa neih hi’ a ni an ti thin. Fa hmel tha tak tak neih a, tunlai thawmhnaw nalh leh tha ber ber hmang a han chei vel hi an chak thin a ni awm e. Mahse pasal neih chu an duh si lo ni awm tak a ni. Hei hi dik tak maw. A lo dik tak tak a nih chuan nuthlawi nih an chak tihna a ni ang. Hote pakhat chu, tunlaiah chuan nula  pangngai aiin nu, fa 2/1 vel neite hi an nalh tawh zawk a, inchei pawh an peih zawk, a bikin office hna thawkho zingah an ti. Han chhut tak tak chuan mipa aiin hmeichhia te zingah hnamdang pasal a nei an tam zawk niin a lang. Hemi a lang ta chu, mipa te aiin hmeichhe te zingah hian hnamdang nupui pasala neih hi hrehlohna leh pawi tihlohna a lian zawk tih hi.
____________________________________________________________
23/1/11
Indian football a damkhaw chhuak ang em ?
T-a
1984 hnua a vawi khat nan Asia khawmualpuia football thiam bik ram 16-te inelnaah India a tel a. Mualphothlak takin Asian Cup atangin tla mah se Indian football tan hmasawnnaa ngaih a ni a, khawvel thlirin India a sang lo hle tih a chiang.
Tunlaia Indian footballer langsar leh talent nei tha bera ngaih Sunil Chhetri chuan Indian football chhungril a hmuhin manganthlak a tih thu a sawi a. Delhi tlangval kum 26 mi hian football ngaihsan lohna United States-a Major League Soccer team Kansas City tan khel mekin, khawvela mihring tamna ber dawttuin khawvel el tura football-a tlakchham a la ngahzia a hmu.
Chhetri hian Qatar khawpui Doha-a khelh Asian Cup-ah India tan goal hnih thunin, Bob Houghton-a team-in Group C-ah South Korea, Australia leh Bahrain awmpuiin an tlawm chiang hle vek a, goal thum khung vein 13 an chhuah.
Asian Cup khel tura an inbuatsaih laiin Indian team-in India an chhuahsan a, Dubai leh Portugal-ah inpuahchahna tournamet an hmachhawn a. Eng dang vang ni lovin India ram chhunga training-na hmun mumal pakhat mah a awm lo vang niin a ngaih theih.
"Kan ram hi mipui maktaduai 1.2 awmna angin kan sawi a, ram lian ni mah se traning-na hmun pakhat pawh a awm lo. Inelna mumal awm si lovin inbuatsaih nan thla ruk, thla nga, thla li kan hmang a, lungchhiatna tawp a tling.
"Qatar-ah kan kal a, ram te reuh te a ni a, kan rama football khelmual kan neih that ber aia tha stadium sang chuang a awm a. A manganthlak em em a, mahse, hei hi kan dinhmun tawn mek chu a ni si a ni," Chhetri chuan a ti.
June 2006 atang khan kum 31 coach nia hun lo hmang tawh kum 63 mi Houghton ruaiin, Indian football-in sum a sen tam phain a chungah beiseina pawh a nei sang a. Mahse, kum li leh a chanve hnuah pawh Fifa ranking-ah 144-na a la luah tho va. Englishman Houghton nge dem tur Indian football tih pawh hriat harsa a ni.
Champions League final khel theia Swedish club Malmo (1979) lo hruai tawh Houghton chuan : "Coach ka nih tawhnaah hian nuam ka ti em em thin a, mahse, tuna mi hi chu a hautak ber a ni," tiin a sawi.
Fifa president Sepp Blatter chuan kum 10 hnuah chuan India chu World Cup thleng thei mai tura a ngaih thu a sawi laiin, khawvel el tura inkhelhna hmunhma tha a tlachham hlawm tawp erawh chu mak a ti a. India hian sumdawnna leh thil dangah thiltihtheihna nasa tak nei a ni tih chiang taka a hmuh avang erawh chuan, cricket atchilhna ramah football-in tun ai hian hmun chang thuk hret se awmzia a nei ang tih a ring hle a ni.
India hi tun hma chuan football-ah ram hmuhsitawm tak a ni bik lo. 1854 khan Asian leilungah a lo inkhel daih tawh a, 1954 khan Asian Games-ah gold medal lain 1956 Olympics-ah semifinal a thleng a, 1950 World Cup-ah pawh Asia khawmualpuia team tha bera ngaih a nih avangin sawmna a dawng hial a, mahse, tunah chuan khang hunte kha hman lai an chang zo ta.
Mahse, mi hausa tamna India-ah football a la thi bo bik lo. All India Football Federation chuan thla kal ta khan sponsor hlu tham tak a hmu a. IMG Worldwide and Reliance chuan kum 15 chhung atan dollar maktaduai 150-in a sponsor dawn a. Reliance hian engkima Indian football hniam lutuk chhanchhuah duhin sum hlawm lian a thap a, sum a pek tur hmang hian football inrelbawlna fel tawk lo zawi zawia siam that a, hmasawntir a, tihlar a, India ram pum huapa kalpui a, professional kalphunga a bulthuma bultantir leh a duh a ni.
World Cup chu sawi loh 2019 Asian Cup thleng turin India a inpeih ang em tiin Asian Football Confederation President Mohamed bin Hammam an zawt a. Ani chuan dilna thlen ta se, pawmsak tur chuan hna an thawh nasat a ngai ngawt ang. Vawiina intenational football standard kan kalpui mek umpha turin tuna an hmunhma neih mek hi an chei that hle a ngai dawn a, tichuan India a inpeih thei chauh ang, a ti.
Football-in hmun chang thuk lo hlea ngaih ni mah se, kum kal ta World Cup kha India rama mipui maktaduai 110 velin an ena chhut a ni thung a. Chuti a nih chuan khawvel ram malah India aia World Cup en nasa an awm mang lo.
Chutih laiin India-ah chuan talent awm mah se, chher puitlinga khawvel el turin khelmual tha a awm lo va, training-na hmantlak takngial pawh a awm chuang lo.  International level inkhel thlenna tlak stadium pakhat pawh la nei lo hian football-ah hmasawn zawngin ke a pen thei ang em tih hi ngaihtuah tham tak a ni.
____________________________________________________________
16/1/11
KEIMAHNI
Kan ti nek nek a kum khat chu a lo ral ve leh ta reng mai! Bul kan tan dawn khan huphurh namenin kan huphurh lova, hun a her a, kum a vei chu a lo ni leh ta reng a, vawikhat mah kan hai bik lo. Amaherawhchu rilru talbuai bat bat chang a tam viau thung.
Hetiang hunah chiah hian kan thla timuang em em tu leh chawlhni zinga tui taka sa hmeh ve thei a min siam thintu chu Pa Thara leh T-a te anni tih hi kan zep duh ta bik lo a ni e. Nia, he hmun hnawhkhah hi keini ang duang tan chuan a har ngiang mai, ‘keimahni’ ho hi helai hnawhkhahna tura rilru seng thiam lo, sen ai chuan thut tlaivar tawp pawh hniallo zawk rual kan ni si. Engtia kan hruaitute pawh hi hetiang mi anglo hlir min dahkhawm nge ni aw? Hauh erawh kan hawlo phian thung. T-a leh Pathara hian he hmun hi min hnawh sak ngun malh malh e. T-a phei hi chu, kan belh hram teh ang, zing dar 2 pawh nise kan ko kal thei reng! Heilo liama tlawmngaihna, ‘kemahni’ hi chuan Chanmari West tlangval tlawmngai berah chuh buaitu awm hauh lovin kan thlang.
Zirtawp zan a lo thlen hi chuan hlate khua atang pawhin kan bukte hi kan pan tak hlawm ang vawng vawng a, nupui ngai em em Pa Dinga meuh pawhin nupui fanau a theihnghilh fiam mai thin. Nia, he bukte hi kan lal lenna, kan duh duh kan rel a kan duh duh kan fakna hmun, sangha chi thar atanga computer virus, rulhut atanga nula hmeltha, thlanlaih atanga Pulpit thleng a kan sep rawtuina hmun, Aitawni a Lal hrawtna leh Masangtea hahchawlhna hmun a ni. Kan News Editor Ate-a thu leh hla chhumbung fing tak tak leh Aitawni a ‘englo’ chhen kan ngaihthlakna hmun kha a ni miau a, pan khawm vang vang pawh a phu a sin. Zankhat, Aitawnia’n handset a ‘Isua’ film en anga insawi a headphone thlawn palh thawm rawn chhuak ta ngher ngher kan nuih nasat zia te kha aw! Amah lah chu a nui duh der lova! Masangtea hi awmlo se chawlhni zingah hian kan veng mipuite hian he chanchinphek hi an chhiar hman angem le? A pendrive hi a va tangkai tak em, a chhuan lah a chhuang narawh! Nulate u, he tlangval hi a palian roh si a, pasal atan a tha viau lo’ng maw? (keini lam min zawt anih chuan- kan hre bik lo)  ‘Keimahni’ ho hi a men kan thei em em, zing thawh erawh kan har. Inrinni zingah hnatlang kan hai ngun phian bawk. Pa Dinga zarah kan computer in hma a sawn tual tual a keini kan hnufum tual tual, hei kum a lo thar meuh chuan nikum chhung zawng a kan thuchhut sa zawng zawng hawn theih lohin (corrupted) kan siam thei hram! Pa Dinga a buai teh a sin! Chhiartute zingah lo thiam riau in awm em? Inpuang vat teh u. Mapuia (sam zuah mek) pawh hi thiam tura ngaih ni si engvang nge a lo lan duh miah loh le aw? A thiam an rawn lawr hma chu hrelo der hmiah te’ng. ‘Keimahni’ hian product kan nei tha kan in ti (mi in min ti ve em kan hre lo!), kan zinga tel ve ngar ngar Materem-a, UK ah kan aiawhin kan thawn liam a, kan News editor hi kuminah ‘Thalai Entu’ editorah kan chher chhuak bawk. Chu mai a ni hleinem, Aitawni-a leh Mahriata te Chanmari West tlangval tlawmngai ah an thlang chhuak bawk a sin! Hei aia sang tur chuan Aitawni-a hi tihngaihna kan hre hrih lo, krismas leh kum thar vuakvetah mi scooty hnungah chuangin mi inah a lo chheih lam vak mai a! a hmakhua a khawbaw leh zo tawh. Kan Production Manager Pa Tluanga’n khalh fal teh se.
Pa Tluanga sawi takah chuan min enkawlna hi nuam kan ti, min dah lal thiam em em a min duat viau bawk, pa fel tak chu a ni ve hrim hrim e, ‘kemahni’ zingah a tel khat mai pawh a! Tin, Mahriata thusep reng reng  hi nula tel lovin tlip a ni ngailo, Angcha erawh a cool raih tawh mai. Lalfaka leh Aramliana hian thim leh zan rei an ngam em em mai hi chu(h), an rawng nen pawh a inhmeh viau tho e. Kan bengchheng thin tih erawh kan zep miah lo, kan bukte chhaka awm Pu Sawma te, Pa Thuama te leh Pu Romawia te hian min sawisel duh se chuan.... ngaihdam kan dil tlaikhawnhnu e. Pa Thuama hian min menpui ngun fu, tuitam viau e ti loin chanchinbu lama thu leh hla ah erawh a thawh hlawk hran miah lo! mahse kan thlamuanpui viau lawi si. Kan ei kan in min tum sak a min buaipuitute u, kan lawm em em e. Kumtharah hnahhlui chu hnah tharin a thlak ngei anga chumi hunah pawh theihtawp lo chhuah leh tang tang ta che u, nangmahni avangin khawtlang tana kan tih ve theih tlemte hi phuailuai mahse nangmahni avangin phur takin kan ti ve sauh sauh thin a nih kha.  
____________________________________________________________
9/1/11
Club lian tan manager ban ngawt a harsa
T-a
European club liante khu khelh nga a zawna an talbuai chuan an manager chungah delhtu lian tak a awm nghal. Amah ruaitu club hotute lam atang aia hmain chanchinbu mi leh fan pawr zualten bang turin an nawr vat a, a dihmun an tiderthawng zualin; he lai Mizoramah pawh "Ban tawh se," "An van ban har em em," kan lo ti ve thin.
Kalphung mumal tak neia thil kalpui an ni a. Club-in manager atana tu emaw an rawih dawnin inremna an siam a, a hlawh zat tur te, contract a ziah rei zawng tur te bakah, contract thenkhatah chuan bonus leh hlawh pun dan tur thlengin an ziak tel thin.
Tun dinhmuna English Premier League bika thil thleng thlir ila; champion lai Chelsea Italian coach Carlo Ancelotti, Liverpool manager Roy Hodgson, Aston Villa French boss Gerard Houlier leh West Ham boss Avram Grant-te chu ban mai hmabaka awm niin an sawi.
English league-a manager nghet ber pahnih; 1986 atanga Manchester United-in an rawih Alex Ferguson leh 1996 atanga Arsenal team enkawltu Arsene Wenger-te chuan manager an nghet ta lo lutuk chu veiawm an tih thu sawi ve vein, an hnathawh ang thawk ve, an duh reng vang ni lova harsatna tawk mekte chhanin club-in duh taka an lak luh tawhte chungah dawhtheihna nei nasa lehzual se tih an duh.
Entirna pakhat tarlang ila; Chelsea boss Ancelotti chu season liam ta khan Italian football atangin England-ah a pem a, Chelsea club a din chhunga thil thleng ngai lo thlentir nghalin league leh cup trophy a hui kawppui a, a hlawhtling em em a, chawimawina nasa tak a dawng.
Mahse, season kal mekah Chelsea-in vawi 21 khel tawhin pangana an ni pha hram a. Champions League an khel phak ngei ang em tih sawi harsa a ni. Ancelotti hian a dinhmun a derthawng hle tih pawh a hre chiang viau a, mahse, club neitupain ban ngawt se nghawng lian tak a nei dawn a ni.
Ancelotti hian Stamford Bridge-ah thla 18 daih contract a la nei a. Kum khatah pound maktaduai ruk hlawhin, a thawhpui mek Bruno Demichelis leh fitness coach Giovani Mauri-te nen Roman Abramovich-an hnawt chhuak ta se, zangnadawm nan pound maktaduai 10 chu a sen thlawn ngei a ngai dawn a, Chelsea sum dinhmun thlirin Russian billionaire hian Italian hi a ban mai an ring lo.
Jose Mourinho a bantirna avanga sum a hloh thlawn tawh te, Luis Felipe Scolari a ban avanga zangnadawmna sum a sen ringawtah Abramovich hian pound maktaduai 10 chuang a lo hloh tawh a. Inban hi a tawpna a ni mai lo va, duh taka contract an lo ziahpui tawh an ni a, contract an hman zawh hmaa manager-ten an duh reng vang pawh ni lova ban an tawk a nih chuan club-in contract an lo ziah tawha an la hman zawh loh hlut zawng an rulh a tul a, manager dang an rawih leh tho a ngaih avangin an manager hluiin contract a neih chhung chuan manager pahnih rawih nan sum an hmang tihna a ni.
Hei tak hi club lian harsatna a ni a, duh hun huna manager ban mai hian sum tam tham lutuk a nghawng tel that a. Chu mi piahah manager thar tha tak lak luh a harsa hle a, club dang rawih lai lo phei chu chet that tum tak tak tan rawih tur tha an vang a. An club-in mi a hip hle a nih loh chuan sum tam zawka thlem chhuah a ngai dawn tih a chiang reng.
Chelsea bik sum hman thlirin, 2003-a Abramovich-an a lei atanga kum hnih chhungin pound mtd 230 a seng der a. Tunhnai maia an tarlanah chuan Russian mi hausa kuta a tluk luh atangin Blues hian pound mtd 726 leiba a nei tawh a, club-in sum a hloh tawh zat pawh pound mtd 493 a ni a, 2005 khan season khat chhunga hloh hnem record Premier League-ah siamin pound mtd 140.2 a tling.
2008-2009 season chhungin pound mtd 44.4 an la hloh tho va. Ruahmanna an siamah 2010 atangin hloh lova kal theih an inbeisei tawh avangin an sum hman pawh tun hnai teah a tla hniam em em a. Player hlawh hnem tangkai lutuk lo chhuahtir zelin khawng takin sumah inenkawl tawh mah se, season liam taah che tha viau chungin pound mtd 40 chu an hloh tho rin a la ni pha a, an sum dinhmun dik tak an la puangzar lo thung.
A tahtawla insiam lian chho ni lo va, sum tam tham senga indin chhuak thut an nih avangin sum enkawlah harsatna lian tak Chelsea-in an tawk chiang a. Tunah pawh an dinhmun siam thatna tura pawimawh nia Ancelotti-an a sawi chu player thar lei a ni a. Club neitupa a ip tawh laia sum hloh zawnga manager ban phei chu Chelsea tan thutlukna siam harsa tak a ni tawh niin an sawi.
____________________________________________________________
2/1/11
RORELTUTE TAN
- Lalnunthara Sailo
Mizote nunah hian mimal emaw chhungkua emaw chunga roreltu pawimawh deuh deuh hlawm thumin ; kan thlan lal Lagislator te, kohhran te, NGO tih tein a then theih. Rampum huap atangin veng/khuaah hetiang hian a then tet leh theih bawk.
Mipuite chunga rorel theia awm te hian Rom 13:1 ‘Mi tin an chunga roreltute thu thuin awm rawh se. Pathian thu lovin tumah roreltu an awm si lo; roreltua awmte hi Pathian ruat an ni.’ tih chang hi roreltuten a rorel a fel tawk loh emaw a that tawk loh emaw a an relsakte an lungawi lohvin he chang hi kulhbingah hman a tum phet thin. Amosa 5:24 ‘Nimahsela rorêlna dik chu lui angin luang sela, felna chu luipui kang ngai lo angin luang rawh se.’ tih thu erawh hi chu an chham chhuak duh lutuk lo thung.
Mipui chunga roreltute tan hian mipui zawng zawng duhdan leh pawm vek theih tur rorel hi thil harsa tak a ni tih a chiang a. Mi rorel tawh ngaihtuah chiang hmasa lova sawisel chi mihring hi an awm ve hrim hrim bawk. Chutiang mihring an awm mek lai chuan mi rorel a chhiat leh that ngaihtuah peih miah lo mihring an awm ve tho a. Mi rorel sa chik taka ngaihtuah zui peih an awm tho bawk.
Roreltute tan a hriat tur pawimawh tak chu an rorelsak mipui tam zawkin an rorel an hlawkpui dawn em? tha an ti tlang em? an hmin tlang em? tih ngaihtuah tel hi a ni. Hetiang ngaihtuah tel ran hi chuan chhungkaw bil emaw mahni hamthatna tur emaw  a ngaihtuahin a rel theih loh. ‘Mipui that tlanna tur leh lungrual tlanna tura rorel hi rorelna dik a ni,’ an ti thin a, chuti a nih chuan rorel dik dan chu thiam awl tak a ni ang
Bible-ah ‘Roreltu chuan taima takin rel rawh se’ tih kan hmu a. He chang hi Kristian roreltute tan chuan chhinchhiah tlat tur a ni. Kohhran emaw NGO emaw Sawrkar a ni emaw an rorel mipuiin kan han thlir vang vanga taima taka rel ni lo, tih liam puat, a hma kum emaw a tih thin dan emaw zul zuia rorel hi a awm leh thin. Rorel phuailuai, siamthat ngai leh nghal vat tur a rel chhuah te hi roreltute thatchhiat vang a awm a ni thin. Roreltu chuan a relsak mipui an tam zawh poh leh a rel taima tur a ni a, a rel thatchhia a nih chuan a ruattu Pathian a a zah lo tihna a ni ang.
Rorelna mipui tana tha lo taka lek kawh thin  tun hnai lawk a mi  Dictator Idi Amin etc, Kohhran hmasa siamthat lai (Martin Luther-a te hun), French Revolution te, Indopui pahnihna te, hmanni lawka Iraq War te kha chhui kir ta ila Roreltute rel dik loh vanga khang kha thleng  a ni.  History hmanga kan ngaihtuah chuan Roreltua awm hi mihring tam zawk hian kan tlin hauh lo tih a chiang a, roreltu tam zawkin an relsak mipuite thusawi engah mah an ngai loh chuan an chunga thil thleng pawh rapthlak  thin tih a chiang.
Roreltu ni ila  roreltu dik, roreltu zahawm nih hi kan duh deuh vekin a rinawm a. Chutiang nih theihna dan chu  chhungkaw inrelbawldan atang hian  a chiang ang. Nu leh Pa ten chhungkaw memberte duhsak bik nei lova an enkawl thin ang hian, chhungkaw member ten nu leh pa an zah ang hian awm ta ila roreltu dik roreltu zahawm kan ni thei ang.
Kohhranah a ni emaw YMA a ni emaw Sawrkarah a ni emaw a Committee san dan, a huap zauh dan a zirin a in thu hleih thin a. A hnuai a mi zawkin Committee sang zawk a sawisela, a zah loh te  memberin  a chunga roreltute thu a awih duh tlat lohte hian A roreltu sang aiin a te lam zawk zel thiam lohna a nasa zawk. Mahni nu leh pate vau a, kutthlak ang mai ni-ah a ngaihtheih.
Pawl hrang hrangte kumthar tirah insiamremin hma lak chhoh a ni leh dawn a, memberte huapzo, memberte that tlanna tur te, Committee sang zawk zahthiam te zirin hmalak zir ila. Committee te zawka awm lai hian Committee sang zawka thut hun a la thleng ang tih ngaihtuah chungin rel ila, mipui, member la nih hun pawh a la thleng dawn tih hriain rorel  tum bawk ila kan rorelin mipuite a huap kim ber ang.
____________________________________________________________
26/12/10
Thu ho mai mai
Kan Venga Mipa sam zuahte
- T-a
Krismas a lo thlen hian kum puitling tawh Mizo zingah kum tawp a hnai tih hrethiam lo kan awm awm lo ve, kum a tawp chuan kum tir aiin sam zuahtute sam a sei sawt turah ngai ila.
Tlem lai deuh khan Pu Lalnunthara Sailo, Pu Lalrimtuia leh Tv Lalhmingliana te’n sei takin an sam an zuah hman. Tichuan a sei ta maw tihah an sam zuah chu an met leh a. Tunah leh khatih hun lai thleng pawha kan venga mipa sam zuah langsarte chu Tv Lal-Johny-a, Tv Lianzawma leh Tv Rualate an ni a. U Nunthara leh U Rimtuiate bakah Hminglianate nen sam an zuahho dial dial thin a, intiamruala thil ti an ni em tih phei chu ka hriatpui hran lo.
Heti ang zawng hian ngaihtuah ta ila, U Nunthara hian sam a zuah lai khan ‘N’  section hmui ta se, Lianzawma hi ‘CH’aiawh a ni thei a, Ruala ‘V’ a ni a, U Rimtuia ‘K’ leh Lal-Johny-a ‘T’ a ni bawk a, section tinin sam kan zuah tihna a ni thei mai thei. Entir nan, sam an zuah vek lai khan an paruk hian kawtthlerah kalho ta se, mipa sam zuah mi paruk an inzui tihna a ni dawn a, zai lama thawkhova pawl din an ni hran lo va, chhan dang vang pawh awm chuang lo mah se, naupang deuh tan mai ni lo puitling tan pawh an hmuhnawm tham ngawt ang. 
An zavaia an kalho theihna tura tute emaw talin hma kan lo la lo kha a uiawm a, huaihawt nachang kan hre lo kha kan thiam loh tak pawh a ni; a pawi hle. Tunah chuan mi pathumin sam zuah lamah an rilru lam letin an met tawh si a, kal tlang vek pawh lo ni ta tehreng se, mi pathum sam zuah, pathum zuah lo an ni tawh dawn a, a ropui tur angin a ropui tawh lo va, mahse, insawi thei bik tur awm lovin an la intluk tawk chiah a, ho viau angin lang mah se thilmak tak chu a ni.
Thawk khat laia kan veng mipa parukten sam an zuah suau suau lai khan, ka hriat dan mai mai chuan U Nunthara, U Rimtuia leh Hminglianate aiin Ruala, Lianzawma leh Lal-Johny-aten an sam an zuah hmasa a, anni pathum hian kan veng tlangval sam zuah mi pathumte hi an entawn deuh nge ? an zuah ve a, mahse, phatsantuah tang lehin an inthurual tan dawn chauh a, an pathum hian an mehsan leh ta vek a. 
An member pathumin kian mah se,  a sur a sa, a fur a thal, nipui thlasikah pawh Ruala, Lianzawma leh Lal-Johny-ate chu an nghing ve lo va, nghet leh tlo takin an sam an zuah tlat a, an mawipuina lam leh an inhmeh zawng a nih vang ai mahin sam zuah hmingpu tawh an ni tihah an chiang a, tlang sawi dan leh mimalin an sam chungchang an sawinate aiin rinawm takin an sam tan an nung tlat a ni.
Chutih laiin U Nunthara, U Rimtuia leh Hminglianate erawh chu inzuah hmingchhe ve uk tawh siin an met leh thuai a. Eng nge maw zawnga thlir phei chuan Ruala, Lianzawma leh LalJohny-ate tan pawh an huatthla la ngawt ang. Sam zuah membership fee em pawh pe hman lo khawpin an mehsan leh hi lunghnur zawnga ngaihtuah phei chuan sam zuah mek tan a lungchhiatthlak thei hial ang. Ruala, Lianzawma leh Lal-Johny-ate hian heti ang leh tur ting tang  chuan zuah ve loh law law awm tiin dem ta se, awm kan tihpui hlein a rinawm. Kan thiante mah ni se, keini pawhin U Nunthara, U RTA leh Hminglianate hi kan tan ngam lo vang.
Thawkrim tan chawlhna nuam a awm an ti thin a. Khaw lum lai khan phunnawi lovin an zuah tau tau a, khua a vawt a, sam sei Laljoa, Lianzawma leh Rualaten met leh ta U Nunthara, U RTA leh Hminglianate aiin hamthatna an tel hnem ngei turah ngai ila. 
Ruah leh rial, sik leh sa, sawi leh sel mai bakah, thil thleng leh boruak inlumlet karah pawh sam la zuah reng mi tlo pathumte leh zuah ve uka met leh si mi pathumte hi inkhel ta se tu nge chak zawk ang le ? A nih loh pawhin khawvawt intuarsiak ta se tu tak tuar thei zawk ang maw ? Thli thawah ding ho ta se, sam pheleng der der tur zawk chu a chiang sa.
Inchhirna eng emaw tak an neih avangin U Nunthara, U RTA leh Hminglianaten an sam zuah, sei hman tawh tak an tan leh ta mai kha uitu awm lo mah se, a hrehawm leh nalh lo chin tia an sawi zawng zawng an pumpelh tawh niin a hriat a. Mahse, an sam a sei avanga nalh han ti ta em em phei chu anmahni an nih ngawt loh chuan mi dang an awm hriatna erawh a awm hran chuang lo va. Lal-Johny-a, Lianzawmate thil tawn ang erawh eng emaw chen an hriatpui lo thei lo. Kan vengah hian sam sei ngai lo sam zuah thar lo awm leh ta se, Lal-Johny-a, Lianzawma leh Rualate hnungzuiin sam an zuah dawn tihna pawh a ni thei!
____________________________________________________________
19/12/10
 Fahrahte nen Khismas
    - Lalnunthara Sailo
Aizawl Daifem  hmun rem lo takah hian in pakhat a bangdap, a chung, rangva tuiek tawh lam hi fal deuhin a dinga. Chu in panna kawng  chuan ngil ang reng takin chhuk zawngin kawngpui a pawh a. Chu in chu Nihawipar, kehme, Tlangsam, Maspar  leh thing chawrche ang reng tak tak hian a hual ve khap a. Chu in kawtah chuan tlangban vuanin nula pakhat hi a ding a. A bul vela krismas ti mas tu tlangsam parte chu a thlir a. Nidangah chuan chung pangparte chu mawi a ti a, mas boruak nen inhmeh a ti hle thin. Mahse, tunah chuan chung mas boruak hlimawm tak takte chuan a rilru a khawihbuai pha lo. A mangan luat avangin inchhunga leng lovin pawna a chhuak a ni si.
A hnung lawka a chhuahsan inchhungah chuan fahrah 15 lai an awma. Chung fahrah enkawl tur chuan a inpe a, thla nga em pawh a la enkawl hmain Tlangsam a par a. Chung fahrahte chuan ‘a nu mas thawmhnaw engtikah nge kan lei dawn’ tiin an zawt ni tin a. Nakinah tiin a chhang zel a, karkhat lai nakinah tia a chhan hnuah chuan naupang ho chuan naktukah kan lei ngei ngei a ngai tawh an ti liam liam a. Thawmhnaw leina chu sawi loh fahrah ho nena an mutna a khumfa tam lutuk tihrehna tur khumfa hlo leina pawh an nei zo lo.
Zanlaiah a fahrah enkawl naupang pali vel an tah that chuan engdang vang ni lovin khumfa vang a ni lo thei lo a. Naupang tap hnungzang a en  apiangin khumfa ni awm lo a mawi lian tak tak sawm vel hian an lo seh thin a. Chung khumfa naupang thisen dawt puar lung te chu a man a, chhuatlaiah emaw bang remchangah emaw a tihlum thina. Khumfa a tihhlumna chu thisen vangin a rang duh hle a khumfa a tihhlumna chu inchhungah chuan chhiarsen rual loh hi a rang nuk mai a. Pawisa chu nei sela chuan khumfa chu suat mang vek a duh a. Khumfa suat mangna tur ai chuan an ei leh in tur lei a pawimawh zawk si. Chutiang a nih nak alai chuan  fahrah naupangte chu krismas engtin nge hlim takin a hman pui theih ang tih ngaihtuah a la ngai zui a.. Sawrkar tanpuina an dawng dawn emaw an tih laiin february thlaha daih an dawng dawn si. Krismas lah chu ni hnih chiahin a dang tawh a, mangan loh theih a ni lo.
Pawnah chuan a hun tawn mek chu a ngaihtuah a.  A pawisa kawl  zawng zawng a belhkhawm a, a pawisa kawl chuan  Krismas tuka naupang ho sa hmehpuina khawp chauh a daih a. A hlawh tlemte atanga a khawl ve chhun lah chu an home in pawisa an neih loh avangin thlatirah  naupang  damlo enkawl nan a hmang zo vek tawh a. Chu fahrah enkawlna hmun siamtute lah chu mi harsa tak tak an ni a, an lakah beisei tur a awm thei tawh lo. Tanpuina khawi atangin nge an hmuh ang tih a ngaihtuah a, beisei tur hre lovin beidawnna chauh a hria a. Chu in fal tak kawtah chuan beidawng em em in nitla tur chu a thlir a. A dinna chhak ko a nithla  turin Krismas par a rawn chhun no  nghalh mai chu a en leh a, chu mas-par chuan Nausen Lal Isua lo piang tur chu a mawina zawng zawng chhuahin a lo hmuak niin a hria a, a ni erawh chuan,... a ngaihtuah chhunzawm thei lo, a  mittui chu dan rual lohvin a sur zung zung a, mas-par mawi tak pawh chu a hmufiah thei lova.
Inchhungah chuan naupang ho chuan an dinhmun khirh zia hrethiam ve lovin duhthu an sam liam liam a. An duhthusam thawm chuan a rilru a rawn ti harh leh zawk a, ngaihthla ngamlovin a beng a hup a. An piah muala  in lian tak tak  ding khup chu a thlira, an kawt atanga langthei kawngpuiah chuan chhungkaw tam tak an fate nena bazar haw hlim taka in zui a hmu a. Chung nu leh pa ten an fate an bazar pui ang chuan a fahrah enkawlte chuan bazar puitu tur nu leh pa an nei ve si lo, Fahrah naupang khawngaihthlak zia mi sawi atanga alo hriat leh a taka chenchilhin sawi aiin an  khawngaihthlak zawk tih te a ngaihtuah a. An khua a mas hmang tura an in puahchah thin dante, a chhungte inpuahchah dan turte a ngaihtuah kai a. ‘He hna hi engngati nge ka lo thawh kher kher ni,’ tiin a vawikhat nan inchhirna thu a ngaihtuah phah hial a. Inhlawh duhin a thawka,  atak takah chuan inhlawh theih alo ni lo. Amah chu fahrah 15 te tan nu leh pa a ni tlat.
Naupang ho thawmhnaw leina tur dilin vawi engzat nge a tawngtai tawh, a chhiarseng tawh lo. A tawngtai a tawngtai ringawt mai a, a tawngtaina lah chu December ni samhnih pathum  nitlak dawn-ah pawh chhan a la ni si lo. A tawngtai dawn loh chuan belh tur dang a hre si lo, a tawngtai leh thin a. Chhanna a awm thei  lo, a reh vung vung a. Chutah le a  rilru-ah chuan “Min tanpuina tur chu Lalpa lei leh van siamtu hnen a mi a lo thleng ang’ tih hi chiang takin a rawn ri a.
____________________________________________________________
12/12/10
2010-a ropui infiammi pathum
T-a
Rafael Nadal leh Sebastian Vettel-te tan 2010 hi hriatrengtlak kum tha a ni a, football khawvelah hniam leh san lai nei mah se Lionel Messi pawhin kuminah hnuhma a hnutchhiah nep lo hle.
Kum 24 mi Nadal-an tennis khawvela hun a hman tawh chhunga kum ropui ber a hman thu a sawi a. Spaniard hi kum kal ta khan a che tha tawk lo a, vawi li a champion zawn tawhna French Open quarterfinal paltlang zo lovin a tla a, hliam nei zuiin tennis a khelh leh zelna tur nghawng hial tura ngaih a ni nghe nghe.
Nadal hian Wimbledon title a kawl lai pawh hum thei lovin hliam vangin All England Club-ah inkhel a hmachhawn thei lo zui a. US Open-ah a arh chhuak chuang lo va, kumin kum tir Australian Open-ah trophy a hum zo lo zui bawk.
Mipuiin a lak atangin beiseina an nei sang tawh lo hman viau a. Mahse, rin phak baka ropuiin a thiamna clay season a hmang chho va, Roland Garros-ah chungnung takin a champion a, a vawi nga nan French Open title a la. Wimbledon-ah a vawi hnih nan champion leh nghalin, vawi khat mah final a la thlen ngai lohna US Open-ah trophy a la leh a. Kum danga a la hlawhtlin theih loh Grand Slam trophy pathum nen kum a khar bakah, Masters title a la tha hle bawk.
Grand Slam title pakua kawl tawhin, Grand Slam palia champion kim thei mi tlem te zingah Nadal tel ta a, atan 2010 hi a hlu. Grand Slam champion ngun ber record kawl mek Roger Federer-a title lak zat 16 khum thei hial tura ngaih a ni zel a. Mahse, Nadal hian Federer chu amah aia ropui zawk a la ni tih sawi fanin mi ropui bik huanga mi a la ni lo va, hmabak a la neihzia chuang takin a sawi bawk a. Hma lam hun thui tak la neia ngaih a nih vangin a chungah beiseina sang tak a awm mek a ni.
Michael Schumacher nena an khaikhin thin kum 23 mi Vettel chuan mak ang reng takin a tum ram a thleng. Miten an beisei tawh loh hnuin Formula One championship season kharna Abu Dhabi-ah November khan pakhatna a ni a, F1 history thar ziakin F1 champion thei naupang ber a ni a, Red Bull-in drivers' leh contructors' title nen ropui takin season an khar.
German driver Vettel hi F1-a hriatna nei thuk zawkte chuan a chungah beiseina an nei reng tawh a. 2008 Italian Garnd Prix-a thil thleng avang khan Vettel hian talent tha bik a nei tih pholangin, world champion a nih zui ngei an ring. Monza tlankawng ruahsur hnuaiah Vettel-an F1 team zinga rethei leh te ber Toro Rosso car khalhin a intlansiak a, tute mahin um pha lovin khawvel a barakhaih a, F1 driver zinga tlankawnga pakhatna ni thei naupang ber niin kum 21 mi a ni.
              Toro Rosso neitu, team lian zawk Red Bull-in la chhuak nghalin, nikum khan season tir lama Brawn GP car tha fal lutuk avangin a tawpah Vettel-an Jenson Buttun tluk zo lovin a pumpuia pahnihna niin tawp a khar a. Kuminah Red Bull-in car an nei chak a, season tluan thlirin tlan chakah tute mahin Vettel an tluk lo chiang hle a. Tum nga chauh pakhatna niin a tawpah champion hram mah se, vawi 19 an intlansiaka tum 11-ah pole position luahin qualifying-ah a chak ber a. Driver inel zinga vanduai ber ang hiala chhal ni chungin world title a lak hnuah meuh chuan champion phu bera ngaih a ni a. German driver ropui Schumacher thlak tura an hual "The Next Schumi" tia an sawi Vettel-a tan kum ropui a ni.
Football inkhawmpui lian South Africa World Cup kha hai der ta ila, Argentina-in quarterfinal an kal pel zo lo va, Messi-an goal khat mah a thun lo. Chuti chung pawhin kum 23 mi Argentine "Magician" hi 2010 Fifa award dawng tura thiar sin mi pathum zingah a la tel phak a. Ram hrang hrang coach leh captain bakah, football writer thlan bikten khelmuala a chet dan mit tlung reng mai an ngainep phal lo.
Tun kum chhung maia Barcelona tana Messi-a khelh dan hi a mak hial zawk a. kum kal ta phei kha chuan footballer chawimawina sang zawng zawng a dawng kim deuh vek a. 2010 chhung bikah hian vawi 50 a khelhah goal 55 thunin hattrick vawi nga a siam tawh a. Season kal mek 2010-11 season chhungin La Liga leh Champions League-ah goal 11 siamsakin, goal 21 a khung tawh a, khelh khatah goal hnih pai reng ang a ni. Ram tan a tum ram thleng zo lo mah se, kumin hi Messi tan chhinchhiahtlak a ni a, World Player of the Year award kawl mek mah se, hmasawn zawngin a thang zel a, a khel puitling tial tialin a teammate Xavi phei chuan : "Diego Maradona aiin a tha zawk," tiin tlang takin a sawi.
____________________________________________________________
PANLAI NUN
Merama-a T.Sect
Tape ring tawkin ka lo play! Tluangtea'n va ring ve rawn ti, a ni lah taka, mahni duh khawp aia ringa tape lo play chuan midangin hriase kan lo tih vang mai mai a lo ni. Pu Vanneihtluanga'n 'Bengtulul' tih a rawn ziahah khan a chiang khawp mai. Pu Vaneihtluanga sawi takah chuan a hla phuah 'Engkimsiamtu', nalh ka tih em em, kan lo sak ve tawh thin ,a chang ka hriat kim tawh loh avanga dil kan tum, kan han dil dawn a, inthlahrung deuh in, mahni pawha kal ngam lovin ka thianpa Tluangtea nen kan tek chho a. 'Hei tu in nge?' kan han tia ZONET a thawk ve thin, an zin kual vela thil puang thin hi an lo ti a, an in kan hre chiang lo nge, ui in min lo bauh! Tet lai atanga ui hlau ta reng reng chu, ka siliper khai chungin kan tlanchhia! ka siliper thlauh min hrilh na'n Tluangtea'n 'heeei' ti chungin min rawn um zui a, Ka chhar hman lo! Hla vak pawh kan la tlan hman lo tihin Neuhof school a kan kalpui thin, ka lo duh rilruk leh ka lo zah  ve em em thin khan, 'hei i siliper' a rawn ti mai chu! va zahthlak em aw! Kan in pek fel hnu chuan,Tluangtea hnenah chuan "I siliper i thlauh i tih khan engati nge min pek nghal mai loh?" Tluangtea lah chuan... kha.. kha ..ka tih kha i hre lo nih kha! Eee! Tluangte thirchia kan hralh leh hunah, ka pa te insakna thir bung kan hralh leh hun hunah ka sawm ve tawh miah lo ang che ka ti a" kan in hau ta, ani chuan 'nih leh min kalpui rawh i tihna ah ka kalpui tawh miah lo ang che' a ti ta mai si! kei aia  naupang zawk bawk a ni sia, ka tih thinrim chuan a haw daih tak tak ang tih ka hlau si.'Tluangte thirchia kan hralh leh velah i duh ber kha kan lei tawh dawn nia' ka ti a a lungawi thei leh hram. Kan thirche hralh zawh khan kei chuan vaidawr, tuna Chanmari kawna Pu RK Sapa te dawr bulah khan Bundia kha ka duh tawk mai a, ani chuan Rosgula (Laal mohan??), vaiho dawr a sen thip thep ang hi lo ni in! 'Tluangte thirchia kan hralh leh velah i duh ang ngei chu kan lei tawh dawn nia' ka ti a  a lunngawi leh thei hram. Chuan Pu Thanmawia te in chhak U RKA te inah kan in hruai thla a. Tluangtea chuan 'Ui an nei em?' Ka hre bik lo..'ka kal duh tawh lo!' Lo kal rawh. 'Nakinah ka thil ei duh i sawi dang leh daih ang' Teuhlo mai. 'A nih leh nangman zawt hmasa tawh rawh'  an kawtkai ah chuan min bauh lo phawt..anneilo niang? an neih pawn a muhil niang! Awihawm loh mi ui an muhil ve ngai lo, 'Hmanah Pawh U Zauva te ui amuhil emaw kan tia kan TV en tur min um hrep tawh' Lo kal mai mai rawh....'aaaa.... nih leh' Ui chu an lo nei ngei mai! a lo muhil lo tak tak anih hi. A van pawi leh dawn tak em!! Tluangte tlanchhe rawh...! kan tlanchhe ta nge nge. U Zorama'n ama phuah ngei a hriat chhuah tawh loh 'I u RKa'n ala hria ang' atih pawh dil ngam ta lo chuan kan haw leh ta ringawt a.Tia'ng mai mai hi a lo nih hi, kan tet lai hringnun hi kan  lo hman thin ni..A lo hmang nuam thiam thiam hi kan lo vannei mai mai dawn a lo nih awm hi maw!
____________________________________________________________
5/12/10
Nunna Kawng thuampuiah Ka tap
    JH. Lalmawizuala
Thuhma tlem : Zirtir nei rana ziak a nih loh vanga thuziak chhiar peih lo tan chuan ei tur a tam lovang a, dang char rehna khawp in tur a awm hek lovang. Amaherawhchu tunlai thil awmzia kan hriat avang leh lehkha ziak leh chhiar kawnga \halaite kan thatchhiat takzia kan hriat avang te, mi pakhat talin lehkha ziak leh chhiar chakna a lo neih theih beiseiin heng thu hi ka ziak a ni.
Tukin chu ni a chhuak iar tawh chungin khua a vawt tuk mai. Zing boruak dawngin tukverhah ka dak a, ka rilru a vak a. Nizan lama dai tla chu a khu hlat hlat a, khawvawt avang chuan ka khur hlak hlak a.
Ka lehkhabu roh zual ka dahna chhuar chhete chu ka thlek kual dan dan a. Ka lehkhabu ngainat em em, ka khalh nasat avanga chul deuh rap tawh “Nunna Kawng |huampuiah” tih bu chu kut khur dar darin ka ban a. Tunah hi chuan khawvawt vang aiin chhungrila min \hamtu avang chuan ka khur tawh zawk niin ka hria. Thawnthu ngaihnawm chhiarin ka chhiar thei tawh lova, ka keu a, ka bih a, ka phek a, amaha nunna awm ring chuan ka dam a ni zawk.
A ziaktu Pu KC. Lalvunga (Zikpuii pa) hi thawnthu ziak thiam em em, lehkha thiam, mizo zinga IFS hmasa ber a ni tih bak chu hriat ka nei tam lova, inbiak chu sawi loh hmai chhanah takngial pawh ka la hmu lo. A fanu Zikpuii pawh chu tunge ni a, eng ang hmel pu nge tih pawh ka hre lo. Mahse he thawnthu a lo ziah avang ngawt pawh hian Pu Vunga hi ka pu a ni! Mi pakhat vangin (keimahah chuan) he lehkhabu hian nunna thar a nei a, thah theih a ni tawh lovang.
Chumi nen chuan ropui taka intawng kan ni bik lova, ho te a\anga bul \an ve tho kan ni. Mahse kan tuizawng te a lo inang a, kan khawvel chu kan in\awm ta a ni. Ani ka kianga a awm chuan eng harsatna pawh ka tawn ngam a, ka zam ngai lo. Ka ring em em a, ka chauh changa ka hahdamna, ka hahdam changa ka lawmna, ka lawm changa ka nuihna a ni. Midang ang bawkin mobile phone kan lawm dun hle hian ka hre \hin, duh huna kan inbiak theih dan kawng awmchhun a ni si a. Ani avang chuan ka phone man tlawm tak chuan hlutna thar a nei a, hlimna bawmah a chang a ni ngawt mai. Khawvel hi a thar sur a, lawm lohva nuih vur vur chang ka ngah mai nia!
“Lehkhabu pakhat ka chhiar a, ka \ap pur mai” a rawn tih zan a\ang khan he lehkhabu hi ka tan a hlu lehzual a ni. Ka lehkhabu ngainat tak a lo ni kher a. A changtute a khawngaihzia te, an rinawm lutuk chu a khawngaih thu te a sawi siam siam a, anni anga rinawm taka awm turin kan intiam a. Ka phur em em a, thawnthu pakhat chu a tan phuahsak ka tiam tak nghe nghe kha.
Chu thawnthu chu ka din a, ka ziak a, ka duang a, kan inkar thawnthu pawh a tluang. Mahse nun leh thawnthu hi thil hrang a lo ni a. Thawnthu hi tak a ni lo ang bawkin nun tak hi thawnthu angin a awm thei ngawt lo. Zep nak emaw, a thil sawi zawng zawng kha dawt a lo ni a. Thil thar a tawn avangin a rilru a thlak a, kan inkar thawnthu chu kan titawp a, a tana ka thawnthu ziah pawh a tawp nghal a, tuna ka ziah mek hian ka thlak ta a ni. Ka thawnthu ziahah chuan mi rinawm tak angin ka lantir a, mahse a takah chuan chutiang a lo ni si lo.
Ka nuihna chu \ahnaah a chang a, ka hlimna kha nguinaah. Ani kha ka la hrechhuak fova, ni lo, ka theihnghilh zeuh zeuh zawk a ni. Chu vang chuan a ni zingkar kara hetia ka awm a, he thu hi ka ziah tak ni. He lehkhabu hian nuihna mai ni lo, \ahna pawh min thlen ta a - Hringnun awmze dik tak chu.
Kei zawng Nunna Kawng |huampuiah ka ding a, ka \ap a nih hi.!!
____________________________________________________________
28/11/10
     RUIHHLO NGAI (ADDICT) DAM LEH
         - Lalnunthara Sailo
Han en reng reng pawhin nun uluk lo tak a ni thin ang tih a la hriat theih a. A kut bawr leh a ke chu Proxyvon-a a in chiuna hnuhmain a chik khat hrup a. A hmel pawh a sar viau tawh a. A pianhmang pawhin mipangngai pianphung an lohna a nei tawh lova a ke pawh a bai lo.
Hepa hian eizawnna thilah min rawn dawr ngun viaua, kei pawhin ka dawr let ve thin. Kum khat zet zawt kan inhmelhriat hnuah sum kar vak nei lovin kan titi thin a, kan titi duna kan thilsawi hi YMA hruaitu leh YMA memberte hriat ve atan ka it hle a,  hei kan ziak ta  a nih hi.
Ka sawi mek pa nen hian kan innel tawha, chuvangin kei pawhin ka duh duh heti hian ka zawt pawp pawp a.
Kei : YMA in ruihhlo a do hma khan Proxyvon hi i hmang sual nasa viau tawh em?
Ani : Nasa e, kum puan hma khan kum hnih vel kan inah haw lovin ruihhlo ka buaipui.
Kei :  Eng ngati nge chutia i awm.
Ani : Ka zuar bawka, ka rui bawk. Chhungte pawisa min pek leh rukin daih hek lo.
Kei : YMA in ruihhlo a do hma khan kan ram kha a chhe hman i ti em?
Ani : E, ti e a. Veng tinah khan in thum danah Proxyvon ti an awmin ka hria.
Kei : School naupang pawh kha an bang chuang lo ti raw?
Ani : School naupang kha min dawrtu an tam a sin.
Kei : Thalai kha an thi zawih zawih a ni ber a ti raw?
Ani : Ni e, kar tin pahnih thi ang zel an niin ka hria. Kha tiang zel khan awm ta ila, a pawingawt ang.
Kei : Lecturer pakhat pawn YMA in ruihhlo hi in do har lutuka, tun ai hian kum khatin lo do hma ula chuan ka fapa ka chan lo tur a ti hial a sin.
Ani : A dik a lawm, YMA khan ruihhlo kha do lo ta se, keipawh hi ka dam tawh lovang.
Kei : A nih YMA in ruihhlo do kawnga hma a lak tan tirh khan engnge i ngaihdan?
Ani : YMA tih lam rik ringawt pawh kha ka hua. YMA in hma an lak hma deuh lawk khan ka proxyvon zuar min man a, Jailah thla hnih ka tanga.  Jail atanga ka rawn chhuah ni chuan Bawngkawna ruihhlo zuar an vai tan ni, motor te hial an khawih tel ni kha a ni a.
Kei : Proxyvon chu i zawrh chhunzawm nghal em?
Ani : Zawrh mai a ni lo, ruih fe ka tum a, mahse, a man kha a sang thut a, zawrh chhawn tur han lak mai tur kha a vang nghal a, a hlauhawm bawk si a, buaithlak tak a ni.
Kei : Silcharte i zu thleng ve em?
Ani : Jailah thla hnih zet ka nghei a, YMA in khatia hma an laka a man a to khan ka rilruin nghei chhunzawm daih teh ang ka ti a, ka nghei chhunzawm ta a. Zawrh pawh ka tum lo.
Kei : Chuan Boot Camp-ah khan i lut ve em.
Ani : A mak khawp mai Pathian hian a lam hnaih kan duh chuan kawng hi a hawngzau hle in ka hria. Boot Camp hma khan Centre-ah ka luta, ka Piangthar ta hlauh a.
Kei : YMA chu i haw chhunzawm zel em?
Ani : Haw tawh nang. YMA in ruihhlo a do vanga hetia nunphung pangngaia nung leh thei hi ka ni a, ruihhlo do a tha leh zung sengtu zawng zawngte chungah khan lawmthusawi ka ba a ni. YMA hi kei chuan Pathianin a hmang ka ti.
Kei : YMA sawiseltute kha an awm a.
Ani : YMA sawiseltute kha an a ngawt a lawm. Kumpuan avanga ruihhlo ngheita ka hmelhriat tam tak eizawnna leh nunphung dika nung ta te nen kan inhmuh nikhua hian  YMA hi kan fak mawlh mawlh thin a sin.
Hepa hian tunah chuan dawr lun tak a nei a, Bike te a lei a, internet te a pawt a, nuamsa takin a khawsa chho a, KTP leh kohhran thilah a inhmang hle a, Section YMA hruaitu thawhhlawk tak a ni chho mek a. A mah ang hi veng tinah an awm thluah tih min hrilh a. Kei chuan kan Branch hruaitute hnung zuia ruihhlo do kawnga ke ka lo pen ven tawhna te chu kan ngaihtuah let a, ka thawk tlem hle tih ka ngaihtuah a, mithahnemngaite thawhrimna rah chu Mizoramin a va tel nasa em ka ti rilru a.
Kan Branch hruaitu leh member thawk nasa te hmel ka mitthla-ah a lo lang a, an hmel chu Favang ni chhuak eng mawi tak ai hian ruihhlo laka chhuakte tan chuan a eng mawi zawk dawn tih thuah hian ka hming ka hriatchian aimahin ka chiang a, khang YMA hruaitu hah tak takte thawhrimna kha Pathian hian a chhinchhiah tlat bawk ang.
____________________________________________________________
Cell Phone ti ti........ 
 -Thlanpuia
Kolkata: Tunlai khawvelah chuan Cell phone hi a tangkai chho ta hle mai. heng te hi kan hriatna ti zau atan i hmang dawn teh ang u hmiang. Engemaw emergency thilah phei chuan nunna chhan theih nan te a tangkai hle turah ngai ila.I tana tangkai tur awm a awm ve em? A awm chuan chhinchhiah nghal ang che.
1.Emergency: Khawvel ram pumpui a Mobile Emergency Number chu 112. Network man phak lohna hmuna awm pawhin network pe theitu service provider dang pawh a zawng char char mai ang.Mak deuh mai chu i phone a in lock pawhin he number hi chu a dial theih. Try ve chhin teh!
2. Unlocker: Hei hi chu haihawt te tan a ni zual.Tunlaiah chuan Car remote lock te an hmang nasa ta! I kalchhuahna hmunah chahbi car chhungah i lo kalh hnan palh hlauh chuan in lama chahbi spare lam turin emaw midang rawn dah tura tih ngai lovin ti hian i ti mai dawn nia. In lama mite kha phone in han dial la, phone atang khan door unlock button kha hmeh tir turin hrilh la.Tichuan, i phone kha car atanga 1/2 ft velah dah la, kawngka a inhawng mai ang. Mel tamtak a hla ah pawh awm la, cell phone hmangin i kalh thei a, i hawng thei bawk a nih chu (hei hi chu a dik ngei tih ka thianpa  in min hrilh ed.)
3. Battery thuruk: Zin laklawh, leh theihnghilh vanga battery charge na remchang a awm hnai lo a nih chuan *3370# hmet la, i handset kha a in restart leh ang a 50% vel a la nei thei ang. Hei hi i charge leh hunah automatic in reserve leh mai dawn a ni.I cell phone battery a chauh viau hunah chauh hmang ang che.
4. Handset bo: Mobile handset tihbo emaw an ruk sak che chuan...ti hian i ti dawn nia...A hmasa berin i handset serial number hre turin *#06# hmet la, number lo lang kha tuman an nei ve lo, fimkhur deuhvin note chhuak la, tha deuhvin dah ang che.Tichuan, i phone tihbo hunah i sim card pe chhuaktu service provider hnenah report la, i handset hmang tu khan sim card pawh thlak sela, an hmang thei chuang lovang. I handset bo kha i hmu let leh lo a nih pawhin mi dangin (a ruksaktu che) an hmang thei bik lovang. Heng hi kan tih theuh chuan handset in ruk sak in awmzia a nei lovanga, a bo tlem deuh mahna.
5. Free Directory Service: Cell phone tana Free Directory Service duh chuan a hman theih bawk. tumahin phone directory kan keng peih lo, emergency thilah number duh ang kan neih theih mai loh chuan hemi number hi han dial chhin teh (800) FREE411 or (800) 373-3411. i phone ah khan he programme hi i set up thei ang.Mahse phone company thenkhat hian pawisa an charge thin a, hei hi chu free tura ngaih a ni.
____________________________________________________________
21/11/10
AMC WARD NO VI COUNCILLOR 
PI ZAMANTHANGI BIANGBIAKNA

Ed. Bd : YMA AW Ed. Bd.
ZMT : Pi ZAMANTHANGI

Ed. Bd : I pian leh murna leh i chhungkaw dinhmun, min hrilh thei em?(Inthlan hma a i chanchin ziahna kha neihsa kan nei,  i belh duh chuan ziah belh la)
ZMT : A awmsa kha ka ring e.
Ed. Bd : AMC Ward No. VI Councillor ni tura thlan tlin i ni tih i hriat velah khan enge i rilru a lo awm hmasa ber?
ZMT : Pathian khawngaihna/hnathawh a ni ang tih ka rilruah a awm hmasa ber.
Ed. Bd : Politics hi i tuipuina a rei tawh em? Engchen chiah nge experience i lo neih tawh?
ZMT : Politics hi ka tuipuina a rei tawh a, tuna mi tam takin kan hriat dan politics nilo (Ram leh khawtlang inrelbawlna tha politics zawk hi) experience sawi tur ka nei lem lo. Political Party-ah MPC Women Wings Hqrs-ah GS hna te ka lo chelh tawh a,  rilrua Politics ka lo tui ve nachhan chu ka naupan laiin hun rei tak chhung ka pa hi VCP niin kan in hi khawtlang rorelna hmun ber a ni thin a, ram leh hnam, khawtlang veina rilruah a lo intuh ve a nih ka ring.
Ed. Bd : In party chhungkua thawhhona a tha tawkin i hria em? Inthlan dawn leh hnuah i awmna party hruaitute leh member te’n an puibawm tha tawk che in i hria em?
ZMT : Kan Party chhungkua thawhhona tha tawkin ka hria. Min puibawm tha hle a, Party hruaitute leh worker te an fakawm ka ti takzet a ni.
Ed. Bd : He dinhmun a ding tur hian i lo tum lawk ve hrim hrim em ni? Chhungkaw Nu ber ni chung chuan Ram leh Hnam tana tha taka thawh a har ve viau lawng maw?
ZMT : Tum lawk lo. Party leh Mipui te hmangin Pathianin he dinhmuna ding tur hian min koah ka ngai. Nu ber ni chunga Ram leh Hnam tana tha taka thawh chu a harsa viau ang. Mahse, harsatna paltlang lovin hlawhtlinna a awm thei lo. He dinhmuna min dahtu Pathian hian min hruai zel ang tih ka ring.
Ed. Bd : I dinhmun hi opposition lam nisa in i awm a, i ruahmanna leh tum danah harsatna a thlen theih dan awmin i hria em? Lo awm ta se engtianga hmalak nge i tum ang?
ZMT : Engemaw chenah harsatna chu a awm thei ang a, amaherawhchu Sawrkar hi dan chunga leng a ni lova, mipui te ta, mipui te siam, mipui te tana thawk tur a ni a. Chuvangin opposition ni mah ila, mipui te nen Ward tana tha tur ruahmanna kan siam te tihlawhtling ngei turin theihtawpchhuah ka tum ang.
Ed. Bd : ‘Kan ram hruaitute hi party worker te hian an zarbuai nasat thin avangin hna pawh an thawk tha theilo’ tih sawi a awm fo mai a, hei hi dikin i hria em? Enge i hmuh dan?
ZMT : A vaiin dik vek lo mah sela, dikna chen chu a awm ngei ka ring.
Ed. Bd :  Ward No VI hmasawnna tura hnathawh tur sem chungchangah i awmna party mi leh sa i duhsak bik ang em? A tam zawk hi hetiang hun harsa taka lo nghak ve tang tang an ni thin si a, duhsak bik lo la lungawi ta lo se i tuar ngam meuh ang em?
ZMT : Thlan tlin ka lo nih takah chuan mipui zawng zawng ta ka ni a, mipui zingah a phu te leh duhsak ngei chi an awm ngei ang a, Party mite chu Pathian leh kan Ram Tan titute an ni a, hna tha taka ka thawh chuan a lawm ber ber te an nih ka ring.
Ed. Bd :  Ward No VI chhunga veng dangte chu an harsatna kan va hriatpui chiah lova, kan veng bik tana hmasawnna tur hian engtianga hmalak nge i tum?
ZMT : Vengchhung hmangaihtu tam tak an awm a, hmasawnna tur ruahmanna hmasa tur leh hnuhnung tur kan sawi ho ang a, hma kan la ho turah ka ngai.
Ed. Bd :  YMA te’n kan buaipui em em, ZAWLBUK chungchangah hian rilru i lo seng ve tawh ngai em? Engtianga chhunzawm nge tha a i hriat? A senso tur sum leh pai hi Ward fund emaw thil dang atang pawhin hmuh theih dan awmin i hria em? Min hlawhtlinpui theih i ring em?
ZMT : Mahni tawkah lo seng ve fo tawh thin e. Miten Hall tha an neih theih chuan keini Veng pawh hian kan neih theih ve ngei ka ring a. YMA hruaitute nen pawh kan la sawi ho ang a, Ward Fund atang lo pawh hian hmuh theih a nih ka ring a, Pathian zarah kan tih hlawhtlin ngei ka beisei.
Ed. Bd  : Councillor i tling hi kan lawmpui che a, Ram leh Khawtlang tana i thawhna turah duhsakna sang ber kan hlan a che. Khawtlang mipuite hnena chah duh i nei em?
ZMT  : YMAAW Editorial Board chungah hun tha tak min pek avangin lawmthu ka sawi a, kan ram leh khawtlang hmasawnna turin mipui te rilru leh tih takzeta min  tawiawm turin ka sawm tak meuh meuh a ni.
____________________________________________________________
14/11/10
RAM  VANNEI
               J.Lalnangliana
Ram chhengchhia leh hausakna pai lo ni a an ngaih vang emaw ni, an huaisen tawk loh vang zawk emaw ni a an thlen hmasak loh, tunah lem thirchhe zawng leh permit nei lo chung chung pawh a an awm luih hram hramna ram hi eng ram nge maw a lo nih reng le?
Kawng mam metal dum tle hlurhah rawn tlan sawh dawt dawt mah la, an pawisa sen tam zia hriain, nuam ti deuhin chuang delh delh mai rawh. He ram ropui tak chhungah chuan hetiang kawng bak hi beisei tur a awm lova, tlan liam thuak thuakna tur khawp a kawng te pawh hian a ti buai ve tawh lo, ram vannei chu kan va ni tehlul em!!
Rukruk leh inrawkna lian tham, nunna hial channa pawh lo thleng fo mah se mak tiin kan meng phawk tawh lo. Hel pawlte chuan buaina siamin che fo thin mahse peace bonus dawnna daltu atan kan phal lova, remna leh muanna ram kan ni kan tih a bang lova, ram vannei chu kan va ni tehlul em!!
India rama kan state pui thenkhatten electric current an neih loh zeuh avanga an buaina te kan hre theuhin a rinawm. Ram vanneiah hi chuan a dan pangngaia a han thim leh pawh hian ‘a thim leh ta’ kan ti a, mombati kan chhi mai a, ang fiam peih deuhin ‘mombati sawrkar’ an han ti ang lawng lawng ang a, a tawk a ni leh der mai a, kan khawsak a tibuai pha tak tak lova, a ti khaihlak ve pha tak tak lo, ram vannei chu kan va han ni tehlul em!!
Ruahtui hul mang lohna ramah tui tlachhamin kan thu a, thlang lawka tlawng tui pawh pump chhuak tha thei lovin, pipe a puak leh ta pawh rawn ti mahse thil mak vaka kan ngaih lohna ram hi ram vannei chu kan va ni tehlul em!!
Zirtirtute hian hnam siamtu/dintu kan ni tiin an iak an iak thin; mahse, tuna kan ram dinhmun leh kal dan han thlir vang vang hian hetiang a ti ti ngam tur niin kan lang lem lo, mahse kan zak chuang lem hlei lova. Hetiang a tawng vel mai maina ram, tumahin an rawn fiah tak tak ngaih lohna ram kan ni hlauh a, ram vannei kan va han ni tehlul em!!
Mizo nunze mawi leh tlawmngaihna ram thinah hian tumah kan ring tawh lova, tuman min ring tak tak tawh bawk hek lo. Kawr tur tha tak kan nei a, chu chu Kristian Sakhua a ni. Chu kawr chuan ram vannei a mite chu kan inchei a, kan mawi pui hlawm em em a ni. Chuvang chuan ram vanneiah hian i rawn cheng ve dawn anih chuan an kawr ang hian inthuam ve lul suh.
____________________________________________________________
7/11/10
TROJAN HORSE KHA AW!
- Thlanpuia
Kei ve zawng vai ramah hian ka kal zeuh zeuh thin tih mai bak chu tun anga kumpui linglet a awmhmun khuar zawng hian ka vawi khat awmna a ni a. Ka lo rin dan leh suangtuah dan nen in mil ta chiah lo pawh ka hmu ve tan.
Kan kal chhan inang lo ta chu, kan tawn pawh a in ang vek thei lovang. Zirlai ni chunga experience te, sawrkar hnathawk experience te, Missionary experience tlem tlem chuan inang lo deuh turah kan ngai ngawt a.  Keini Mission hna thawktu te hi chuan ‘Thim chhah tak’ hmuhin kan hmu a, eng chhit ngaiin kan hmu a ni. Sawrkar hnathawk lam pawhin hmuh dan an nei ve ngei ang.
Khawvel thiamna a thang chho zel a, thil a danglam ta hle mai. Kum 1492 a Columbus-a’n America a hmuh chhuah khan, an ram lal chuan a hnu thla nga velah a hre ve chauh a; 14th April 1865 a Abraham Lincoln a thih pawh kha Europe lam chuan a hnu ni 12 ah an hre ve chauh a nih chu! Kum 1969 a Armstrong te thla lawn lai kha chu khawvel ram 50 vel atangin mi maktaduai 700 vel in an en thei tawh thung. Tunah chuan Live in an pet goal lai kan thlir thei ta! Phone SMS etc…kan inbe mai. Lehkhathawn pawh a outdate deuh der tawh mai. Chumai a ni hleinem! Computer phei chu dawr atanga an siam thar ber kan lei rual hian a aia tha zawk an lo siam hman zel an ti!
He khawvel finna thang chak tak mai hian min tuam mup mup reng a. Thil hrang hrangah hian Computer, Bike, Car leh Mobile handset ho ngat phei chu New model a awm reng mai anih hi maw! Kan tunlai khawvelah thiamna kan ngaisanga, theihtawp chhuahin kan um a ni. Mizoram leh Mizote pawh kan bang bik lo.
Brad Pit channa Troy film kha i en ve tawh em? A nih leh Trojan Horse i hria em? A hming tal chu i hre lo maw? Hmanlaiin Troy lal fapa Paris-an Spartan lal Menelaus-a nupui hmeltha tak mai Helen-i a tlanbopui a, Menelaus-a unaupa Agamenon-a hovin remchangah la in Troy  kulh chu lak an tum a, nasa taka an beih hnu pawhin an la thei lawk lo. A tawpah chuan Greek ho chuan thingin sakawr lem an siam a, kulh bulah an dah a. Troy hovin an hmuh chuan an lawm em em a, kulh chhungah an la luta, ropui takin an lawm a ni. Mahse, Sakawr chhhungah chuan sipai thenkhat an tawmru a, an inrin loh hlanin an lo chhuak a, Kulh kawngka an hawng a, Troy kulh ropui tak chu hnehin a awm a, Mipa zawng zawng an that a, Hmeichhe tam tak salah an man ta a ni.
Keini ho tan hian tunlai khawvel hmasawnna leh changkanna tam tak te hi Trojan Horse a ni ve thei ang em? Kan mamawh leh tul chin chu a awm ngei a lawm. A bak kan lawm zawng thil chi hrang hrang kan mamawh ber ni lem lo te hi kan thliar thiam a ngai khawp  mai. A hmuhnawm, changkang, mawi tamtak chhungah hian sipai an lo tawmru ve reng anga, Trojan Horse a ni ve thei tlat.
Zirna sang belin hmun dangah te keini mizo te pawh kan kal ve ta zel, a tha khawp mai. Philosophy hrang hrang leh ideology hrang hrang te mi tam tak chuan an chhiar zau zel a. Rinna Foundation nei tha lo chu nasa takin a nghing thin. Bible chhiar ngai hek lo le! BIBLE aiin Evolution Theory an bel zawk a Mizo dik tak evolution theory pawm em em kan nei nual tawh em le? Kan neih ka ring. Humanist, Marxist, etc.. tui pui em em kan awm tlat alawm!
Mizoramah khian mi thiam tak tak, doctor, officer etc fel deuh deuh, zuk leh hmuam ti lo, Zu pawh in lo. Inkhawm bawk hek lo kan ngah tan ta khawp mai. Eng nge a chhan ni ang le?
Sunday School, Kohhran leh chhhungkuaa Pathian thu zirna nei mumal thei lovin thenkhat chuan an hun tam zawk Hostel-ah an hmang zova. Pathian thu te hi an hre lo khawp mai. School tam tak chuan Manner and etiquette aiin Mark Percentage an ngai pawimawh zawk a. Zirlaite future ngaihtuah ni awm takin, a tak takah chuan an School hmingthatna bak an ngaihtuah lo!
Khawvel thiamna leh finna, media chi hrang hrangte hian tan lam an nei. Eng lam side nge an nih tih kan chian a ngai fo mai. Trojan horse ang khan lawm takin kan lo la lut ve anga, min eichhetu virus leh min ti mualphotu a ni palh ang e! I Fimkhur ang u.
____________________________________________________________
31/10/10
INKAWM LEH DIAL DIAL ANG U
Marema T-Sec
Khuanu hian mihring tungchhoa kal te hi rimawi ngaina theuh tur hian min lo siam nge kan lo ngaina fal bik phei chu ka hre lem law! Kan rimawi bungrua tur kan han tuak te kha, a van lo ropui tak em! Zingah ka nu in, tho rawh, tho rawh! Phak chuapin, ‘eng nge?’ I thianpa a lo kal. Pindan atanga ka nu chhuah rual chiahin , ka thianpa BZA (Pu Renga fapa) chu lo lang hlawl! Van tho har em em? enge? Lung thiar a ngai! E..ka lo theihnghilh daih a.
Chhungte chawei hma in thiar zawh a ngai.Kan in zui chho, Tesanga leh Thlanpuia te nen motor phur khat chu kan thiar zo! Hah kan hre phal lo, hlawh kan hmuh huna kan rimawi bungrua tur ringawt kan mitthla a a awm vang kha a niang. Le..tunah chuan rimawi kan tum ve thei dawn ta! Kan duh ang a tha chu kan lei thei lo, mahse mi ta te  kan hawh khawm nen chuan kan in kim chu kan nei thei hram. Khatihlaia kim thap mai a kan in sawm khawm thei te kha a lo ngaihawm ngawt mai.Tunah chuan chawei khawm tur ringawt paw’n kan hman ta lo nih hi. Hla kan han zir a, mahni chan pakhatin a ti tha peih lo! Engatinge? Ani chuan a chan pual kha alo thiam nal tawh. “Tesang mu chung khan lo perh bik tawh suh” Ngati maw? I thiante tan a nuam lo! Pawltlak thla lo thlen dawn meuh chuan, engtin tin emaw kan band pualin concertna tur kan hmu ve hlauh mai! Khawi ah? Sialsukah... “E..kei chu ka huphurh”. Engvangin maw? “Motor ka rui a”, a ho lutuk, vawikhat pawh kan pualin concert kan la neih loh hi, nih chuan kal kan tum poh aniang chu. Kan chepcher te nen chuan Sialsuk kan thleng ta! Aizawl ai chuan lo vawt hle mai. Kan concertna tur atan chuan hapta khat vel kan la nei, tih zia lutuk hla zirna hun kan la nei a nih chu. Sialsuk tlang IB bulah kan inkulh ve ram mai. Chhuah tam loh ber kha kan duh, achhan chu concert nei ve tur si mi in min lo hmuh tam kha kan duh lo a ni’ang chu. Kan concert ni tur nikhat chiah in a dang ta. Kan phur tlang tawh khawp mai, chutihlai in kan zai tupa ber chuan “ka zai theilo ang!” Engati nge?? “Tunah pawh ka hmui a rep lutuka ..um..um.. bak ka ti theilo, nang nipawh ni ula in zai thei bik lovang”.  A va buaithlak..Engtin nge kan tih ang? Chutia angaihna hrelo a kan thut thap lai chuan kan thianpa pakhat chuan "tihdan ka hria" ...Hnawihsen (Lipstick)..Tha lutuk.. tha lutuk.In hnawihsen vut mai rawh. Zanah te chuan tuman an hre lovang. Hei kan tum nasa tawh sia. Nihleh! A zan a thleng ta...kan zai tupa pawh sen tha vut vut khawp mai. “Engati nge thingfaka rawn luh in tum?” “Pawisa kan nei lova!” ...Pawilo...Pawilo kan zai en duh kan fans te an nih kha, ‘sawtah a hnungah thu ang che u.’ Hotel California kha sa ang u. ‘1969.. tih bak ka thiamlo, a thunawn tak ngial pawh ka thiam chianglo a...’ ‘a pawilo a zut ka thiam a lawm.’ Music chiah a ring! mahse kan sa zo ve thak tho!! Haw a hun ta. Kan tour kan zo....mi tour nei zo te chu hawna turah an buai ka hre ngailova. Keini chu Krismas dawn nih vangin bus a awmlo. Mi motor bungraw dah haw lam hnungah kan chuan a ngai. Pawilo kan veng kan thlen theih chuan a tawk. Kan veng pawh thleng lovin Kulikawnah chhuk a ngai lehsi. Van buaithlak!! kan chhepchher nen beddingte nen kan in pu bawr chho, a theih dan ang angin kan in ak chho. Sikulpuikawn kan thleng chho dawn tih in kawngzawh anlo phei mup mup mai! Kan hma a bawngkai ho nen kan lo nghak thap. “Hey..in bawngkaih kha asir lamah kal pui ru.” ‘kapu, kan bawng anilo’ engpawhnise bedding te nen kan ni a, mi ngaihah chuan bawngkai kan ni hrim hrim. Bawng kaih hrim hrim hi kan zak hranpa lo, mahse concert zo bawngkai a min ngai kher kha chu a in hmeh lo ve khawp mai. Tunah mahni seh seh mual hranah ti tawh mah ila heng zawng zawng ka hriat chhuah chang hi chuan kan nun ti famkim tu an lo ni reng si.
____________________________________________________________
24/10/10
  PU  R. BUCHHAWNA (RIP) THUBUAI REM DAN
K. Sangkhuma
Pu Buchhawna Thubuai rem dan hi a mawlin a tawi  hle na a, he thubuai remdan hi a ropuiin a entawn tlak em a ka hriat a vangin lo hre nual tawhte awm tawh mah ila, ka veng , Chanmari West a hetiang chanchin pholanna awmchhun, lar leh darh zau ber YMA AW ah hian kan pholang ve ang e.
Pu Buchhawna Thubuai (Civil Case) pakhat rem dan : Chu thubuai (Case) chu Kohima Basti-a mi, Ralleng (Naga) pahnih uite inchuh thubuai a ni. Thubuai neitute chuan “Uite chu ka ta a ni, a hming pawh chutiang khatiang chuan  ka phuah a, ka duat em em a, ka nei ngei tur a ni” an ti ve ve tlat mai si. Ui note hming an phuah erawh chu a inang lo.(Ralleng hovin Ui an duh zia leh an ngainat zia chu Pu J.F.Laldailovan ‘German Ral Run’ a ziahna bu page 74, para 32 leh page 75, para 3 kha enla).
R.Buchhawna chuan Ui note chu Dhobasi Circle Inspection (Tawng lettu ti mai ila) chu a pawmtir a, office kawt zawlah hlam za (100) vel a inhlatah a dintir ve ve a, “Uite chu Dhobasi-in leia a dah hunah in ko ve ve ang a uite in a pan zawk zawk chu a neitu dik tak an ni ang” tiin a hrilh lawk a. Tichuan, a bul a ding Dhobasi chu Uite dahthla turin a han hrilh a a dahthlak chuan uite chu leiah a bawk ta a, a neitu inti te chuan an ha ko ve ve a, Uite chu a tho nalh a, dinglama ding zawk pa lamah chuan a tlan ta nal nal mai a, a neitu chu a mei chuan hem velin a ke te a va nawk vel a, chupa chuan nui vur vur chungin a lo pawm a, Pu Buchhawna pawh chuan a neitu dik takah ngaiin a pe ta a ni.
Commemts : He thubuai rem har tak mai tur, Pu Buchhawna’n awlsam et a a rem, dik deuh mai sawiselna tur awm si lo hian Thuthlung Hluia Solomona’n nu pahnih naute inchuh thubuai a rem danzia chiah chiah kha niin a lang a, a ropuiin a remhriatthlak hle.
Khang hunlaia kan thubuai remtute kha an thluak a lo va tha em! A dik bawk si, tunlai zirthiam intite hian kan tluk pha ngut angemaw chule..
Thubelh:
 KUM 20 HNU A PENSION HLAWH LA THEI CHAUH!
   Bombay, Maharashtra Sorkar chuan  Siddarth College zirtirtu, Prof. T.A. Kamata pension chu engemaw thil hote avangin, a pe duh lawk lova, a pension hnuah kum 20 chhung tawp mai sorkar-ah a  nawr a. Amah chu kum 82 lai a lo tling hman a, a upa tawh si a, a pension hlawh la hman lova thih mai pawh a hlau hial a ni.
A tawpah chuan Bombay High Court rorelna sangber, Chief  Justice,  P.D. Desaia hnenah a mangan thu hrilhin a zualko ta chawt mai a ni. He High Court-a thu roreltu pahnihte chuan Prof. T.A. Kamata thu hi an ngaihtuah ta vat a, a pension zawng zawng, a arrear nen lam chuan sorkar chuan thla hnih chhungin a pe ngei tur a ni tiin thuthlukna an siam ta a, thu an pe ta a ni. High Court chuan  heng zirtirtu upa tak tak leh hriselna tha tawhlo ten tanpui an ngaihzia theihnghilh lo tur leh pension  dan thar hman dawn tep a lo pension hman tawhte  pe vek turin thu an pe ta hial zawk a ni. (Source: Bharat Pensionners’ Samaj. Aug. 1992) 
____________________________________________________________
17/10/10
MIZO TAWNG HI A LO VA HAR TAK EM! 
L.S. Pachuau V-Section
Tunlai chu tawng lehlin (English - Mizo) lampang, ka thianpa leh ka unaupa, Lalduhawma Hnamte (Atea) nen kan buaipui nasa hle mai a. Mizo tawng, kan tawng ni si, mahse kan thiamloh zia kan inhre chhuak uarh uarh mai. Thil eng eng emaw lehlin tur kan dawng ve a, mahse kan hun neihloh leh buai luat avangin kan kawmchhak nula (senior?) T. Zothansangi’n kan sem thenin min pui hlauh mai a, a lawmawm takzet a ni. 
Mizo tawng hmang theuh theuh kan tawngkam bungraw hman a in anglo lutuk hian maktihna, nuih tihzatna leh engber hi nge dik ang tihnain ka rilru a luah nasa riau maia. Thu leh hla emaw, tawngkam, inbiakna ah hian a eng ber hi nge dik ang tih hriatthiam a har ngei mai. Tawng, inbiakna (communication) leh zaizira inbiakna (Sign language) hi ziak leh aw leh kutzaizir atanga kan inhriatthiam tawnna tura Khuanu lo ruatsa chu a ni tih kan hre theuh anga. Zaizir pawhin nise kan thil sawi tum emaw, kan thil inhriattir tum in hlanchhawnna a ni mai a. Mahse, Mizo tawng hi a sawi emaw, a ziahlamah hian a eng hi nge dik ber tih hi ngaihtuah fe tham a awmin ka hria. A bikin thu leh hla hi I ngaihtuah chiang ta ila. Tawngkam leh thuziak dan hi hun a kal zel angin a danglam chho ve zel a. Tunlai technology (sms, internet etc etc) sang tak kan hman ho hian kan tawng (Mizo tawng) hi a ti hmelhem nge a ti hausa tih hi in chhut ve ngai em aw? Thil pakhat chu, keini Mizote’n tawng, ziaka kan dah theih nachhan chu sap (English) ho vang liau liau a ni a, sawi tam a ngai lo. Mahse, thuziak leh tawngkamah hian sawisel a, “A engber hi nge sawisel tur leh a engber hi nge dik?,”  tih min chhang thei an awm chuan ka lawm ngawt ang. Thil (Thu leh hla, tawngkam) in millo, inhmehlo leh in phaman lo leh awmze neilo lutuk chu a awm na meuh mai. Awle! kan hawrawp min siamsak/phuahsak tute zinga a lar zualte thu leh hla hi in enchhin ta ila. William Shakespeare a thu, Sonnet no IV leh XII a a line thenkhatte hi in en chhin phawt teh ang; 
IV-“Unthrifty loveliness, why dost thou spend
Upon thy self thy beauty's legacy?
Nature's bequest gives nothing, but doth lend,
And being frank she lends to those are free……..,”
XIV- Not from the stars do I my judgement pluck;
And yet methinks I have Astronomy,
But not to tell of good or evil luck,
Of plagues, of dearths, or seasons' quality; tiin a ziak a. Tunlai (Third generation world lyrics), Marshall Mathers a.k.a. Eminem- a thu leh hla tlemte in en leh teh ang.
INFINITE (Album “Infinite’)
Ayo, my pen and paper cause a chain reaction
To get your brain relaxing, a zany acting maniac in action
A brainiac in fact son, you mainly lack attraction
You look insanely whack when just a fraction of my tracks spun
My rhyming skills got you climbing hills………………..
Heng ho hi a nihdan ang chiah chiah hian let dawn ta ila, a thui emaw, grammatical and punctuation error kan siam nual ka ring. An thil ziahah hian grammatically in hmaih an nei teuh tih keini ang mi mawl tan pawh a hriat theih a ni. Mahse, zalenna hi thu leh hla ziah/phuah chungchangah hi chuan a awm ka tilo theilo. Kan Kristian hla hmasa ber (KHB-104) “Isua vana a om a; Khawvela zuk-lokal a” (Upa Tlanghmingthanga K, Ex-Synod Music Instructor ziahdan) tih hi kan sa a, kan sawisel lemlo bawk a. Mahse a thu hi a dikvek tiin kan pawm ngam em? Kan Mizo hla neih hmasa zinga mi, “Pi biakin lo chhang ang che, Pu biakan lo chhang ang che,” tih te hi a dik kan ti dawn nge diklo kan ti dawn?
Hun in her dan a zir hian kan tawngkam, thuziak leh inbiakna (communication) hi a lo danglam ve thei a nih dawn hi tiin ka rilru kan siam ve ta ringawt mai a. Tunlai kan Cell Phone hmanga SMS inthawndan hi chu thuhran nise, ziak a, a bu a kan dah dawn a nih chuan uluk a ngai viauin ka hria a. Chutih rual chuan kan Mizo tawng phuahdan, ziakdan leh kan tawngkam hman dan ah hian a eng ber hi nge dik tih hi keimaha ka chhiar leh kalo zawn ve thin tawhna ah ka la hrechhuak zo lo tlat mai a. Kan veng chhunga mithiam leh miril kan neih te hian veiken-ah neiin, zirtirna mipui te tana pe tur hian tan la lehzual se ka va ti tak em!....  
____________________________________________________________                       
10/10/10
LUAHLOH RUN
-Lalnunthara Sailo
Pawl 2 ka nih laiin kei aia mawl(?) zawk leh harh ve fe mai (Zosangpuia) nen tlar hnungah kan thu duna, zirlai ngaihtuah lovin ‘Aw Kros, Aw Kros’ tih hla Crusader sak kha dang leadin kan sa dun a. Kan zirtirtu chuan min dintir a, kan zirlai chu min zawt thut a, keini pahnih chuan ‘a rim a ra pawh kan hre si lova’  thiam loh leh harh hrem nan hmeichhe naupang fel Heleni (d/o Pu J.Kapthianga) bul-ah kei min thut tira, Nu-i(d/o Pu Leta) bul-ah ani a thut tira, phuarbeha ka hup sak aiin a sawt zawk chiang hle, kan thaw ngam feih feih chauh a ni.
Nikhat chu kan pawl-ah kal thar mipa naupang ve tho hi a awma, ka bul-ah a rawn thu a. A hming leh an awmnate ka zawt a, Tete-a a nih thu leh Thelhret huan piah lam-ah an awm thuin min chhanga. Zirtirtu a lo luta zirlai bu kan phawrh sap sapa, kal tharpa chuan phawrh tur a nei ve lova. Zirtirtu chuan mahni theuhin a riin ‘Rungi nu’ thawnthu chhiar turin min ti a. Ka bula mi chuan chhiar tur a neih ve loh avangin ka lehkha bu chu ka pe a,  keiin a chhiar ka lo ngaithla a. Kei aia a len deuh avang leh a upat deuh avangte, Champhai atanga lo chhuk an nih avangte a ni ang a chhiar thiam hle.
Tun hnu-ah hian Kum 1978 kuma ka bula lo thu Pu L.Nghakliana fapa Tetea te in hi Zirsangzela’n hla lunglen thlak lutuk mai ‘Luah loh run’ a phuah chhan in ram neitute an ni tih ka hre tlai khawhnu ve chauh a. He hla ka ngaihthlak hian pawl 2 kan zir kum kha min ngaihtuah tir ziah a. Pawl hnih kan nih kuma thil thleng lah chu hriat ka nei tlem em em mai a, Sikul naupangin Hmun kan sawiri dial dial leh naupang bengchheng thawm ri niai niai chauh ka hria.
Pawl 2 ka zir kum-ah hian Zirsangzela chu tlangval ni tawhin Champhai-ah a zin a. Champhai-ah chuan In ram, hun rei tak luah tawh loh hi a han hmu a. Chu in chu mihring lo chen tawhna hmun, tuma luah lum loha khawhar tak maia lo awmta chu hla kungpui tan chuan a lunglen thlak ngang a ni ang a ngaihtuahna-ah a thi thei lova. Kum 1979 June Ni 9 khan Aizawl-ah a lungleng insum thei lo chuan ‘Luah loh run’ tih hla hi a phuah ta a.
Remkimi Cherput (a awah chord kim mawi tak a awm a) sak ngaithla chhunzawm ta ang ila.
    A changkhatna-ah hian, tlai lam khawthiang tak, romei zam chiai  hnuaia, ngaw hring dap mai mitthla-ah a lang phawta. Chutah in ram, pangpar par chuai tawh lam leh hnimin a bawm ding awn liai mai mitthla-ah a lo lang leh a.
A changhnihna-ah chuan ni  tla suar suar thlir liamin, in thenkhata eng lo de tan thliah thliah leh naupang tualchai mahni inlam pana haw tur ‘tin dial-ah tin dial-ah’ ti lai te, chaw ei tura inko thawmte, chhungkaw kima zanriah kil ho laite min mitthla tir a. A  thil min mitthla tirin ngaihtuahna a ti kalding viau a,   chutih lai chuan tuma luah loh, mei de pawh hmuh tur awm ve lo, thimhlim khawharthlak tak hnuaia khawhar hmel taka hnim leh pangpar te nena ding za, in ram, thim thiap mai min mitthla tir leh ta fo a.
Changthumna-ah chuan. ‘Hmanah chuan chu in ram-ah chuan nula rimin tlangvalte an leng ve thin ngei ang a. Vawk chaw chhum so ri berh berh te, ar khuang rite hriat tur a awm ve thin ngei anga, tunah chuan eng thawm mah hriat tur a awm tawh lo. An kawngkharte pawh hawngtu leh khartu an awm loh avangin a inkhar renga, an thukte pawh hman lohvin a awmdai zo tawh’ tiin chu in ram hma chu min chhuikir pui a.
Changlina-ah chuan In ram chu a biakin min biak tir a. ‘Eng vangin nge luahtu awm lohva hetia i awm tak mai le?  Thihna rapthlakin a rawn chamchilh che a, nagmah luah lumtute hian an thih zawhsan che em ni? Nge Mihring ten kan ei leh bar kan zawnna kawngah leh rokhawlhna dang vangin an pemsan zawk che’ tiin zawhna kan zawta. Min chhang thei lo inram nen chuan min in hmachhawn tir a. Chu in ram chuan kam khat mahin min chhang si lo, a van beidawn thlak teh lul em!
A chang tawpah chuan chu In ram leh mahni min in hmehbel tira. Kan ngaih ngawih ngawihte min ngai ve hauh lo a, hlim taka an leng lai min mitthla tir a, chumi hnuah chuan hlim taka kan hun hman tawh koh kir theih loh min mitthla tir a. Nu leh pa sun tawhte, u leh nau sun tawh te, pi leh pu sun tawh te, thian tha sun tawhte tan hun kal tawha hlim taka len ho lai nite min ngaihtuah chhuah tira. Khaw hrana in awmbo san pawh a lunglen thlak teh lul nen a aia  runthlak ngaituah lo thei loa min siam hi a runthlak.
Zirsangzela vekin  ‘Nun hlui liam hnu’ tih hla-ah ‘In dawn ve thin em nunhlui mualliam hnu,... Lenrual kim te’n kan len lai. Hun thar zelin hman lai a chan tak hi.’ a la ti ta deuh deuh a. (2008 October a mi kan la chhuak, a ziaktu kan dil miah lo! ngaihnawm kan tih erawh a bo chuang lo!)
____________________________________________________________
3/10/10
Welcome to Chanmari West
- Lalnunthara Sailo
A hniam lo a sang
West tih a veng hming tawpa a awm avang ngawt hian bir lutukah ngai suh. A nihna takah chuan Tuifinriat atanga a san zawng teh a nih ngat chuan Chanmari West hi feet 3600-3800 ? vela sang a  awm a ni daih a. Bethlehem Veng te khu feet 3000 vela sanga awm an ni. Mihring cheng  kan thahnem hle a, District Capital ho a tiat lo deuh a, thingtlang khaw dang chuan an tiat lo vek.  Kan veng hi verng mawng lam atanga i chhoh thlir chuan a  va  rem ang reng si em i ti rilru ang.
Tehfung hmang fet lo la
  Sub-Centre, Anganwadi Centre, Primary leh Middle School  bak Sawrkar  inkhuarna engmah hmuhtir tur che kan nei lo. Bank dawra, ATM te hman i duh a nih chuan, kan veng thenawm  veng hnihah  ATM 4 vel an hunga  tah chuan i kal mai a ngai ang. Taxi a i pan dawn a nih chuan Taxi  stand kan nei lova, a tlan lai i phar din a ngai ang. City  Bus a chuan i tum chuan kan vengah City Bus a tlan lo tih i hriat loh kan duh lo. Aizawla awm kan nih  avang ngawtin khaw  changkang an tehna thin tehfung hmangin min teh lo la, kan veng hmun thuma thena hmun hnih dawn phei chu Kolkata a kutdawh veng nen khuan in angrengin kan VC ten sawrkar an rinluh tir hial a sin.
Khalh zawi la park tum suh
Kan venga i lo kal dawn a nih chuan step chhoh kal leh chhuk kal  i peih hle a ngai. Veng mawng leh lu lirtheia i kal duh a nih chuan veng pahnih  kal pel lo chuan a kalpawh theih loh tih i hriat a ngai. Kan kawngte hi veng mipui hmangtu kan thathnem ang huin a tein a tlabal hlawm hle. Lirthei  kal theihna a lirthei nen i lo kal chuan khalh chak lo la, i park dawn a nih chuan  i motor  atanga i chhuk fel hmain traffic i ti jam nghal dawna, i lirthei hunna  zawngin i buai fe ang. Chuvangin ke hnih nei rawn keng mai la i vannei zawk ang.
Sporting Club hmalak dan a zirin le
Infiamna lamah chuan  Volleyball hi kan hmingthatna ber a ni a, rampum huapah top 5-ah hi chuan kan tel pha reng. Football hi chu hmanah First Division kan kai ve zawka, 2nd div ah hian a tha pawl kan ni reng. Indoor Stadsium hi Sawrkarin hman theih tur nia a ngaih Minister velin an hawn ang hi kan nei lova, sawrkar hawn loh sak zawh chiah loh kan nei ve. Kan Indoorah hian  tunhnai atang khan Cock vuak kan uar hle a, hetiang ang renga kan kal chuan nakumah te chuan Mizoram aiawh a vairama cock vawpha hi sawm lai kan tirh theih a rinawm. Basketball khelhna ‘zawi deuhvin’ kan nei tih tur chu a awm ve.Football, Boxing, Hockey,Taekowndo, Karate, Judo etc i khel duh anih chuan  khelhna tur kan nei lo.  Boxing ring, Indoor chhunga hunnan  Sporting Club hruaituten sawrkarah pawisa an sawi chhuaka. Indoor pawh an cheitha zo tawh a,an insawi anga hma an la a nih chuan boxing ring kan nei tep ang tih min rinpui rawh.
Kan duat liak liak
Mizo hnamlam hi kan chemkalna a ni a, hei hi chu kan vengin , kan duat liak liak a ni a, chhawmnun zel pawh kan tum. Kan nula tlangvalte pawh vairam chu sawi loh sapram thlengin hnamlam entirin an fehchhuak thin tih hria la. Hnamlama i tui a nih chuan i tan vengnuam lutuk a ni ang.
2nd Class Magistrate hlawhchham
Hetiang kan ni tih hriaa i lo pem lut dawn a nih chuan Gas a harsa hle a, veng thenawmah an sem zing deuh bik tih i rawn hre ve ngei ang.  Ui leh ar khuakhirh chungchangah VC term chelh tawh te  an la hlawhchham zel tih i rawn hmu ang .  Ruahsur laia ekin sah ching  sim duh mang lo te nen Sunde sikul in kal ho dawn tih hria ang che.  Dan leh thupek chhuah sam tak a bawhzuina lama thatchhe tak thuneituten an awp thin kan nih avangin dan leh thupek hi kan ngaipawimawh vak lo tih i rawn hmu  ve hlauh ang tih erawh kan hlau.
YMA kan innghahna 
Chuti chung chung chuan YMA-ah i rawnin tatlut a nih chuan rin aiin an lo thawk nasain veng an lo va hmangaih em i ti thung si  ang. Mizoram sawrkarin thil tak takah  YMA te a hmachhuan thin ang tho hian he vengah pawh hian YMA hi kan hmachhuan a, YMA hi kan innghahna pawimawh  ber a ni a. YMA hian kan tanrual loh chuan mi veng kan pha lo tih an hria a, chuvangin inlungrualna hi an thupui a ni. 
Bawngpu par/Nihawi par
He veng hi nuam kan ti a, kan pemsan phal lova, veng hmasawn a nih kan duh reng  a. Masi  dawnah  venglu lamah Nihawi par  a rawn par  ziah thin a, chu Nihawi par chu par tur a awm tawh loh hunah pawh  he venga chengte hian he veng thatna tur hi an duh reng dawn tih min hriatpui dawn nia.
____________________________________________________________
Karhmasa chhunzawmna......
.........Hmanlai ang kha chu ni se kan ngaisang awm hle si a, India dan kan hman hnu hian kan ngaihsan zawng leh duh zawng hi a inthlak ta thut emaw ni chu aw ka ti thin. Amaherawhchu pawngsual tu hi chuan na taka hrem hi an phu hle in ka hria, kumtling lo pawngsual phei hi chu an nun hman zel tur thlengin nghawng tha lo an hnut chhiahsak a, thil tenawm tak a ni. 
Hetiang taka pawngsual a hluar ta mai hi hmeichhiate incheina avanga puh a ni tlangpuia, amaherawhchu sex lama piansualna, sual hnathawh leh hmanlaia kan inzirtirna (Social institution) khan nghawng a neih ka la ring tho mai. A chhan chu ropuina kawngkhata kan ngaih vang kha a ni tlat sia. Hmanlai nunah kha chuan pawngsual kha an hrem tak pawh ka hre lem lova sawi pawh a khat khawp mai a chhanchu a sawi chhuak tura khan a sawi miau loh avang a ni. Tunlaiah chuan sawi chhuah a ni ta zel mai si a, kan hnam ni. Criminal case ka khawih lai khan mipa naupang khuaikhem avanga an man thiam loh chantir te pawh an awm pakhat mai an ni lo leh nghal. Rapthlak tak a ni. Hetiang teh nuai kan nih tak avang hian nu leh pa te kan pawimawhna hi a zual hle a, a tam thei ang ber kan fate kan bulah kan awm tir hi a pawimawh hmasa ber. 
Ruih thil tamna hmunah sex hman sual na hi a tam a, a ti thin te pawh an fihlim lo tlangpui bawk, chu vang chuan kan fate kan ven uluk a ngai hle mai. Kan fate nun atana a that avang ringawt pawh hian Pathianni chawhnu ah hian pa ho hian kan fate inkhawm pui thlap thlap ta thin ila chu kawng tam takah chuan kan fihlim phah ngei ang. Nang i fa te avang chauh pawh khan i inkhawm tam phah ve ngam dawn em?    
Sex hmansualna hi tharum (Physical) chuan siam that a har mai thei amaherawchu chhungkua atang chuan a siam theih a ni. Tunlai thalai hovin kan chep an tih hi kan chep lo hunawl kan neih tam lutuk avangin setana hmanrua-ah kan tang ta zawk thin. Pawngsual tu leh a pawngsual a tan hlei hlei khan a pawia, an hun hman leh zel tur (Career) atan thil pawi tak kum khaw chawr loh phah nana hman theih a ni.
Chhungkua leh khawtlang ina kan that phahna tur a nih chuan ti a kan insangmar a hun ta hle mai.
____________________________________________________________
26/9/10
PAWNGSUALTU SUAL PUAN
- RK Malsawmkima

Tunlai hian khawtlang nun siam thatna kawnga harsatna kan tawh lian berte zinga mi ni a lang chu sex (mipat hmeichhiatna) hman sual hi ti ila kan sawi sual awm love. Sex hian mizo mai nilovin hnamdang nunah hmasang hun lai atang pawh khan nghawng lian tak a lo nei vek tawh a, hmanlai hunah pawh khan a hluar tho a tunlai thleng hian a hluar ta zel a ni. 
Engatinge (mizo bikah) hmanlai nunah khan hluar hle si sawi a va hlawh love kan ti maithei, kha tih hunlai kha chuan hmeichhiate dinhmun kha a hniam em em mai a, an chanvo leh dikna an sawi chhuah khan an mualphona zawk te a lo nih fo thin avangin sawi lovin an ngawi mai thin a ni. Engtiangin nge hmanlai nunah khan sex hi a hluar kan tih chuan khang hunlai kha chuan an inzirtirna leh thangthat an lakna pakhat a nih miau avangin mipate khan nula ngai (thei) nih kha ropuina kawng khatah an ngai tlat a, hmeichhe nu leh pa te pawh khan engteh ualah an ngai lem lova a tura ngaihna lian tak an neih tlat avangin a hmeichhia zawk kha an dinhmun a chhe ta zawk mai thin a ni. Entirna’n  tlangvalin nula thing phur an zui ru a ram hnuaiah a sual a, an hlawhtlin chuan nula ngai an lo ni ta a, an thih hnuah pawh Pawla'n a sai dawn tawh lo a ni, a theih tak hmeichhia erawh kha chuan han zualkona tur a nei ta miah lova, zualko chu sawi loh a thianghlimna tih bawrhban a nih  khan a dinhmun a hniam ta hle zawk a ni. A thil tawn leh a chunga thil thleng kha han sawi chhuak ta sela chuan an khawtlang nunah hmuh hniam a lo ni anga, pasal tur a van phah rawih zawk dawn a lo ni reng mai a, a tan chuan sawi chhuahna kawng hi a kaw lo hrim hrim a ni. Tichuan tlangval la ngai reng reng lo awmin a awm ta mai thin. Kan sawi tak hi nula leh tlangval nunah a ni a, heng lo pawh sawi tur ting chuan sex lama sualna, heng inlawithlem kan tih ang te leh nula zen te hi a la awm tho va, ka sawi tum tak zawk erawhchu tunlaia sual lian taka kan ngaih pawngsual ang kha a ni ve tho a, amaherawhchu khawtlangin an ngaihdan leh an nundan in a pawm zam miau avanga sual a ni ta lo mai a ni. Mi duh lo chung sual lui kha pawngsual a ni. Mahse kha tih hunlai kha chuan sawi chhuah chi a nih loh avang leh mipa lalna society kan nih miau avangin a tuar lo tur zawkin a tawrh phah ta zawk a ni.
Tunlai nunah erawh hi chuan khatiang a han tih ve ngawt kha mi pawi sawina lian tak a lo ni reng ta zawk a, amaherawhchu tunlai ah erawh hi chuan kum tling lo khuaikhem lam hi a tam ta thung a, chu mai duh tawk lovin mahni anpui kawpte hial kan lo awm ta zawk a, sex kan hmansual dan pawh a dan chu a dang ta khawp mai.Hmanlai nun nen khan han khaikhin ta ila, sex chu kan hmang sual ve ve a amaherawhchu tunlaia kan hman sualdan erawh hi chu a hleihluak ta hle mai. Hei hi ngawihbo pui mai emaw uanthuan nana hman chi pawh a ni lova, khawtlangin kan duh loh chu sawi loh Pathian huat zawng tak, a huat berte zinga mi angin kan khawsa zo ta ni. Hetiang hi kan kawtlang nun a nih tak avang hian kan veng bik tan pawh hian awm mai mai leh uipui tuilian thlir vung vung chi a ni ta lo tawp mai. Engtiangin nge hetiang kawngah hian hma kan lak ang tih hi zawhna liantak a ni ta reng mai, hmanlaia an hmansual dan kha chu tunlai a kan hmansual dan nena teh chuan nep tak a ni.
Mi tam tak chuan hmanlai khan sex hi a hluar lo niin an  ngai a, ‘hman lai, hmanlai’ an ti fo thin, Mizo te hian kan hnam nunah sex hi kan thanlenpui a, tunlai thleng pawh hian sim har kan ti hle niin ka ngai. Hmanlai atanga kan lo chin tawh hi tunlai nunah hian sim thut a harsa ngawtin ka ring. Hmanlaia nula sual kha tunlai chuan pawngsual a lo ni ta si a, khawtlangah mualphona thlen tu a lo ni a, kan khaw mi nih tir loh hram hram kan lo tum ta zawk reng mai. 
Hmanlai ang kha chu ni se kan ngaisang awm hle si a, India dan kan hman hnu hian kan ngaihsan zawng leh duh zawng hi a inthlak ta thut emaw ni chu aw ka ti thin. Amaherawhchu pawngsual tu hi chuan na taka hrem hi an phu hle in ka hria, kumtling lo pawngsual phei hi chu an nun hman zel tur thlengin nghawng tha lo an hnut chhiahsak a, thil tenawm tak a ni. 
Hetiang taka pawngsual a hluar ta mai hi hmeichhiate incheina avanga puh a ni tlangpuia, amaherawhchu sex lama piansualna, sual hnathawh leh hmanlaia kan inzirtirna (Social institution) khan nghawng a neih ka la ring tho mai. A chhan chu ropuina kawngkhata kan ngaih vang kha a ni tlat sia. Hmanlai nunah kha chuan pawngsual kha an hrem tak pawh ka hre lem lova sawi pawh a khat khawp mai a chhanchu a sawi chhuak tura khan a sawi miau loh avang a ni. Tunlaiah chuan sawi chhuah a ni ta zel mai si a, kan hnamin a mualphopui ta zawk a lo ni reng mai.  
____________________________________________________________
19/9/10
HAN  THLIR  VE  TEH 
 - C.Lalzarliana
Mizote hi thingbul lung bul bia a kan awmlai te, Tuipui ral atanga he Zoram an rawn vei a, Kristian a min rawn siamdan te, chumi hnua kan kal chhoh dan zawng zawngte han thlir kual vel ila, a lungleng zawng a han thlir chuan hmanlai kha a ngaihawm thei rum rum awm e.
Tunlai hun hi han thlir vel ila,  lung awina tur hi he kan ram, kan vengah hian han sawi tur ting chu awm bawk mahse a vang i ti ve thin lo maw... Mahse kan boruak tawn mekah hian khua a la var thei a ni. Sorkarin ram siamthat an ngaihtuah a, zirna lamah Education Reforms an ti, vengtinah chumi siam puitling turin eng eng emaw VEC e.t.c. a ding bawk. Khawpui inrelbawlna turin Municipal an kalpui mup mup bawk nen. Presbyterian kohhran in zirna siamthat kalphung an zir mek bawk. YMA te pawhin kumpuan ah Khawtlang Nun Siamthat puangin an kalpui mup mup bawk si.
Ka’n thlir vel a, lungawina tur hmuh hlan ka nghakhlel. A maherawhchu hetianga a thu ringawt a kalpui hi chuan awmzia hi a nei leh ngut angemaw ka ti thin. Chuvang chuan kan thil tih theuh hi Kristian kan nih ang hian a te emaw a lian awmaw pawh nise Pathian tan, kan ram tan, kan veng tan, kan chhungkaw tan leh keimahni theuh tan a ni ti chung hian a taka kan thawh a kan tih chuan khua a la var ang. ‘HAN THLIR VE TEH’.
____________________________________________________________ 
Kawng thar Aragon-ah Lorenzo leh Pedrosa
-Ti-a
          Thil thar hrim hrim hian hlutna hran a nei a, ngaihven a hlawh bik thin. Tun pathianni tlaia an tlanna tur Aragon tlankawng hi tute mahin an la hman loh niin, MotoGP Championship round 13-na a thleng dawn a, kumina Spain rama an intlansiak vawi thumna tur a ni a, tun dinhmuna title chuha inbei mek chu Spaniard rider pahnih Jorge Lorenzo leh Dani Pedrosa-te an ni.
Spanish fan an phur a, Spanish rider pahnihte an phur bawk. MotoGP fan-ten Aragon-a thil thleng hmasa ber hmuh an chak ang bawkin, rider-ten chak hmasa ber hlutna an hrethiam vek bawk a, history-a chuang langsar bik tur an ni dawn tih hrethiam lo rual an awm lo.
Kuma vawi 12 tlan tawhah Fiat Yamaha rider Lorenzo chuan chungnung taka bike khalhin, vawi sarih pakhatna a ni a, tum thum pahnihna niin, vawi khat pathumna a ni bawk a, lawmman semna dawhsan (podium)-ah a la lawn ziah a, hetiang taka che fuh tluang tha leh nghet hi an tam lo. Mahse, an tlan hnuhnun tum hnihah tluk loh a nei a, Repsol Honda khalhtu Pedrosa a ni.
Honda-in hma a sawn rualin, inbeihna tak taka tlo zo lo tia sawisel thin Pedrosa chuan 2005 kum 250cc-a a theihna ropui tak, a tawp rat thlenga pakhatna nih tum thin a nihzia a lantir mek a. Indianapolis leh Misano-a pakhatna a nih zawn hnuin tunah hian an ram leilung ngeia chak ber nih a, a zawna tum thum pakhatna nih a tum mek a. An tlan hnuhnun tum hnihah rider inelnaa hmahruaitu Lorenzo nena an inthlauhna zau tawh tak tizimin, point 14-in a tla hniam a, mahse, point 63-in Lorenzo a la sang zawk tho.
Kum 23 mi Lorenzo hian hmuh theihin hma a sawn a. 2008 khan MotoGP-ah tel ve tanin, rider ropui Valentino Rossi nen an inkawp. Mahse, Spaniard mi thar hian Rossi a chung en duh bik lo va, Mallorca fa hrin; rilru paukhauh tak Lorenzo hian MotoGP barakhaihin, a tel ve phat atanga an intlansiak hmasa paliah pole (qualifying-a chak ber) a luah vek a, bike a khalh chakzia lantir mah se a la puitling lohziain a umzui thung. Intlansiak tak takah a tha zo lo va, Portugal-ah chiah pakhatna niin a che sual zui ta mawlh mawlh a, season a khar ropui lo.
Nikum kha inelna sang bera a tel kum hnihna a ni a, 2008-a a chet dan nen tlankawnga a bike khalh inpuitlin hleihzia a lang chiang em em. Mahse, a teammate Rossi erawh a la el zo lo deuh a, Italian hian nasa taka an inbeih hnuah Lorenzo hnehin a vawi sarihn nan MotoGP title a hlawh chhuak. 2010 a inher chhuak a, an tlan hnem tial tiala rinhlelh rual lovin Lorenzo a tha ber tih a lang chiang tulh tulh. He nau hian fim takin thluak a hmang tawh tih pawh a hriat a, pakhatna nih tum urh lutuk vanga bike thunun zo lova chet sual hlawk lohzia pawh 2008 khan a takin a dai nasa em em tawh a, a ching zui lo.
Tunhnaiah tlahniam deuh hret angin lang mah se, an tlan leh tur hmun parukah hian atan pakhatna nih kher a tul tawh lo va, pathumna a ni tluan thei a nih pawhin a vawi khat nan world champion a ni dawn a, tlankawnga chak ber nih ngawr ngawr aiin world title a pawimawh. Amah eltu Pedrosa chuan MotoGP title hmasa ber a thlir ve mek a, chet sual pawisa lova pakhatna a nih ngei ngei a tul a, bike a nei tha viau bawk si a, Lorenzo tan pawh season chawhma aiin chawhnuah a hnampuipa hi elpui a khirh tih a chiang reng.
Tuna inel zingah intlansiak bultanna tlan chhuah thiam bera chhal ngal Pedrosa hian Laguna Seca (USA)-ah khan Lorenzo hneh ngei ngei a tum a. Hma a hruai a, a tlan fal tan dawn tihin chhung ril lama 'pressure' lian lutuk a insiam avangin a che sual ta a, awlsam takin Lorenzo a chak phah a. Kuminah hian Pedrosa hian tum luat vang leh insawrbing tawk loh vanga chet sual a nei nual nghe nghe.
Tihsual khut ching thin Lorenzo erawh chu pawi thamin a la che sual miah lo va, hei hi hma a sawnzia leh a bike khalh a puitlinzia a tilangtu niin an sawi a. Chikmi thenkhat chuan tun dinhmunah Rossi ai pawhin Lorenzo an dah chungnung tan tawh a, Italian hian kuminah hliam vangin harsatna lian tak a tawk a, point tam tak a hloh phah a, a title pawh a hum zo dawn lo. Mahse, hliam a neih hma a dam ver vawr lai khan a bike ang chiah khalh Lorenzo umtu zawkah a tang hman tawh tlat a ni.
Kuminah hian Lorenzo leh Pedrosa lo mi dang tlankawnga chak thei pakhat an awm a, season bultanna Qatar-ah khan champion lai Rossi a chak ber a, a bak zawng Spaniard rider pahnih ta vek a ni. Tunlai khawvel infiamna hrang hranga ram langsar Spain-in MotoGP world champion thar a nei leh ngei dawn a. Spain-a an tlan tawhna pahnih : Jerez leh Catalunya-ah Lorenzo ve ve pakhatna niin, Pedrosa chuan Spanish fan-te hmaa dinhmun chungnung luah a, Aragon-ah tal chak ber nih ngei a tum lehzual.
Kuminah hmahruaitu pahnih ni ve lo mi dang tan hmun a awm tawh lovah a ngaih theih a. Lorenzo leh Pedrosa-te hian kum tharah pawh an bike vawn ngai bawk an khalh leh dawn a. Chutih laiin Yamaha atangin Ducati-ah Rossi a insawn dawn a, 2007-a hnehsawh taka Ducati bike hmanga world champion Casey Stoner chuan Honda a khalh leh dawn thung a. MotoGP rider inelna pawh nasa lehzual tura ngaih a ni.
____________________________________________________________
12/9/10
Keini zawng kan chang bik hi kan vannei hle!
- Rina, B. 29.08.2010 (11:30 p.m.)

Zan rei tak dar 8:00  velah kan mu a, mumangah Leika a ding eu ang el awl in kan zung tau tau a; a takah a lum pup pup a, kan han harh chu le...Engvang nge tih hriat siloh in mutbu leh kekawr a lo huh dup a, a hing rum rum a! A sir deuh ah kan tawlh a, kan muhil zui leh mai a. Zingah Nute’n “Tho tawh r’u a tlai tawh” an ti a, dar engzatnge tih ah buai a ngai lo, kan tho a mahni phak ang tawk tawk ti in kan buai ve nak nak a; tukthuan eikham ah Sikul lam panin kan liam dial thin.
‘Pu Enga Sikul’ a kalte khan ‘Pu Lalkunga Sikul’ a kal te kha min hmu hniam deuh thin, engvang nge chu ka hre hlei lo! Kan lo tal pawl deuh thin ani mah na, Pu Dengthanga ngei mai khan,’Pawla pawl kan ni’ ti in min au rual tir fo mai. Mahni lam kan in en chuan kan balh vak pawh kan hre chuang bik lo!
Kumpui linglet a kan nghahfak ‘Sikul chawlh’ a lo thleng a, lungkham dang nei lek lovin ipte ah Sairawkherh kan ak a, Painar kawng (tuna Sairang kawng nita) ah lungte Motor chil mum kan chhar a,‘Hei hi vate perhna tur, hei hi a laihawl perhna tur, hei hi mu perhna tur’ ti in rit lawih tham kan ak a; sava han hmuh meuh chuan vate perhna tur leh mu perhna tur kha a lo awm hrang chuang hlek lo! Mahse ‘A thunawn chu lawmin a khat’ tih ang maiin lungte chhar apiangin a ngai kan sawi nawn chawk.
Pu Chala (a chawl ta) hmingpum kha Chalkhurbinga emaw ka lo ti char char pek, mawl theih haih haih tak chu a ni! Ani kha Health Dept. lama thawk a ni a, a antam huana Kel lut kan um a kan man chuan ‘Baloon hmur nei pakhat te te a pack’ min sem a,Hmeichhe naupang erawh chuan samtuak pawh in an hlawh ve thung a, lawm takin kan ham pung pung thin.
Kawngkawi a Pu Runa(a chawl ta) chhang urna a vai tlawn fuh chang a ‘S chhang’ han dawn kha chuan kan va intithei thin em! Van te pawh khi pit dawr tia lekin ania kan hmuh thin ni. Kamram lah chu an vang laileng khawp. Thei rah lai a nih loh phei chuan,‘Min hmuh palh a Sairawkherh a perh’ inhuamin Pu Khumsinga (a chawl ta) huana thelret kha kan han sawk ru ngei a, thianho in kan in thial chhawk laih laih thin.Tin, tuna Middle School dinna ah hian Di  zung kan lai a, tualthu a chhe fo. Theihmu rah lai chuan sawhchek a lar hle a, Sikul lamah erawh Chithak, aieng telh leh Tuithak purun sen pawlh nei kha chu kan tlawn laih laih thin.
Kham hnuaia awm tih takah Motor lum te kha a va tam thin em! A nih loh vek leh Chaltlang kawng atangin lung an rawn lum a, zurui aw tih hriat fahran hian “In hlau eeeem? a delh che u eeeem? Zurui emaw min ti ange awwww, zurui kan ni lo aniaaaa, Ram(Rum) rui kan niaaa...” an rawn ti nem leh duai thin. Pa valai deuh leh tlangval in an han chang a,an chang chhuak thei bawk si lo.
Infiamna te kha kan han nei chau laileng khawp...Chenghnih bawl (Ball) kha chu tunhnu deuh a lo chhuak a ni a, a hma chuan Vawktalh an awm chang leh Krismas kumthar vela Saphing kan chan fuhin pet tur kan nei ve a, Inbihruksiak, inrallem chan leh inkhualtelem kha a langsar zual a ni a, in Bailem chhuan chu nute’n an phal leu.
Tawlailir, lehkhachaih leh marble thap lah kha YMA in min khap sak daih. Chaltlang kawng thlenga khampang a kan lawn chhuah kha chuan kan intithei viau zel. A chang leh sephung kan lai a, ‘Mihring ek ami a huai duh’ ti in kan kawm pherh tak hlawih hlawih a, chutah Helicopter a lo thlawk a, kekawr mawng leh khel ah kut kan tat nawk nawk a, ‘Kapuuuuu ka lo chuang veeeee...’ tih pah in chang kan han tum leh rih...E khai! lung a va leng ve...Chhimtir hum chunga ‘Kapu hei Sazu, min rawh sak rawh’ tih te kan hrechhuak mai dawn alawm le...
Han ngaihtuah mai chuan hmanlai thil emaw tih mai tur a ni ta, mahse a kum chhut chuan hmanni lawk ani si! Khatih lai a inthenawm khawvenna kawngah leh kawng dang dang a kan veng thianghlim zia ka ngaihtuah hi chuan lung a leng thin in, tun dinhmun nena khaikhin phei chuan rilru a na rum rum thin. Tunlai angin Computer, VCD, DVD, Cell phone te a la awmlo va, TV pawh tlem tak a la ni.Vawikhat pawh Pu Enga inah Wrestling an en laiin Verandah a chim a, na tak an awmlo na in an hliam deuh nual in ka hria.
Chutiang vel chu kan Khawvel chu a ni a, rethei leh hausa awm mah ila kawng tamzawk ah kan la inchen tlang a, kan inpeizawn dial dial a, Nun a nuam thin. Tunhnai ah hian vengchhung mi tawngkam ‘Pem thar an tam tawh a, kan veng pawh a nuam tawh lo’ tih leh, ‘Kan rawn pem luh hma chuan hetiang kan ni ngai lo’ tih ka hre zeuh zeuh a, rilru a va na duh em. Veng nuam thlahlel in, banphak reng ami ngai in kan tamchhawl lo chauh a nih hi.
Kan veng hi tinuam turin tunge kan beisei le? Mi tumah beisei tur an awm lo, a mawh chu kan zavai a kutah a innghat a ni. ‘Thing tak leh inchen tlangin awm leh ang u’ han ti ngawt ila, vut laka vawih ang chauh kan ni dawn a; Chuvangin veng nuam nei turin mitin in mahni mawhphurhna hlen theuh ila; rilru fim taka ngaihtuah a thalo ni a kan hriat te hi tilo ngam ila; mahni chauh inngaihtuah lo vin, khawtlang tana tha tur ni a kan hriat chu ti ngam ila, a hranpa a siam ngailo vin,‘Veng nuam’ chu amahin a lo chhuak mai dawn a lo ni.
Nun hlui ka’n phawrh a, tam tak tan chuan ‘thing lutuk’ a ni ngei ang. Mahse kei chuan thing hle mah se, thianghlim tak, inpawh leh zalen taka awm lai hun tlem ka lo tem ve kha, “Keini zawng kan chang bik hi kan vannei hle” ka la ti fan a ni. 
____________________________________________________________
5/9/10
A lawmawm ve duh ngawt ang !!
Ti-a
Khawvelah hian baihvai tak atanga dinhmun thaa chuang chhuak theite chanchin hi a ngaihnawn duh tlangpui a, hetiang mihring hi tam tak awm tawhin, an la awm zelin a rinawm.
Infiamna khawvelah pawh hriat tur an awm nawk a, Manchester United-in tun nipui player insawn theih hun chhunga an lak luh Portuguese striker Bebe pawh hi chung zinga mi chu a ni chiang a. United tan tun season chhung hian a inkhel miah lo mai thei a, mahse, Old Trafford-a a luh ruala a dinhmun tawn erawh he striker baihvai rei tak tak hian lawm lohna tur reng reng a awm lo vang.
United manager Alex Ferguson chuan TV-ah tak ngial pawh Bebe inkhel lai a la en ngai miah lo. Mahse, pound maktaduai 7.4 sengin kum 20 mi hi a lei ngam a, Portuguese third division aia sangah Bebe hian inelna a la hmachhawn ngai lo hrim hrim.
Bebe hi Portugal khawpui ber Lisbon daifemah chenna in pawh nei chuang lovin a tal kual vel mai mai thin a. A naupan hun chhung zawng kawtthlerah a rem dan apiangin chaw a zawng a, a remchanna hmunah Portuguese naupang dangte nen football an khelh bak tih tur dang a nei lo va, lehkha a zir awm tarlan a ni lo va, nu leh pa nei lo fahrah a seilian a nih thu erawh an tarlang nasa.
Third division club Estrela da Amadora chuan talent a neih hmuin an la lut a, he mi atang hian mihring khawsak dan phungin in leh lo pangngaiah a cheng ve tan chauh va. A luhna club lah hi an han pachhe ve mai mai khawp a, season liam ta khan suma an harsat luat avangin an player tha ve bera ngaih Bebe hi an zuar ringawt.
Estrela coach ni thin Jorge Paxaio-a sawi dan chuan : "Season liam ta khan club-in pawisa a tlachham em em a. Bebe hi hralha sumtuak mai kan tum a, Sum hmuhna mumal kan neih miau loh avangin kan dinhmun a chhe em em. England leh Europe club dangah euro 150,000-in kan zuar a, tuma'n an duh lo va, tute mahin he player hi an rim ngam lo va, a chhan chu level sangah football a la khel ngai miau lo va," tiin a sawi.
Bebe ngei pawh hian kumin January bazar hunah khan a khelhna club-in an zuar nasa hle tih a sawi bawk a. Hralhna tur an hriat miau loh avangin season tluanin an kawl a, third division club Estrela hian hlawh pek an harsat em avangin an chhuahtir ta ringawt a. Portuguese Premier League club Guimaraes chuan tun nipui khan sum seng lovin an la lut a, Bebe tan lawmna tham a tling.
Thawklehkhatah thil a danglam ta thut a. Guimaraes tana a khelh miah hmain, tunlai khawvela club ropui ber zinga mi United scout-te chuan Bebe an hmu chiang a, a hmain United assistant manager ni thin Portuguese Carlos Queiroz chuan Ferguson-a hnenah Bebe hi a lo sawi hmuh tawh niin an sawi.
Thla sarih kal ta vel maia euro nuai 1.5 senga an lei ngam loh Portuguese forward chu United-in pound maktaduai 7 chuangin an lei. Estrela-in hralh an tum laia an zawrhna sum let 50 dawna tamin English club lian hian an lei ngam a, a hrechiang apiangin mak an ti a. Mak ti leh lawm ber chu amah Bebe a ni.
Mihring a nih ve tan phat atanga vakvai reng reng leh fahrah taka hun hmang chho ngar ngar hian, season liam ta khan Estrela-ah kum khat chhungin pound 12,000 a hlawh a, lei rem a rap ve thei. United hian season liam ta chhung zawnga a hlawh ang zat kha kar khatah pein contract an ziahpui a, a hlawh punna pawh hi a tlem chhe lo hle a, nikum aiin a let 55 velin sum a hui hnem dawn.
Bebe hian hma lam hun duhawm tak tawng chhunzawm zelin; a vawi khat nan Portugal under 21 team-ah koh a ni nghe nghe a, kar liam ta khan a chen mekna England nen an inkhel a, hma lam hun eng lehzual nei thei dinhmunah a ding.
Amah lo kaihhruai tawh coach Paxaio chuan : "United-in an lei ta thut mai hian min barakhaih chiang em em a. Portugal-a club lian zawkah emaw Europe-a club laihawl ang velah chuan a luh mai ka beiseipui a, mahse, Manchester United-in an lei hi ka ring ngai lo. Chutih laiin United hian player tha chungchuang erawh an la lut si a ni," a ti.
29/8/10
YMA PEM LEHKHA HI
         Catherine-i pa
Ka rilru a ka thil vei thil pakhat YMA pem lehkha kan in pek dan hi ngaihtuah ngun deuh chu a ngaiin ka hria.He lehkha kan hman chhan ber ni a lang chu Ruihhlo zuartu leh Foreigner kan dona atanga lo awm ni ngei in a lang.Heti chung hian khawimaw laiah chuan Ruihhlo zuar leh Foreigner kan tih te chuan In luah tur an hmu ve reng tho ni chuan a lang. 
Pem lehkha neilo chu In luah tir lo turin kan in hriattir chamchi a. Pem lehkha hi an nei thei zel ni maw? In luah tur chu an la hmu ve zel tho zawng a nih hi maw. Hemi chungchangah hian tu in nge mawh phur ta ber ang? Lehkha lo siam saktu khan nge ni ang a, a lo dawngsawng tu in tih hi chhut tham a tlingin ka hria. Ruihhlo zuartu an nih avanga kan veng atanga insawn chhuak tur te, an insawn chhan  leh eizawnna diktak kan ziak ngam lo emaw, ziak lang duhlo emaw a nih chuan a lo dawngsawng tu tan chuan lo pawm loh ngawt emaw, In lo luahtir loh ngawt pawh kha thil awm ber pawh a ni lo ve thei a. Chuvang chuan Ruihhlo zuar an ni tih kan hriat chuan an lehkhaah pawh Ruihhlo zuar thin an ni tih  kha ziak lang ta mai ila, chuti ni si lova, kan veng atanga chhuak tur a kan duh avanga veng danga kan in hnawtsawn kual mai mai a nih chuan Ruihhlo zuartu te hi kan vengah awmlo in, vengdang ah chuan awm mahse, kan pawiti lo tihna ani ang.
Ruihhlo zuartu te kan do a, foreigner kan duhlo anih tak zet chuan, pem lehkha hi awmze nei a kan hman hi a tha hle awm e. Mahni veng chhung chiah ngaihtuah lova Zoram pum ngaihtuah chung in thil tih ni thei se, Zoram pum hian kan thatpui thei zawkin a rinawm. Chutianga zoram pum ngaihtuaha kan hnam thatna kan duh a nih takzet chuan kan in hmun lo ram kan hralh chungchangah pawh hian kan fimkhur deuh chu a ngai hle awm e. Entirna pakhat han siam ta ila, tuemaw chuan an in hmun hralh a duh a, Chakma pakhatin emaw a lo lei a, tichuan chumi chuan kan vengchhungah, kan ramah in hmun lo ram rawn neiin foreigner kan tih te chuan min chenchilh ani ta mai a. Kan duh emaw duhlo emaw, kan vengah chuan foreigner an awm ta tho tho ani. Chutiang bawk in kan veng chhungah Ruihhlo zuar thin ten inhmun lo ram an neih chuan an mahni in leh lo atanga thil tih kha chu a awlsam zawk hle dawn tihna ani a. Chuvang chuan kan inhmun/lo/ram in lei leh hralh chungchangah pwh hian YMA te leh VC te hriatpuina te pawh hi a ngai ti ta ila, kan veng, kan khua, kan ram hnamdang mi lakah kan venghim in, kan chhan chhuak zawk ngei ang.
____________________________________________________________
A CHHE LAI SIAMTHA TU
                                                               - VLH Chawngthu,  9862374870
Khawtlang nun siam that leh kristian chhungkua kan tih hi lakhran theih loh, inkawp  tlat a ni. YMA in khawtlang nun siamthat tiin a puang a, kohhran pakhatin kristian chhungkua tiin hma an la mek bawk a. Khawtlang nun kan siam that dawn chuan mahniah bul tan in chhungkuaah, chhungkua atangin khawtlangah. Chhungkuaah tangkai tum si lo, pawnah chuan kei ber inti te chuan khawtlang nun an siam tha lo vang ,; kristian chhungkua an din hek lo vang. Chhungkaw tana thawk peih silovin hnatlan nikhua a kan thawh vak a kan chhungkua a tlakchhiat leh si chuan miin min nuih zat ang a, Chutiang chuan vengchhung ngaihtuah lek lo va vengpawn a kan thawh vak hian awm zia a nei lo. Nu leh pa leh aia upa zah thiam a, nu leh pa leh aia upa te pawhin naupang thu ngaichang lova mahni thu a kal tlang tum ringawt hi a finthlak ber lo a ni. Chuvangin inlungrual tak in  ke i pen tlang ang u. Chutiang bawkin kan vengchhung a pawl hrang hrang, ate a lianin, thu leh hla inngai chang tawn ila, pawl lian deuhvin  pawl te deuh ngainep a lehlam hawisan                                                                                                                                                                                               mai lo vin, in chawmdawl tawn zel i la, tlawmngaihna kawng ah pawh a chhe lai siam ho zel in, chutiang a kan tanrual chuan chhungkua leh khawtlang a lo nuam dawn ni. Kan ram leh hnam, khawtlang, chhungkua min rawn runtu hi do let ve tur hian Mizo nih mai a tawk lo, rinawmna leh thawhrimna, hmangaihna nen i do let ve ang u. In diriam leh inelrel mai lovin hmangaihna leh duhsakna inhlan tawn ila, nang khawtlangah ate ber leh mawl berah inngai mahla khawtlang hian thlauhthla hial che a i inhriat pawhin he khawtlang hian a mamawh che a, a chhe lai siam tha turin a nghak reng a che.
Nang a chhe lai siam thatu ni ang che.
 
____________________________________________________________
22/8/10
HLA THU CHHUT CHIAN DAWL
Zova Tochhawng
“Chung si-ar khi ka zuk thlir a,
Kawp te’n an mal len e”
Thangkura drama party lar chhoh tirh lama an hla lar tak hi tuna nula tlangval tam zawk hi chuan kan la hre pha meuh hlawm awm lo ve. He hla thu inkawlkalh tak mai hian mi tin nuih a tiza a, hlimpui lo aram kan awm lo \hin a nih kha. He thu ziaktu ngei pawh hian a hlimpui ve tho mai, a tirah chuan. amaherawhchu, chu a hlimna chuan rei a daih ve hauh lo thung. A chhan chu he hla thu hi kan khawvel huap chauhva ngaihtuahin a nuihzatthlak hle nain Universe huapa thlira a lo dik thlap si vang a ni.
“Chung si-ar khi ka zuk thlir a” tih, hla thu tlar khatna hi i lo chhui chiang hmasa teh ang. Kan khawvelah hi chuan eng thil pawh an awmna level a\anga tehin sang zawk leh hniam zawk kan thliar hrang mai \hin a. Hmun sang zawka awm sawi nan,  ‘khi’ leh ‘han’ tih kan hmang a, hmun hniam zawka awm sawi nan ‘khu’ leh ‘zuk’ kan hmang a,  kan zawlpuia awm sawi nan ‘saw’ leh ‘va’ tih kan hmang leh mai \hin. Amaherawhchu, heng \awngkam kan hman theihna chin hian ramri kham a nei ruak a. A awmzia chu, kan khawvel tuamtu boruak thuah li zinga a pawnlang ber Exosphere, lei a\anga mel sang khat vel chin khi kan khawvel ramri china ngaih a ni a. Chu aia mel tam taka hla chu kan khawvel ram huan chin ni tawh lovin Universe huam chin (vantlang ram ang) a ni tawh \hin a ni.
Kan khawvel ram chinah chuan hmun sang zawka mihring awm, ‘khi’ kan tiha anni’n ‘khu’ min tih hian a dik thlap a. Mahse, chu mi chu khawvel ramri pawn lama a han awm tawh erawh chuan leia awmte nen sang zawk leh hniam zawk kan awm thei tawh lo va. Leia awmte’n lei behchhanin ‘khi’ la ti mah ila, ani erawh chuan behchhan nei lova a sawi tawh dawn avangin a lu in kan lei lam a hawi chuan ‘khi’ min ti ang a. Kan lei hmachhawn zawnga a awm chuan ‘saw’ min ti ang a, a kephah lama kan awm chuan ‘khu’ min ti leh mai dawn a ni. A chhan chu Universe huapa thil a thlir tawh vang a ni.
Chu mi vek chu planet dang, Sikeisenah emaw han awm leh ta se, min chhoh thlir tawh dawn avangin kan lei hi ma lovin ‘khi’ min ti tawh ang a, keini lahin ‘khi’ kan ti ve bawk ang. Chu tih laiin Pluto-a awm chuan min lo thlir ve ta se, ‘Sai leh sakuh inhlau tawn ang maiin ‘khi’ an inti tawn ve ve’ tiin a nuih a lo za fu mai thei. Chutianga sang zawk leh hniam zawk awm ta lo chu, sang zawk leh hniam zawk kan sawina ‘khi’ leh ‘zuk’-te hmanga “Chung si-ar khi ka zuk thlir a” a ti hi a dik thei ve ve tlat a ni.
“Kawp te’n an mal len e” tih tlar hi lo chhui leh ila. Khelmual sir, coner petna a\anga kan thlir chuan goal ban pahnihte chu ding \hiang rial leh inkawp angin kan hmu ang. Mahse, field lai tak a\anga kan thlir erawh chuan an ding \hiang lo tih kan hmu chiang hle thung ang. Chutiang bawkin, Zangkhua (Ursa Major) ke hmawr a\anga a pahnihna khi arsi pahnih a ni a, mel nuaih tam taka inhlat an ni. Mizote’n indi \hin kan tih Hrangchhuana (Jupitar) leh Chawngmawii (Venus)-te pawh khi (khu ?) an inhnaih lai berin mel vbc 3 laia inhlat an la ni cheu va. Tin, arsi zinga kan hnaih ber Alpha Centauri leh Proxima Centauri-te pawh khi arsi phir angin lang mah se, mel tluklehdingawn 300 laia inhlat an ni tlat bawk. Chutiang chuan, kawp te’n an leng emaw kan tih  arsite pawh khi a hmunah chuan an mal len chiang nal nal hle a lo ni.
Chutiang chuan Kura hla hi thu inkawlkalh leh dik lo tak ang mah se, han zir chiana han chhut neuh neuh chuan a lo dik thlap reng mai tih kan hre thei a. Chuvangin, hla nuihzatthlak ni lovin hla chhui chian dawl tak a lo ni e.
(He article hi Thu Leh Hla, March ‘91-a chhuak her rema kaih tawi a ni e.)   
Karhmasa chhunzawmna....
____________________________________________________________
KHAWTLANG NUN SIAMTHAT
(Rorelna Dik)
K. Lalthakima
Hman deuh kha chuan, han tive ngial ila, V/C Courtah uire na chungchang te, rukru chungchang te leh khawtlang a buaina siam thin te, khawlaia insual thin te, zu rui buai thin te kha an ngaituah a, leichawi a tul pawn an chawi tira an hrem thin kha a ni a, tunah erawh khang Court (Rorelna) te kha an thuneihna in a huam tawh lo nge ni a, thu buai hla buai rem a awm ngai ta mang hauh lo (Ka hriat ve dan in) miin V/C te kha an zahin an thu leh hla te kha an ngaichang em em thin kha a ni a, tunlai hian kan V/C te zahawmna te kha a tla hniam ta nge mipui ten kan zir ta lo zawk. V/C te aiin YMA te kan ring ta mah mah zawk em ni? YMA han sawi kai takah chuan, YMA chu tlawmngai pawl a ni mai a, mi te  hrem a, Jaila khung thei turin thuneihna a nei lem in ka hre lo, amaherawhchu, khawtlang tana mi hnawksak leh kawhmawh bawl te chu a zilh hauvin a thunun thin zawk niin ka hria, khawtlang tana thil tha tih duh a nih avangin, khawtlang tana hnawksak te thenfai leh siam that kawngah erawh a theihtawpin hma a la ve thin a, tin, tanpui ngaite tanpui tura a inpeih rengna  vang te pawh a nia’ng chu vawiin thleng hi chuan kan la zahin kan la ngaisang chu a nih hi. Amaherawhchu YMA pawh hi ngun taka a in ngaihtuah a, a tih tur chin leh chin loh a thliar hran thiam a pawimawh hle in ka hria, a kuang nilo  nawr palh pawh a hlauhawm hle, a in lak vung lutuk na lamah miten an tihkhai palh ang tih a hlauhawm a, pawl ngaihsanawm a nihna a tlak hniam a, pawl hlauhawm tak niin miten an hmu mai ang a, member ni duh hi an tlem pharh mai ang tih pawh thil hlauhawm tak a ni. Uluk taka zir chung a fimkhur taka a kal a ngai reng a ni. Chuvangin, he khawtlang nun siam thatna kawng ah V/C emaw YMA emaw MUP leh MHIP pawhin an mahni huang chhungah theuh Rorelna dik vawng reng chunga thahnem ngai taka hma an lak theuh a tul tak meuh a ni.
____________________________________________________________ 
15/8/10
‘KHAWTLANG NUN SIAM THAT’
(Rorelna dik)   K.Lalthakima  
Kumin YMA Kumpuan chu Khawtlang nun siam that a ni a, kan Branch pawhin a phak ang tawkin hma a han la ve nain,  lak zawh sen rual a ni si lova, a ziak lamah te pawh tan lak a ngai hle in  ka hria a, mithiam zawk te kan  cho chuak  zel ang chu tiin kan YMA chanchinbuah kan han ziak ve leh ngawt mai thin a, a inthlahrunawm duh khawp mai.
Kan khawtlang nun chu eng angnge a nih sawi tam a ngai lo, kan hre vek, chuvangin kan chaklohna lai leh kan chhiatna lai tun tum chu sawi kan tum lova, khawtlang nun nuam leh him, hrisel zawk kan neih theih na tura tangkai ni a ka hriat te ka han ziak ve mai mai dawn a ni.
Kan naupan laiin Social Studies-ah, mihring hi a huhova cheng chi kan ni, Ramsa pawh nise a huhova cheng chi reng reng chuan hotu / hruaitu / lal an nei ngei ngei thin, chu an hotu / hruaitu / lal chuan ro an rel a, an nun khawchhuah dan tur te an ngaih tuahin ralveng tu tur sipai te pawh an siam thin a ni tih te kan zir thin. Hmanlaiin kan pi leh pu te pawh khan Lal an neiin Lalupa te leh Valupa ten an khawtlang a lo ralmuan theih nan ro an rel a, tlangval tlawmngai ho kha an khaw sipai an ni nghal mai thin. Tun laiah erawh hmanlai hun ang diak diak khan a awm theih tawh loh va, ram a lo chang kang a, Lal leh Valupa te rorelna hun kha a lo tawp ta a, a aiah Sorkar a lo piang ta a, an mahni ai awha rorel turin veng tin, khawtinah V.C te an awm leh ta zela, heng V.C te hian an mahni huam chhung khua leh veng hrang hrangah mawh an phur nasa hle a ni. V.C te an chak leh chak loh chu an khawtlang an enkawl dan ah a lang chiang ber awm e. College kan kal laiin V.C te mawhphurhna leh an function te kan zir thin, mahse tunlai hunah erawh  kan V.C. te hian  an tih tur leh tih loh turte hi an hre ta mang lo nge, kan zir thin dan nen a in ang ta lo riau mai a, an power pawh khawtlang thatna turin an hmang ngam ta meuh lo niin a lang.
Hman deuh kha chuan han tive ngial ila, V.C.Courtah uire na chungchang te, rukru chungchang te leh khawtlang a buaina siam thin te, khawlaia insual thin te, zu rui buai thin te kha an ngaituah a, leichawi a tul pawn an chawi tira an hrem thin kha a ni a, tunah erawh khang Court (Rorelna) te 
kha an thuneihna in a huam tawh lo nge ni a, thu buai hla buai rem a awm ngai ta mang hauh lo (Ka hriat ve dan in) miin V.C te kha an zahin an thu leh hla te kha an ngaichang em em thin kha a ni a, tunlai hian kan V.C te zahawmna te kha a tla Kan naupan laiin Social Studies-ah, mihring hi a huhova cheng chi kan ni, Ramsa pawh nise a huhova cheng chi reng reng chuan hotu / hruaitu / lal an nei ngei ngei thin, chu an hotu / hruaitu / lal chuan ro an rel a, an nun khawchhuah dan tur te an ngaih tuahin ralveng tu tur sipai te pawh an siam thin a ni tih te kan zir thin. Hmanlaiin kan pi leh pu te pawh khan Lal an neiin Lalupa te leh Valupa ten an khawtlang a lo ralmuan theih nan ro an rel a, tlangval tlawmngai ho kha an khaw sipai an ni nghal mai thin. Tun laiah erawh hmanlai hun ang diak diak khan a awm theih tawh loh va, ram a lo chang kang a, Lal leh Valupa te rorelna hun kha a lo tawp ta a, a aiah Sorkar a lo piang ta a, an mahni ai awha rorel turin veng tin, khawtinah V.C te an awm leh ta zela, heng V.C te hian an mahni huam chhung khua leh veng hrang hrangah mawh an phur nasa hle a ni. V.C te an chak leh chak loh chu an khawtlang an enkawl dan ah a lang chiang ber awm e. College kan kal laiin V.C te mawhphurhna leh an function te kan zir thin, mahse tunlai hunah erawh  kan V.C. te hian  an tih tur leh tih loh turte hi an hre ta mang lo nge, kan zir thin dan nen a in ang ta lo riau mai a, an power pawh khawtlang thatna turin an hmang ngam ta meuh lo niin a lang. (Issue lehah chhunzawmna)
____________________________________________________________
CHANMARI WEST KHAWTLANG NUN SIAM THATNA TURA DUHTHUSAM
C.Lalzarliana
1. UI LEH AR CHHUAH : Ui leh Ar chhuah hi kan sawi ve chamchi a, DC order pawh a awm, V/C order pawh a awm, YMA Sanitation Sub-Committee pawhin an ti tawh thin. A vulh ho ten thu kan awih duh tlat lo mai hi chu Pathian ringtu nih hi engemaw a sawtna awm ang le. Dan zawm duh lo tu chuan vanah enge a beisei ve, beisei lo zawk mai se duh leh chhuahin vulh mai mai se, lawmman hmuh in beisei ve lo law law se. Chance nei in siamtha thei chu kan ni. One day CM kan va ngai em...
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________